fbpx
George Saunders: «Λήθη και Λίνκολν»

George Saunders: «Λήθη και Λίνκολν»

«Η μορφή και το ύφος αυτού του εντελώς πρωτότυπου μυθιστορήματος αποκαλύπτει μια πνευματώδη και έντονα συγκινητική αφήγηση. Η ιστορία με τις στοιχειωμένες ψυχές στη μεταθανάτια ζωή του νεαρού γιου του Αβραάμ Λίνκολν, δημιουργεί με τρόπο παράδοξο μια ζωντανή ανάμνηση των χαρακτήρων που κατοικούν στον άλλον κόσμο. Το ‘’Lincoln in the Bardo’’, έχει τις ρίζες του στην Ιστορία, παίζει με αυτή και διερευνά το νόημα και την εμπειρία της ενσυναίσθησης». Τάδε έφη η πρόεδρος της επιτροπής για τα βραβεία Booker 2017, βαρόνη Lola Young, κατά την απονομή του εν λόγω βραβείου στον George Saunders, την Τρίτη 17 Οκτωβρίου 2017. Και όντως κάπως έτσι είναι τα πράγματα για το μυθιστόρημα «Λήθη και Λίνκολν» του G. Saunders, σε μια εξαιρετική μετάφραση του Γ. Ι. Μπαμπασάκη, από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Η υπόθεση του βιβλίου, στη βάση της, είναι απλή. Βασίζεται σε ένα ιστορικό γεγονός, τον θάνατο του τρίτου γιου του Αβραάμ Λίνκολν, William Wallace Lincoln, του Γουίλι, όπως τον αποκαλούσαν. Η ιδέα να γράψει κάτι σχετικό ήταν «καρφωμένη» στο μυαλό του συγγραφέα από πολύ πίσω, το 1990, όταν περνώντας τυχαία από το κοιμητήριο του Όουκ Χιλ στην Ουάσινγκτον του αφηγήθηκαν το περιστατικό: ο πρόεδρος Λίνκολν, τσακισμένος από πόνο και θλίψη, επισκέπτεται βράδυ το κοιμητήριο για να κρατήσει στα χέρια του το σώμα του νεκρού του γιου Γουίλι, λίγο μετά τον θάνατο του μικρού. Και αυτό, πράγματι, δεν αποτελεί και κάτι σπουδαίο ως γνώση και στοιχείο. Στα χέρια όμως του ευφυέστατου Saunders γίνεται αριστούργημα. Άρα άξιζε και η αναμονή της ιδέας, μια 25ετια κοντά, μέσα στα δαιδαλώδη μονοπάτια του εγκεφάλου του συγγραφέα.

Από κάπου εδώ αρχίζουν και τα στοιχεία της διαφορετικότητας αυτού του βιβλίου. Εξαιρουμένου του προέδρου Λίνκολν, όλοι οι άλλοι που μιλάνε και ιστορούν τα γεγονότα του βιβλίου είναι οι νεκροί από τις παρακείμενες κρύπτες και μνήματα που πλησιάζουν τον νεκρό Γουίλι. Στα ελληνικά θα λέγαμε οι ψυχές. Πλην όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ακριβώς πως πρόκειται γι’ αυτή την έννοια της λέξης. Πολύ απλά διότι εισέρχεται η έννοια του «bardo».

Το «bardo» παραπέμπει στη θιβετιανή βίβλο των νεκρών, όπου εκεί μαθαίνουμε για κάτι τελείως διαφορετικό που συμβαίνει μετά τον θάνατο του ανθρώπου – διαφορετικό από τη δική μας ορθόδοξη αλλά και τη ρωμαιοκαθολική παράδοση. Το «bardo» είναι η μεσοβέζικη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ψυχή πριν καταλήξει σε ένα άλλο σώμα. Και φυσικά δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα εδώ. Αφενός προϋποτιθεται το στοιχείο της μετενσάρκωσης και αφετέρου υπάρχουν διάφορες άλλες προϋποθέσεις για να συμβεί αυτό. Καίτοι ο ίδιος ο Saunders, σε συνεντεύξεις, διατείνεται πως υιοθέτησε μόνο τη βασική ιδέα του «bardo» ως μέσης κατάστασης μεταξύ ζωής και θανάτου, στο βιβλίο φαίνεται πως ασχολείται με μια συγκεκριμένη βασική εκδοχή του. Την αγάπη ως έγνοια του νεκρού μετά τον θάνατό του και κατ’ επέκταση την ενσυναίσθηση. Για το αν, δηλαδή, η ψυχή του νεκρού, ας πούμε, θα αποδεχθεί αυτή τη νέα κατάσταση της θανής με ευκολία ή όχι, προκειμένου να φύγει για την άλλη ζωή και προχωρήσει σε άλλο σώμα ώστε να ολοκληρωθεί ο κύκλος της και να φτάσει, στο τέλος, στη Νιρβάνα. Ακόμα όμως και αυτό προϋποθέτει πράγματα που έκανε ή όχι ο νεκρός, τι ζωή έζησε, δηλαδή, προκειμένου να πάει παραπέρα. 

