Ο Ντέιμον Γκάλγκατ δεν χρειάζεται, πλέον, ιδιαίτερες συστάσεις και για το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Η κατάκτηση του βραβείου Booker 2021 με την Υπόσχεση (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ, Εκδόσεις Διόπτρα, 2022, βλ. κριτική εδώ) του εξασφάλισε τη διεθνή αναγνώριση που του αξίζει, όσο και την αγάπη του ελληνικού αναγνωστικού κοινού, που ομοίως επάξια κέρδισε με αυτό το βιβλίο. Η ποιότητα του ανθρώπου Γκάλγκατ, πέραν του συγγραφέα, φάνηκε και από τη συνέντευξη που μας παραχώρησε (βλ. εδώ). Αναμένοντας την τελευταία του συγγραφική δουλειά, και μέχρι αυτή να ολοκληρωθεί, οι Εκδόσεις Διόπτρα γεφυρώνουν την αναμονή φέρνοντάς μας στα ελληνικά ένα παλιότερο βιβλίο του. Ο λόγος για το πάρα πολύ καλό Αρκτικό καλοκαίρι, σε μια εξαιρετική μετάφραση και πάλι της Κλαίρης Παπαμιχαήλ και επιμέλεια της Αλεξάνδρας Δένδια. Το εν λόγω βιβλίο έφτασε μέχρι τη βραχεία λίστα του βραβείου Walter Scott. Κι ενώ στην Υπόσχεση ο συγγραφέας μάς είχε βάλει στα χνάρια μιας οικογενειακής ιστορίας Νοτιοαφρικανών λευκών, σε πρώτο επίπεδο, στο Αρκτικό καλοκαίρι εστιάζει επακριβώς πάνω σε ένα άτομο και στην κατανόηση της ταυτότητάς του. Καίτοι αυτό από μόνο του έχει μια αξία, στη συγκεκριμένη περίπτωση μεγεθύνεται αφού ο λόγος γίνεται για τον περίφημο Ε.Μ. Φόρστερ, τον συγγραφέα πολλών πασίγνωστων βιβλίων που έγιναν και κινηματογραφικές ταινίες, όπως Το πέρασμα στην Ινδία, Δωμάτιο με θέα, Howards End, για να αναφέρουμε μόνο κάποια από αυτά. Θέμα δυνατό και, ακριβώς εξαιτίας της περίπτωσης Φόρστερ, δύσκολο και επικίνδυνο. Πλην όμως ο Γκάλγκατ φέρνει εις πέρας με απόλυτη επιτυχία και αυτή την ανάληψη ευθύνης.

Το βιβλίο, που έχει δανειστεί τον τίτλο από ένα ανολοκλήρωτο βιβλίο του ίδιου του Φόρστερ, το Arctic Summer, παρακολουθεί από κοντά, με τις πρέπουσες αναλήψεις, το πρώτο και δεύτερο ταξίδι του Φόρστερ στην Ινδία. Ξεκινάει με το πρώτο μπάρκο για Ινδία, για να συναντήσει τον Ινδό φίλο του από την Αγγλία Μασούντ. Στο ταξίδι γνωρίζεται με τον στρατιωτικό Σίραϊτ, ο οποίος ανοίγεται λίγο παραπάνω αναφορικά με τις σεξουαλικές προτιμήσεις του στον Φόρστερ, γεγονός που τον ταράζει. Ο Φόρστερ τρέφει μια μεγάλη ανεκπλήρωτη αγάπη για τον Μασούντ, ήδη από τα χρόνια της Αγγλίας, όπου του παρέδιδε μαθήματα λατινικών. Αγάπη που μέσω αυτού του ανεκπλήρωτου και των ψυχικών επιδράσεών του οδηγεί τον Φόρστερ κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου στην Αλεξάνδρεια, ως γραφέα του Αγγλικού Τμήματος του Ερυθρού Σταυρού. Εκεί θα γνωρίσει τον άλλο μεγάλο του έρωτα, τον Αιγύπτιο οδηγό τραμ Μοχάμεντ, αλλά θα επισκέπτεται και τον δικό μας Κ.Π. Καβάφη. Εκεί, στην Αλεξάνδρεια, θα έχει και την πρώτη του σωματική –κι όχι ενσώματη– επαφή, με κάποιον Άγγλο στρατιώτη τυχαία. Ακολουθεί η δεύτερη επίσκεψη στην Ινδία το 1921, όπου εργάζεται ως γραμματέας του Μαχαραγιά του Ντεβάς. Με αυτή την επίσκεψη στην ουσία λύνεται και η αγκύλωση του Φόρστερ αναφορικά με τη σεξουαλικότητά του. Η επιβεβαίωση και η επακόλουθη καταρράκωση του ανεκπλήρωτου έρωτα με τον Μασούντ τον οδηγεί σε σεξουαλικές περιπέτειες άνευ αγάπης και έρωτα. Γεγονός που από τη μια τον απελευθερώνει αναφορικά με τον προσανατολισμό και τη σεξουαλική του ταυτότητα, αφετέρου τον εγκλωβίζει σε μια ζωή δίχως αγάπη, δηλαδή αυτό που ουσιαστικά επεδίωκε από όλους τους ανεκπλήρωτους και μη έρωτές του μέχρι τότε.

