Tobias Wolff: «Η χαρά του πολεμιστή και άλλα διηγήματα»
Ο Τομπάιας Τζόναθαν Άνσελ Γουλφ, όπως είναι ολόκληρο το όνομά του, γεννήθηκε στο Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα των ΗΠΑ το 1945. Καίτοι διηγηματογράφος ολκής, αφού έχει συμπεριληφθεί στην τριανδρία των «βρόμικων ρεαλιστών» μαζί με τους Ρ. Κάρβερ και Ρίτσαρντ Φορντ που ενστερνίζονται μια πολύ συγκεκριμένη ρεαλιστική παράδοση, βραβεύθηκε για το μυθιστόρημά του Ο κλέφτης στρατοπέδου (εκδόσεις Πόλις, 2009), με το βραβείο PEN/Faulkner (1985), ενώ οι αναμνήσεις του από την παιδική του ηλικία, This Boy’s Life, γίνονται ταινία με πρωταγωνιστές τους Ρόμπερτ ντε Νίρο, Έλεν Μπάρκιν και τον τότε νεαρό Λεονάρντο ντι Κάπριο. Το 2015 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπ. Ομπάμα του απονέμει το National Medal of Arts για το σύνολο του έργου του και τη συμβολή του στις τέχνες. Κι ενώ στα ελληνικά τον έχουμε γνωρίσει μόνο από τα δύο του μυθιστορήματα –το έτερο, Το παλιό σχολείο, πάλι από τις εκδόσεις Πόλις (2008)– ήρθε η ώρα να τον γνωρίσουμε και ως διηγηματογράφο, μέσα από τη συλλογή Η χαρά του πολεμιστή, από τις εκδόσεις Ίκαρος. Εδώ θα ήταν άδικο να παραλείψουμε να σημειώσουμε το ειδικό αφιέρωμα του 44ου τεύχους του Πλανοδίου (2008) στον διηγηματογράφο Τομπάιας Γουλφ.
Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει δέκα επιλεγμένα διηγήματα του Γουλφ από τέσσερις συλλογές διηγημάτων, που παρατίθενται στο βιβλίο με χρονολογική σειρά, ενώ το τελευταίο διήγημα, ο «Άγρυπνος», δημοσιεύθηκε στο περιοδικό The New Yorker τον Αύγουστο του 2008. Τα τρία πρώτα διηγήματα προέρχονται από τη συλλογή «Στον κήπο των Βορειοαμερικανών μαρτύρων» (1981), ενώ τα δύο επόμενα περιλαμβάνονται στη συλλογή «Επιστροφή στον κόσμο» (1985). Τα «Θνητοί», «Φρέσκο χιόνι» και «Σφαίρα στο κεφάλι» βρίσκονται στη συλλογή «Η εν λόγω νύχτα» (1996) και το ένατο διήγημα προέρχεται από τη συλλογή «Η ιστορία μας αρχίζει» (2008).
Η θεματολογία του είναι παρμένη από την καθημερινότητα, δοσμένη με γλώσσα απλή και με έντονα στοιχεία προφορικότητας, χαρακτήρες σταχυολογημένους από τον μέσο όρο του αμερικανικού πληθυσμού, εστίαση της αφήγησης κατά κύριο λόγο εξωτερική και αφηγηματικό χρόνο ευθύγραμμο.
Λαμβάνοντας υπόψιν ότι στη δεκαετία του ’80 ο Γουλφ συνέβαλε στην καθιέρωση αυτής της ρεαλιστικής παράδοσης στο αμερικανικό διήγημα, με προεξάρχοντα σαφώς τον Ρ. Κάρβερ, οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε τη σταθερότητά του σε αυτό και τις πολύτιμες υπηρεσίες που προσέφερε στο είδος. Η θεματολογία του είναι παρμένη από την καθημερινότητα, δοσμένη με γλώσσα απλή και με έντονα στοιχεία προφορικότητας, χαρακτήρες σταχυολογημένους από τον μέσο όρο του αμερικανικού πληθυσμού, εστίαση της αφήγησης κατά κύριο λόγο εξωτερική και αφηγηματικό χρόνο ευθύγραμμο. Και παρόλο που όλα τα παραπάνω αποτελούν και γενικότερα χαρακτηριστικά στοιχεία αυτής της «παράδοσης», πλέον, του αμερικανικού διηγήματος, στα κείμενα του Γουλφ καταφέρνουμε να διακρίνουμε με μεγαλύτερη ευκολία το κέντρο βάρους της κάθε ιστορίας, σε σχέση, επί παραδείγματι, με εκείνα του Κάρβερ, καίτοι το ανοικτό τέλος των ιστοριών θεωρητικά δεν βοηθάει ιδιαίτερα.