Αν η αγάπη δεν τελειώνει με τον θάνατο τότε σίγουρα και ο νεκρός, που έχει αγαπηθεί ως ζωντανός και το γνωρίζει, δεν περιδιαβαίνει ανελέητος στον χώρο των, καθ’ ημάς, βρυκολάκων. Και ως φαίνεται αυτό είναι που θέλει εδώ να μας πει και ο συγγραφέας. Η αληθινή αγάπη δεν τελειώνει με τον θάνατο.

Αυτά τα παραπάνω μας λύνουν και κάπως τα χέρια ώστε να καταλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει σε αυτό το βιβλίο μεταξύ των βασικών νεκρών, αρχικά, του τυπογράφου χανς βόλμαν, του ομοφυλόφιλου νέου ρότζερ μπέβινς iii που αυτοκτόνησε και του αιδεσιμότατου έβερλι τόμας (όλα τα ονόματα των νεκρών γραμμένα με μικρά γράμματα στο βιβλίο). Οι οποίοι, όπως αποδεικνύεται, δεν έχουν αποδεχθεί τον θάνατό τους και γι’ αυτό παρουσιάζουν τα πράγματα που αφορούν το θέμα αυτό με διαφοροποιημένες λέξεις και κουβέντες. Μόνο στο τέλος, παρακινημένοι από την παιδική ειλικρίνεια του Γουίλι, καταφέρνουν να περάσουν στο επόμενο στάδιο. Από την παιδική ειλικρίνεια, αφενός, και από τον σχεδόν τέλειο χαρακτήρα του παιδιού, έτσι όπως αυτός σκιαγραφείται από τις ιστορικές πηγές που παραθέτει ο συγγραφέας γύρω από την ασθένεια και τον θάνατο του μικρού.

Το κλειδί του βιβλίου είναι η συμπεριφορά του Γουίλι, όπως καταλαβαίνουμε στο τέλος. Επηρεασμένος από την πρώτη επίσκεψη του πατέρα του μα και από την κάποια εμμονή των άλλων να τον βάλλουν να «μπει» στο σώμα του Α. Λίνκολν, όπως είχε κάνει στην αρχή, για να δει τι σκέφτεται, και οι οποίοι το κάνουν αφενός για να γλιτώσουν τον μικρό μα και για να βρουν κι αυτοί μια διέξοδο από την ηθελημένη άγνοιά τους πια, ο Γουίλι αντιλαμβάνεται πως όλα έχουν τελειώσει. Δεν είναι άρρωστος, όπως θέλουν να πιστεύουν οι άλλοι, δεν είναι καν ζωντανός, αλλά νεκρός. Και αφού συνειδητοποιεί αυτή την κατάσταση παίρνει τον δρόμο του για το επόμενο βήμα του «bardo», κάνοντας έτσι την αρχή και δείχνοντας τον δρόμο στους άλλους.

