Ρέα Γαλανάκη: «Η άκρα ταπείνωση»
Και στο παρόν τελευταίο, μέχρι στιγμής, μυθιστόρημα η Ρέα Γαλανάκη καταπιάνεται, κυριολεκτικώς κεντώντας, με μια ιστορική στιγμή, με μια σύγχρονη καταιγίδα που έπληξε ολόκληρη τη χώρα, μ’ ένα κοινωνικό στάτους που εδράζεται σε πολιτικές αποφάσεις άκρως επώδυνες, έτσι ώστε –και καθώς φρόντισε να γνωρίσει καλά αντιεξουσιαστές, χρυσαυγίτες, άστεγους, μετανάστες, κομπιναδόρους και μιζαδόρους, αλλά και αγνούς ιδεολόγους– η απόφασή της να διανύσει με όλη της τη δύναμη τη σημερινή Αθήνα, να καθίσταται μια προσπάθεια που όχι απλώς αξίζει της προσοχής μας, αλλά επιπλέον της συμμετοχής μας, έστω και αχρονικά. Διότι, πράγματι, τόσο ως προς αυτό καθαυτό το μυθοπλαστικό στοιχείο του έργου, όσο και ως προς την πραγματικότητα, που ως καθαρό βίωμα αναδύεται αυτούσια επιζητώντας επεξεργασία, το μυθιστόρημα Η άκρα ταπείνωση δρομολογείται πέρα από αναγνωστικές επισημάνσεις, πέρα από επιστημονικές οδυνηρές καταστάσεις, πέρα από προσωπικές προσαρμογές σε εδάφη άγνωστα στους πολλούς –εκτός της τηλεοπτικής εμπειρίας– και πέρα από λογοτεχνικού περιεχομένου, ακριβείς αλλά και φανταστικές παραμέτρους, στόχος των οποίων είναι η ευαισθητοποίηση, ο προβληματισμός, η γνώση που θα βοηθήσει σε σύννομες ενέργειες άκρως συλλογικές, τέλος, η εμβάθυνση σε γεγονότα που, όντας μαζικά, στην πραγματικότητα είναι όχι απλώς σύνθετα, αλλά πολύπλοκα.
Ένα μυθιστόρημα, λοιπόν, που αντλεί υλικά απ’ την ελληνική κοινωνία, που διασχίζει με θεατρικό και κινηματογραφικό τρόπο την πόλη απ’ την καλή και απ’ την ανάποδη, που συγκινεί με τη λεπτή στάση του απέναντι στα γεγονότα και την έκφραση, που δρομολογεί εν κατακλείδι μια άοκνη συζήτηση για θέματα που αφορούν όλους αλλά περισσότερο τους οικονομικά θιγμένους, ασφαλώς, κάτω απ’ τη συντριπτική πένα της Γαλανάκη γίνεται συναρπαστικό, γίνεται σημαντικό και αξεπέραστο.
Ας δούμε διεξοδικότερα το μυθιστόρημα της Γαλανάκη, πάντα σε αδρές και περιεκτικές γραμμές, για να μην προδώσουμε τη μαγεία του. Δύο γυναίκες ηλικιωμένες, λοιπόν, η Τειρεσία και η Νύμφη, ψυχολογικά διαταραγμένες, ζουν σ’ έναν ξενώνα του δημοσίου και έρχονται σε επαφή με τον Ορέστη, γιο της Νύμφης, την Κατερίνα, που συγυρίζει το σπίτι, τον γιο της Τάκη, χρυσαυγίτη, τον πατριάρχη, υπεύθυνο γιατρό της εγκατάστασης, τη Γιασμίν και το μικρό της, τη Δανάη, κοινωνική λειτουργό. Το βράδυ της Κυριακής 12 Φεβρουαρίου 2012, όταν κάηκε η Αθήνα, οι δυο γυναίκες το σκάνε απ’ τον ξενώνα και κατεβαίνουν στο Σύνταγμα, όπου βιώνουν την κόλαση, τις συγκρούσεις, το πλιάτσικο, τον απίθανο χαμό ανάμεσα σε αναρχικούς και άνδρες των Ματ. Χάνουν τον δρόμο της επιστροφής και βρίσκονται κάτω απ’ τις προσταγές του άστεγου Θανάση, ο οποίος κινεί νήματα, εξωθούμενες στην επαιτεία. Οι δύο γυναίκες, καθηγήτριες, μία φιλόλογος και μία ζωγράφος, οδηγούνται στον ξενώνα μετά την πάροδο πολλών μηνών, από έναν άλλο άστεγο, τον Περικλή, που έχει το «σπίτι» του ακριβώς απέναντι από το δικό τους. Το παράδοξο είναι πως το μυθιστόρημα κορυφώνεται στο δεύτερο μέρος του, έτσι που η έξοδος να είναι ανύπαρκτη, και να πλησιάζει προς μια ερμηνεία πρωταγωνιστών και δευτερευόντων ηρώων, που άλλοτε εστιάζει σε θανάτους και άλλοτε σε έρωτες. Συγκίνηση προκαλεί το δράμα της Κατερίνας, ο θάνατος του πατριάρχη, η πολύμηνη εμπειρία των δυο τους στον δρόμο, η απουσία του πατέρα του Ορέστη και το καταληκτικό συναίσθημα, που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στις δύο γυναίκες μετά την περιπέτειά τους στους δρόμους και τα στενά της Αθήνας. Όπως, επίσης, το όνειρο της Τειρεσίας, που εκτείνεται απ’ τον καμένο κινηματογράφο στη Σταδίου, μέχρι τον μέγιστο αδικοχαμένο μας σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο.
