Τα μυθιστορήματα που αναφέρονται σε μεγάλους έρωτες, σε μεγάλα πάθη, ποτέ δεν άφησαν ασυγκίνητους τους συγγραφείς (οποιουδήποτε φύλου), όπως και τους αναγνώστες. Αν και οι ιστορικοί, όπως και οι κριτικοί, ήδη από τον 17ο και 18ο αιώνα στάθηκαν με αμηχανία απέναντι στο είδος των ρομάντζων, θεωρώντας τα υποδεέστερα λόγω της συνάφειάς τους με τη λαϊκή λογοτεχνία της εύκολης τέρψης, των ηρωικών δράσεων και των περιπετειών, η αλήθεια είναι ότι ειδικά οι ερωτικές ιστορίες πάντοτε ήταν ανάμεσα στα δημοφιλέστερα αναγνώσματα. Τα γαλλικά, αγγλικά μα και τα άλλα μυθιστορήματα των ευρωπαϊκών χωρών που διαβάζονταν σε συνέχειες σε επιφυλλίδες, στη χρυσή εποχή των εφημερίδων, που ήταν ο 19ος αιώνας, ήταν ως επί το πλείστον «αισθηματικά» και ήταν αυτά που αποτελούσαν τον «κράχτη» για το πολυπληθέστερο μέσο αστικό κοινό. Βέβαια, αν και το ερωτικό στοιχείο στον πυρήνα του είναι το ίδιο από την εποχή του έργου Δάφνις και Χλόη του Λόγγου, το είδος των μυθιστορημάτων αυτών δεν έμεινε ανεπηρέαστο από τις εξελίξεις στη μορφολογία της λογοτεχνίας, από τα κινήματα τέχνης και τις θεωρίες τους. Έτσι ώστε είναι δύσκολο να βρούμε στον 20ό αιώνα, σε αφηγηματική μορφή, το αντίστοιχο της υψηλής, εξιδανικευμένης λυρικής ερωτικής ποίησης του Τσόσερ στο Τρωίλος και Χρυσηίδα ή του Μάρλοου στο Ηρώ και Λέανδρος. Ο ρεαλισμός και η θετικιστική αντίληψη της ζωής γείωσαν τα ερωτικά σύγχρονα μυθιστορήματα στα καθέκαστα της πεζής, για άλλες εποχές, καθημερινότητας. Οι ιστορίες τους δεν αφηγούνται καταστάσεις δραματικών αδιεξόδων και ηρωικών λύσεων οι οποίες προκαλούνται από τους απαγορευτικούς ηθικούς κανόνες, αλλά καταστάσεις αδιεξόδων που προέρχονται από τις εσωτερικές, ψυχικές αντιφάσεις.

Το ερωτικό Παράφορο πάθος που συναντούμε στο πρόσφατο βιβλίο του Κώστα Αρκουδέα, ανάμεσα στον Πέτρο και στην Άννα, προφανώς δεν είναι μόνο η καθαρή αρχέγονη έλξη ενός άντρα και μιας γυναίκας. Καθορίζεται επίσης από άλλα σκοτεινά ορμέμφυτα, συμπλέγματα και εμπλοκές. Θέλω δηλαδή να πω ότι υπάρχει σ’ αυτό η ανάπτυξη ενός αφελούς πάθους –γιατί μόνο η αθωότητα και η αφέλεια συντρέχουν την παραφορά– αλλά και η υπαρξιακή ενδοσκόπηση. Η συνάντηση του ζεύγους στην Επίδαυρο, όπου θα αρχίσει και θα κλείσει δραματικά ο κύκλος της σχέσης τους, πέρα από τις λυρικές και κάπως εξεζητημένες και υπερτονισμένες περιγραφές των ασταμάτητων σμιξιμάτων τους, μας ανοίγει καλειδοσκοπικά, με αναδρομές στο παρελθόν, τον εσωτερικό τους κόσμο. Το κατά πώς διαπλάστηκαν από τα παιδικά τους χρόνια, μέσα από ποιες συνθήκες, μέσα από ποιες αναστολές και κορυφαία αρνητικά βιώματα, μέσα από τη συνάφεια με ποια ήθη του περιβάλλοντός τους. Ας πούμε ότι αυτά τα αρνητικά βιώματα έπαιξαν τον υπόγειο διαλυτικό τους ρόλο, γιατί αλλιώς, έτσι όπως παρουσιάζεται μεγιστοποιημένος στο έπακρο ο φόβος του Πέτρου για την πατρότητα (η αιτία του χωρισμού), είναι κάπως ακατανόητος. Ενώ θα περιέγραφα και σαν ρομαντικά μεγιστοποιημένο τον δεσμό του με την Άννα, λες και η σχέση αυτή ήταν (και όντως ήταν) το ένα και μοναδικό χαρτί που έπαιξαν και έχασαν! Πιο ενδιαφέρουσα μου φάνηκε στο πεζό του Αρκουδέα η απόπειρα σκιαγράφησης της διαφοράς ανάμεσα στην ερωτική παραφορά και στον ουσιώδη έρωτα, ανάμεσα στον ίμερο και στην αγάπη, και ακόμα στην αποτύπωση της αναπηρίας και της μονομέρειας που πάντοτε υπάρχει στο ζωικό ενστικτώδες, καθώς δεν είναι ο άλλος που μας ενδιαφέρει ουσιαστικά εκεί αλλά μάλλον ο ίδιος μας ο εαυτός, ο κορεσμός της πείνας του.