Ο συγγραφέας ακολουθεί πιστά τα ιστορικά γεγονότα σχετικά με τον Φόρστερ. Η ενδεικτική βιβλιογραφία που παραθέτει στις Ευχαριστίες στο τέλος του βιβλίου το επιβεβαιώνει. Πλην όμως, σκοπός του δεν ήταν ακριβώς αυτός, αλλά οι δυσκολίες της σεξουαλικής ταυτότητας αναφορικά με την αποδοχή της από τον ίδιο τον Φόρστερ μέσα σε ένα περιβάλλον εποχής, είτε αγγλικό είτε αφρικανικό είτε ινδικό, πάντως απαγορευτικό. Κι ακόμα περισσότερο, κάτι πιο σημαντικό, που και ο ίδιος ο Φόρστερ το επιζητούσε στην αλήθεια του: την ανεύρεση της αληθινής αγάπης – ομόφυλης στη συγκεκριμένη περίπτωση, που και ο ίδιος αντιλαμβανόταν το εξωφρενικό αυτού για την τότε εποχή. Πρόκειται, λοιπόν, για την αποτύπωση του πιο δύσκολου κομματιού της ζωής του Φόρστερ.

Ο Φόρστερ αναδεικνύεται ως η προσωποποίηση της φθίνουσας Βρετανικής Αυτοκρατορίας στην αρχή της αποικιακής παρακμής της.

Ουσιαστικά ο Ντέιμον Γκάλγκατ καταφέρνει να μας δώσει πρισματικά ένα μυθιστόρημα χειρουργικά δομημένο και κατανεμημένο, που κινείται πάνω σε τρεις άξονες. Στην αποδοχή και ολοκλήρωση της σεξουαλικότητας του Φόρστερ. Στο τέλος της αγγλικής κυριαρχίας στην Ινδία, διά του περίφημου μυθιστορήματος Πέρασμα στην Ινδία, που επήλθε εξαιτίας της σηπτικής αντίληψης των Άγγλων πάνω σε παρωχημένες αντιλήψεις ζωής. Τέλος, στην ολοκλήρωση ενός ανολοκλήρωτου μυθιστορήματος του Φόρστερ, που δίνει και τον τίτλο του παρόντος βιβλίου. Πώς επέρχεται λοιπόν αυτή η σεξουαλική ολοκλήρωση του Φόρστερ, μέσα σε ένα μυθιστόρημα που αναφέρεται στην αναγνώριση και κατανόηση της ταυτότητας και του προσανατολισμού ζωής; Όταν αρχίζουν να διακρίνονται οι πρισματικές ακτίνες των αξόνων του μυθιστορήματος στην εξέλιξή του, λειτουργώντας παραπληρωματικά για τον σχηματισμό της τελικής εικόνας. Αυτές μας οδηγούν και στη βαθύτερη ουσία του. Εδώ οι επιτυχίες του Γκάλγκατ είναι πολλαπλές.