Το μυθιστόρημα της Γαλανάκη δομείται με όλους τους τρόπους μιας μεταμοντέρνας συνθήκης. Κινούμενο με περιστροφές, άλλοτε αγκαλιάζει τις δύο ηρωίδες και άλλοτε τους υπόλοιπους ήρωες, επιθυμώντας και καταφέρνοντας να μην αφήσει τίποτα το ανερμήνευτο, τίποτα το σκοτεινό, τίποτα το αξεδιάλυτο. Η ατμόσφαιρα είναι βαριά και τραυματική, δεν χωρά χιούμορ σε έναν τέτοιο μύθο, ο οποίος δεν προστατεύεται, παρ’ όλα αυτά είναι τραγικά περιχαρακωμένος. Η γλώσσα, που ενίοτε φιλολογίζει, προς τέρψιν των αναγνωστών της συγκεκριμένης συγγραφέως ασφαλώς υψηλότατου επιπέδου, διαχειρίζεται μια ιστορία που κινείται ανάμεσα στο αληθοφανές και το φανταστικό, ή πάλι, τοποθετώντας το ένα μέσα στο άλλο, κατασκευάζοντας ένα πεζογραφικό και πολιτικό επίτευγμα, που όντως συμπιέζει, κυρίως για τον λόγο των ανατροπών στο μέσον της αφήγησης, και όχι όπως είθισται. Τελικώς, η ολοκληρωμένη εικόνα, πέρα για πέρα θετικής αποδοχής, κάνει ακόμη μια φορά εμφανές το γιατί η Γαλανάκη συμπεριλαμβάνεται στην κλασική γυναικεία τριάδα των πιο αξιόλογων συγγραφέων στις μέρες μας, στον τόπο μας, στη γλώσσα μας.
Τελειώνοντας, δύο ακόμη επισημάνσεις: Η άκρα ταπείνωση, που έχει βέβαια τις ρίζες της και την πηγή της, αποτελεί για τις δύο γυναίκες –που μπορεί να είναι η μεγαλύτερη αδερφή μας, η μητέρα μας ή η γιαγιά μας– τον απόλυτο εξευτελισμό, έστω και μυθιστορηματικό, της εξώθησής τους σε επαιτεία, αυτό όμως στέκεται ικανό σημάδι για να δέσουν ακόμη περισσότερο μεταξύ τους. Ενώ, η κουβέντα που έχει ήδη ανοίξει για τη γενιά του Πολυτεχνείου διασώζεται από τη συγγραφέα με όλο της το πάθος, υπερασπιζόμενη των ενεργειών της, των αγώνων της, αλλά και των δημόσιων πράξεών της, παράλληλα με τον τρόπο που οι νέοι αγωνιστές βλέπουν το μέλλον τους σε σχέση με εκείνη.
Ένα μυθιστόρημα, λοιπόν, που αντλεί υλικά απ’ την ελληνική κοινωνία, που διασχίζει με θεατρικό και κινηματογραφικό τρόπο την πόλη απ’ την καλή και απ’ την ανάποδη, που συγκινεί με τη λεπτή στάση του απέναντι στα γεγονότα και την έκφραση, που δρομολογεί εν κατακλείδι μια άοκνη συζήτηση για θέματα που αφορούν όλους αλλά περισσότερο τους οικονομικά θιγμένους, ασφαλώς, κάτω απ’ τη συντριπτική πένα της Γαλανάκη γίνεται συναρπαστικό, γίνεται σημαντικό και αξεπέραστο. Κάτι που, απ’ ό,τι μαθαίνω απ’ τα βιβλιοπωλεία, αποτελεί ήδη γεγονός.
Η άκρα ταπείνωση
Ρέα Γαλανάκη
Καστανιώτης
336 σελ.
Τιμή € 14,91