Ως μυθοπλασία το Παράφορο πάθος δεν έχει ούτε πολλά πρόσωπα ούτε και πολλά επεισόδια που καλύπτουν την οριζόντια στον χώρο κίνηση του πρωταγωνιστικού ζεύγους, του Πέτρου και της Άννας. Ο αφηγητής είναι μεν αθέατος, όμως δεν απομακρύνεται πολύ, είτε από τον έναν είτε από την άλλη. Συνήθως βλέπει μέσα από το βλέμμα τους, ρεμβάζει μέσα από τη σκέψη τους, σχολιάζει μέσα από τη δική τους αντίληψη για τον κόσμο. Με άλλα λόγια, είναι συνεχώς η σκιά και ο καθρέφτης τους. Αλλά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ούτε κι εμείς δεν ξεχνάμε την παρουσία τους. Περνούν χρόνια ώσπου να ξανανταμώσουν μετά την πρώτη τους τυχαία συνάντηση στην αρχαία Επίδαυρο, αλλά ωστόσο είναι αδιάκοπα παρόντες, μέσα από την καθημερινότητά τους. Έτσι, αυτό που εντέλει απομένει στον αναγνώστη είναι ένα είδος μετέωρου ερωτήματος, που δεν βρίσκει την απάντησή του στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Όπως η επικείμενη συνάντηση δεν γίνεται ποτέ, ακυρωμένη από μια ενδόμυχη άπωση του Πέτρου, ανάλογα και οι εκατέρωθεν εξηγήσεις δεν δίνονται ποτέ! Και ίσως αυτό το τέλος σώζει την όλη ιστορία του Αρκουδέα, γιατί αλλιώς μια ενδεχόμενη επανασύνδεση, με ευτυχές τέλος, θα τη φόρτωνε με ένα περίσσευμα μελοδραματικής έντασης.

Όχι από μια, αλλά από πολλές πλευρές το Παράφορο πάθος σφραγίζει τη νίκη (ασχέτως του αν είναι πικρή ή θριαμβική) της γυναίκας. Η Άννα, ως χαρακτήρας του μυθιστορήματος, είναι πολύ πιο ολοκληρωμένη, πολύ πιο ώριμη, πολύ πιο γειωμένη από όσο ο Πέτρος. Σε σημείο που, αν δεν ήξερα εξαρχής τον συγγραφέα, να υπέθετα ότι η ιστορία είναι γραμμένη μάλλον μέσα από γυναικείο βλέμμα. Και μάλιστα ένα βλέμμα στρατευμένο στην υπόθεση κατάδειξης της ανδρικής ανωριμότητας ή ανευθυνότητας και της θηλυκής ανωτερότητας! Πιθανότατα να υπάρχει εδώ αυτή η επιλογή, αν και όπως όλοι γνωρίζουμε μετά το αυτοσχόλιο του Φλομπέρ «η κυρία Μποβαρί είμαι εγώ» οι λογοτεχνικές περσόνες άνδρα και γυναίκας, στη φαντασία όποιου συγγραφέα, είναι επινοημένες εντέλει από αυτόν, όσο κι αν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη πρωτογενής μορφή. Ο συγγραφέας όταν επιλέγει ελεύθερα είναι ικανός για τα πάντα, όπως ο ηθοποιός που υποδύεται διάφορους ρόλους και που γι’ αυτόν το μέγα στοίχημα είναι να τους αποδίδει πειστικά μπροστά στο κοινό του. Το αυτονόητο είναι ότι στον συγγραφέα χωράνε όλα τα φύλα, όλα τα ήθη, όλες οι αντιθέσεις – μοιράζεται ανάμεσά τους και, όσο περισσότερο δεν φαίνεται αυτό, τόσο περισσότερο μας κερδίζει η ιστορία του.

Παράφορο πάθος
Κώστας Αρκουδέας
Καστανιώτης
187 σελ.
Τιμή € 10,65

Twitter