Αρχικά επιτυγχάνεται η κατανόηση του εαυτού με την αποδοχή και αναγνώριση, ως μια μετα-αποκάλυψη για την ταυτότητα και το ποιόν του Φόρστερ διά μιας ποικίλης πολυπλοκότητας, που δημιουργεί όλες αυτές τις δυσκολίες και τα αναχώματα που τόσο επιτυχημένα μας δίνει ο Γκάλγκατ. Έτσι ο Φόρστερ, σε δεύτερο χρόνο, καταλαβαίνει πολύ καλύτερα και προσλαμβάνει με ιδιαίτερη και βαθύτερη ενάργεια, παρά τις περιπέτειές του, την Ινδία, τον τόπο και τους ανθρώπους. Μια πρόσληψη που τον βοηθάει να τα αντιπαραβάλει ενδόμυχα και να τα διαχωρίσει εσωτερικά με την αγγλική αποικιοκρατία, προκειμένου να τα ξανασυνδέσει για να τα ορίσει πλέον σε άλλον ορίζοντα. Στο μυθιστόρημα Το πέρασμα στην Ινδία. Περισσότερο αναλύοντας ψυχικά στοιχεία από τον ίδιο και από την πρόσληψη των αισθήσεων σχετικά με την Ινδία αρχίζει να καταλαβαίνει όχι μόνο το αγεφύρωτο χάσμα Άγγλων και Ινδών, αλλά και την ανακίνηση μιας νέας εποχής για τον κόσμο, όπου η Μεγάλη Βρετανική Αυτοκρατορία δεν έχει καμία θέση παραμένοντας τέτοια, όπως εμφανίζεται εκείνη την εποχή. Διόλου μυωπικά, όπως άλλοι φίλοι του, αρχίζει να αντιλαμβάνεται την αρχή του τέλους της Αυτοκρατορίας με την επικείμενη ανεξαρτητοποίηση των Ινδιών και κατ’ επέκταση την αρχή της διάλυσής της. Αυτή ακριβώς η συνειδητοποίηση σωματοποιείται από τον ίδιο τον Φόρστερ με το χάσιμο της παρθενιάς του σε συσχετισμό με την ομοφυλοφιλία του. Το κυριαρχικό σεξ που κάνει με τον Ινδό κουρέα, όταν δούλευε ως γραμματέας του Μαχαραγιά του Ντεβάς, αφενός τον απελευθερώνει από την αγκύλωση της σωματοποίησης του ανδρικού ενδιαφέροντός του και ταυτόχρονα λειτουργεί καταλυτικά για τη συνειδητοποίηση του τέλους της Αυτοκρατορίας.

Έτσι, μέσα από αυτόν τον συνδυασμό και συσχετισμό, ο Φόρστερ παραμένει ένας συντηρητικός Άγγλος τζέντλεμαν, που αναγνωρίζει με καθαρό βλέμμα ένα μέλλον δυσοίωνο μεν ψυχικά, αλλά ανοικτό σε νέες προκλήσεις τόσο για τον ίδιο όσο και για τη χώρα του. Δηλαδή ο Φόρστερ αναδεικνύεται ως η προσωποποίηση της φθίνουσας Βρετανικής Αυτοκρατορίας στην αρχή της αποικιακής παρακμής της. Πέραν όλων αυτών πρόκειται για ένα βιβλίο εξαιρετικό, τρυφερό στην ψυχική σκληρότητά του, δυνατό στις περιγραφές του, γλαφυρό στην πολυπλοκότητα του ψυχισμού των ηρώων.

Αρκτικό καλοκαίρι
Damon Galgut
μετάφραση: Κλαίρη Παπαμιχαήλ
Διόπτρα
σ. 424
ISBN: 978-960-653-985-5
Τιμή: 17,70€

Ο Θανάσης Λιακόπουλος είναι συγγραφέας και κριτικός βιβλίου.

Άλλα κείμενα:

• «Για το cine-theatre “Έξι στα Δώδεκα” (Β’ κύκλος) της Τατιάνας Λύγαρη» του Θανάση Λιακόπουλου
• Carson McCullers: «Ρολόι χωρίς δείκτες»
• Cormac McCarthy: «Ο επιβάτης» και «Stella Maris»
• James Ellroy: «Πανικός»

Twitter