Το σίγουρο είναι πως αν ξεπεράσουμε την αρχική δυσκολία να καταλάβουμε τι συμβαίνει μεταξύ των νεκρών που περιγράφονται και τι διαμείβεται σχετικά με αυτούς, πράγμα όχι και τόσο δύσκολο όσο ξένο στη νοοτροπία και αντίληψή μας, θα βρεθούμε μπροστά σε ένα αριστούργημα. Κι αυτό θα το συνειδητοποιήσουμε στο τέλος. Πράγματι, η αίσθηση που σου αφήνει στο τέλος το βιβλίο είναι λυτρωτική, ευχάριστη, μιας απέραντης πνευματικής ευτυχίας και ευεξίας… Θα λέγαμε πως διαβάζοντάς το γίνεσαι καλύτερος άνθρωπος. Σε βαθαίνει στα σκοτάδια του βασιλείου των νεκρών, μα στο τέλος αναδύεσαι γεμάτος χαρά, λάμψη και μια ιδέα ενσυναίσθησης παραπάνω. Κι αν αυτά τα συναισθήματα δεν μπορούν μονολεκτικά να περικλειστούν στην λέξη «αγάπη», τότε πράγματι δεν μπορώ να ξέρω τι άλλο μπορεί να είναι η αγάπη ούτε κάποια άλλη λέξη πιο χαρακτηριστική μπορώ να βρω. Αν η αγάπη δεν τελειώνει με τον θάνατο τότε σίγουρα και ο νεκρός, που έχει αγαπηθεί ως ζωντανός και το γνωρίζει, δεν περιδιαβαίνει ανελέητος στον χώρο των, καθ’ ημάς, βρυκολάκων. Και ως φαίνεται αυτό είναι που θέλει εδώ να μας πει και ο συγγραφέας. Η αληθινή αγάπη δεν τελειώνει με τον θάνατο.

Πέραν των συναισθημάτων που μας πλημμυρίζουν στο τέλος, θα πρέπει να σταθούμε στην τεχνική γραφής που χρησιμοποιεί ο Saunders. Έχουμε μια μίξη χρονικού, που έτσι όπως χρησιμοποιείται παραπέμπει και στο ντοκιμαντέρ, με τις παραθέσεις των ιστορικών αποσπασμάτων, και φιλοσοφικής θεολογίας, λαμβάνοντας υπόψιν την ιδέα του «bardo». Κι αυτά τα δύο συνδυάζονται εξαιρετικά με τη λογοτεχνική γραφή του συγγραφέα, μια μίξη δωρικής γραφής, υιοθετημένης από το διήγημα, και γκροτέσκας, όπου χρειάζεται, ως προς το ύφος.

Τον Saunders τον γνωρίζουμε ως διηγηματογράφο. Και αυτό είναι. Το Λήθη και Λίνκολν έχει έντονα στοιχεία γραφής διηγήματος. Και πώς άλλως. Πλην όμως με το πρώτο του μυθιστόρημα κατάφερε το βραβείο Booker. Αυτό σημαίνει κάτι. Στο ελληνικό κοινό μάς συστήθηκε το 2015 από τις εκδόσεις Ίκαρος με τη συλλογή διηγημάτων Δεκάτη Δεκεμβρίου και με τη συλλογή δοκιμίων Με τα συγχαρητήριά μου: Σκέψεις για την καλοσύνη, και τα δύο σε μετάφραση του κ. Μπαμπασάκη. Λίγο πιο παλιά, το 2009, διηγήματά του είχαν μεταφραστεί και συμπεριληφθεί σε δύο συλλογές, Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε από τις εκδόσεις Libro σε μια ανθολόγηση του εξαιρετικού Ελληνοαμερικανού συγγραφέα Τζέφρυι Ευγενίδης, και Το βιβλίο του άλλου, από τις εκδόσεις Τόπος.

Οι εκδόσεις Ίκαρος μας έδωσαν στα ελληνικά το τελευταίο Booker λίγο πριν αυτό ανακοινωθεί. Ο δε Γ. Ι. Μπαμπασάκης μια εξαιρετική μετάφραση, κατανοητή και εύκολα προσβάσιμη, αναλαμβάνοντας τις δυσκολίες μεταφοράς στα ελληνικά εννοιών δοσμένων λογοτεχνικά τόσο άγνωστων όσο και περίεργων σε μας, πέραν της δυσκολίας της πολυφωνικότητας του βιβλίου.

 

Λήθη και Λίνκολν
George Saunders
Μετάφραση: Γ. Ι. Μπαμπασάκης
Ίκαρος
472 σελ.
ISBN 978-960-572-185-5
Τιμή: €16,50
001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
J. M. Coetzee: «Ο Πολωνός»

Διαβάζοντας τη νουβέλα Ο Πολωνός (2023) του Τζον Μάξγουελ Κούτσι, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα σε μετάφραση της Χριστίνας Σωτηροπούλου, ο αναγνώστης και η αναγνώστρια συνειδητοποιούν τη δύναμη που έχει ο...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Arturo Pérez-Reverte: «Ο Ιταλός»

Ο πολυγραφότατος Ισπανός συγγραφέας από την Καρθαγένη, ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε, έχει φωτίσει πολλές φορές μέσα από τα μυθιστορήματά του άγνωστες στιγμές της Ιστορίας. Έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, μέχρι στιγμής,...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.