Αυτό, άλλωστε, είναι και το χαρακτηριστικό στοιχείο που κάνει έναν διηγηματογράφο πολύ καλό. Να καταφέρει να μας δώσει, μέσα σε λίγες σελίδες, μια ιστορία, απλή στην προκειμένη περίπτωση μα πάντα με κάποιο νόημα, με ολοκληρωμένους χαρακτήρες που έχουν καταφέρει να εισχωρήσουν στο μυαλό μας, και εμείς, με τη σειρά μας, να μπούμε στο πετσί τους. Κι αυτό είναι πάρα πολύ δύσκολο…
Είμαστε ανθρώπινα πλάσματα, ευπαθή, γεμάτα μικρότητες, ποταπότητες και αθλιότητες, μπλοκαρισμένα σε μια οποιαδήποτε ζωή, που γι’ αυτήν όμως αξίζει να συνεχίσουμε ζούμε.
Στο πρώτο διήγημα «Κυνηγοί στο χιόνι» απολαμβάνουμε το πώς εξαιτίας μιας παρεξήγησης δυο φίλοι έρχονται πιο κοντά, μέσα από τον πυροβολισμό του τρίτου της παρέας. Στο «Ένα επεισόδιο από τη ζωή του καθηγητή Μπρουκ» και της εξωσυζυγικής του σχέσης καταλαβαίνουμε τεχνικά τι σημαίνει ακριβώς ανοικτό τέλος σε ένα διήγημα. Η ουσία της απώλειας του πατέρα και κατ’ επέκταση της παιδικής αντίδρασης και της αναζήτησής του είναι χαρακτηριστική στο διήγημα «Ο ψεύτης». Στη «Χαρά του πολεμιστή», πάλι από άποψη τεχνικής, θαυμάζουμε το πώς γράφεις ένα διήγημα μεστό πλοκής χωρίς στο τέλος να κρίνεις, καίτοι έχει προηγηθεί ο θάνατος ενός συστρατιώτη, προκειμένου, πάντα, να συνεχιστεί η ζωή – όποια και όπως μπορεί να είναι αυτή! Ομοίως και στο επόμενο διήγημα με τίτλο «Λεβιάθαν», στόχος παραμένει πάντα να συνεχίσουμε να ζούμε. Το ίδιο ακριβώς, με μια αντίστροφη πραγμάτευση του ζητήματος, στο «Θνητοί», όπου ο ήρωας χάνει τη δουλειά του στην εφημερίδα που δουλεύει δημοσιεύοντας μια πλαστή νεκρολογία. Στο «Φρέσκο χιόνι», όπου ο πατέρας οδηγεί ριψοκίνδυνα προκειμένου να σώσει τον γάμο του. Ενώ στο «Σφαίρα στο κεφάλι» ο συγγραφέας κλείνει επικίνδυνα το μάτι στους βιβλιοκριτικούς, διαβεβαιώνοντάς τους πως και την ώρα του θανάτου τους, δολοφονίας εν προκειμένω, τα όριά τους παραμένουν στενά, περιορισμένα και από «κωλυόμενα» έως «κολλημένα». Στο «Δικό της σκυλί» και πάλι το ανοικτό τέλος της ιστορίας μάς αφήνει πολλά περιθώρια να ερμηνεύσουμε τον διάλογο αφεντικού και σκύλου που προηγείται. Ενώ στον «Άγρυπνο» ο ήρωας, αντιλαμβανόμενος την αντίστροφη πορεία της ζωής του σε σχέση με το χωρίο της Οδύσσειας που διαβάζει, αφήνει τα πράγματα απλώς να εξελιχθούν, πλην όμως γνωρίζοντας, πλέον, σε ποιο σημείο βρίσκεται.
Αποτελεί πράγματι μαγεία πώς μέσα από τις λίγες σελίδες της κάθε ιστορίας, την όποια απλότητα της καθεμιάς, την απλή παράθεση των γεγονότων, με τόσο απλό λόγο, καταφέρνει ο συγγραφέας να μας δώσει ένα θετικό πρόσημο, σε μία καθ’ εκάστη: στο τέλος πάντα να κερδίζει η ζωή και η συνέχειά της, με οποιοδήποτε κόστος! Είμαστε ανθρώπινα πλάσματα, ευπαθή, γεμάτα μικρότητες, ποταπότητες και αθλιότητες, μπλοκαρισμένα σε μια οποιαδήποτε ζωή, που γι’ αυτήν όμως αξίζει να συνεχίσουμε ζούμε.
Κλείνοντας οφείλουμε να αναφερθούμε στις εξαιρετικές μεταφράσεις των κ.κ. Τάσου Αναστασίου και Γιάννη Παλαβού, οι οποίοι μετέφεραν άψογα στη γλώσσα μας τα παραπάνω κείμενα.
Η χαρά του πολεμιστή και άλλα διηγήματα
Tobias Wolff
Μετάφραση: Τάσος Αναστασίου, Γιάννης Παλαβός
Ίκαρος
192 σελ.
ISBN 978-960-572-162-6
Τιμή: €14,50
