Χαρούκι Μουρακάμι: «1Q84»
Ο σημαντικός Ιάπωνας συγγραφέας και μεταφραστής Χαρούκι Μουρακάμι (1949) έχει τιμηθεί για το έργο του με τα Βραβεία Φραντς Κάφκα, της Ιερουσαλήμ και το Yomiuri. Με το έργο του Κάφκα θα μπορούσε να βρει κανείς αναλογίες που εντοπίζονται, κυρίως, στα σύμβολα, στη δημιουργία κόσμων παράλληλων με αυτόν της πραγματικότητας, στις εφιαλτικού τύπου περιγραφές, στις υποδηλώσεις.
Μολονότι το έργο του, τουλάχιστον στις αρχές της δεκαετίας του ’80, δέχτηκε αρνητικές κριτικές στην Ιαπωνία, κάτι που ενίοτε γίνεται ακόμα και τώρα, οι αναγνώστες στην Ιαπωνία, αλλά και αλλού, υποδέχονται τα έργα του με ενθουσιασμό και έτσι τα κατατάσσουν στα μπεστ σέλερ. Λάτρης της κλασικής μουσικής, χρησιμοποίησε σε πολλά του μυθιστορήματα θέματα και τίτλους που παραπέμπουν σε κορυφαία έργα, όπως σ’ αυτά του Μότσαρτ, του Ροσίνι και του Σούμαν, ενώ από τους Μπιτλς υιοθέτησε τον τίτλο του μυθιστορήματός του Νορβηγικό δάσος (Norwegian Wood).
Ο ταλαντούχος Μουρακάμι, ο οποίος άρχισε να γράφει σε ηλικία 29 ετών, εμπνεύστηκε το πρώτο του μυθιστόρημα με τον τίτλο Άκου τον άνεμο να τραγουδά (1979), καθώς παρακολουθούσε αγώνα μπέιζμπολ. Η θερμή υποδοχή του βιβλίου από το αναγνωστικό κοινό τον ώθησε να συνεχίσει. Έκτοτε ο Μουρακάμι γράφει καθημερινά, και μάλιστα το καθημερινό γράψιμο στον υπολογιστή του, όπως ομολογεί σε συνέντευξη που έδωσε κάποτε στην εφημερίδα Guardian, είναι ρουτίνα γι’ αυτόν, μια βαρετή αλλά αναγκαία ρουτίνα. Κι αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να εισέλθει στον κόσμο του υποσυνειδήτου του, να μπει στο προσωπικό του χάος για να γίνει, όπως ομολόγησε, όσο το δυνατόν πιο πρακτικός. Κάτι που μπορεί να διαφανεί σε όλα του τα έργα, όπως και στο τελευταίο, το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια αναπαράσταση του χάους, των μικρών και μεγάλων κόσμων, της πραγματικότητας και του φανταστικού.
Το 1Q84, τίτλος που παραπέμπει στο έργο του Τζορτζ Όργουελ 1984, είναι ένα σύνθετο μυθιστόρημα, ένα μυθιστόρημα ποταμός, στο οποίο το αληθινό και το φαινομενικό συγχέονται. Ήδη από την πρώτη στιγμή, ο αναγνώστης μπαίνει στον χαοτικό και αδιευκρίνιστο κόσμο της κεντρικής ηρωίδας, της Αομάμε –στα ιαπωνικά σημαίνει πράσινα μπιζέλια–, η οποία σε μια ρεαλιστικού τύπου περιγραφή φαίνεται να εγκαταλείπει το ταξί στη μέση ενός μποτιλιαρισμένου δρόμου και να περπατάει με σιγουριά και δυναμισμό, αδιάφορη για τα μάτια των οδηγών μέσα στο κυκλοφοριακό κομφούζιο. Τοπία αδιευκρίνιστα, ήρωες με περισσότερο εγκεφαλικές ιδιότητες παρά συναισθηματικές, προμηνύουν το μέλλον μέσα από στοιχεία του παρόντος, από κρυμμένες στάσεις και επιδιώξεις. Οι σκηνές που ακολουθούν, αλλά και επανέρχονται σ’ ολόκληρο το έργο, συνδυάζουν το πραγματικό, την υπερβολή και το υπερρεαλιστικό. Οι αναφορές στον χώρο του βιβλίου, της φαντασίας, στις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στους συγγραφείς και τους υπευθύνους των εκδοτικών οίκων, γίνονται μέσω του Τένγκο, ο οποίος κινεί τα νήματα σε μια συνωμοσία που ανατρέπει τα δεδομένα και καθορίζει τους νικητές και ηττημένους. Η αξία των βιβλίων τίθεται εν αμφιβόλω. Ο Τένγκο με τις ενέργειές του επιβεβαιώνει την αρχική θέση που τίθεται από τον συγγραφέα: «Τα φαινόμενα απατούν. Η πραγματικότητα είναι πάντα μόνο μία».
Στο 1Q84 οι χαρακτήρες, Τένγκο, Αομάμε, οι σχέσεις με τον πατέρα, αναδεικνύουν την αποτυχία του ατόμου να βρει την ευτυχία, δέσμιο καθώς είναι, μερικές φορές, ενός σκληρού παρελθόντος, ή καλύτερα της τραυματικής παιδικής ηλικίας. Η μοναξιά, η απογοήτευση, η αποξένωση των ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις, το πέρασμα του χρόνου, η υιοθέτηση συμπεριφοράς υπό την καθοδήγηση αθέατων και υποσυνείδητων επιλογών είναι μερικά από τα θέματα που θίγονται σ' αυτό το μεγάλο σε έκταση αλλά και σημασία μυθιστόρημα. Παράλληλα, εμφανίζονται σέκτες, μια Κυρία που προσφέρει τις υπηρεσίες της σε γυναίκες θύματα οικογενειακής βίας, ενώ συμμαχεί με τη δυναμική Αομάμε για να εξοντωθούν οι βίαιοι άνδρες.
Ο Χαρούκι Μουρακάμι οδηγεί τον αναγνώστη στον ιδιαίτερο κόσμο που δημιουργεί, στον λαβύρινθο των ανθρωπίνων σχέσεων, στον λαβύρινθο της σκέψης, αλλά παράλληλα δημιουργεί πρόσωπα τα οποία δεν είναι παρά οι προεκτάσεις, οι ενσαρκώσεις των ιδεών του. Ο λόγος σφικτός και ρέων, μολονότι συνθέτει τα αντίθετα, τα ανόμοια και απροσδιόριστα, σε καμιά στιγμή δεν ξεπέφτει σε φλυαρίες και αδεξιότητες. Ο ήρωάς του στο τέλος επιλέγει να ζήσει σ’ έναν κόσμο για τον οποίο δεν ήξερε από τι ήταν φτιαγμένος και με ποιες αρχές λειτουργούσε, γεγονός που τον εμπόδιζε να προβλέψει τι θα συνέβαινε στο μέλλον…
Ο σπουδαίος Ιάπωνας συγγραφέας με τις υπερβάσεις, τη δημιουργία φανταστικών και ουτοπικών κόσμων, των ρευστών σκηνικών, που είναι ενδεδυμένα με ποιητικότητα, επιβεβαιώνει όσα διατύπωσε ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ στο μυθιστόρημά του Διαφανή αντικείμενα: «Μήπως όλοι μας δεν είμαστε προσκυνητές και όλα τα όνειρα δεν είναι αναγραμματισμός ενός εφήμερου ρεαλισμού;» Ή αυτό που έγραψε ο Σαίξπηρ στην Τρικυμία του: «Είμαστε φτιαγμένοι από την ύλη των ονείρων».
Αξίζει να επαινεθεί η απόδοση από τα ιαπωνικά στα ελληνικά, η οποία έγινε από τη Μαρία Αργυράκη.
1Q84
Χαρούκι Μουρακάμι
μετάφραση: Μαρία Αργυράκη
Ψυχογιός
α’ τόμος: 471 σελ., τιμή € 18,80
β’ τόμος: 410 σελ., τιμή € 17,70
