«…Σιγά σιγά μαθαίνουμε. Όσοι αγαπάμε την ιστορία χωρίς απαραίτητα να είμαστε ιστορικοί. Όχι σαν παραμύθι, αν και το ιστορικό μυθιστόρημα παρέχει γνώση όταν γράφεται με άξονα τη σοβαρή έρευνα. Μαθαίνουμε και αναμοχλεύουμε με παραπανίσια καμιά φορά συγκίνηση τα “κιτάπια” ή μάλλον τις παραμέτρους της ιστορίας», σημειώνει, μεταξύ άλλων, στον πρόλογό του ο Γιάννης Ξανθούλης στο εξαιρετικό βιβλίο της Hester Donaldson Jenkins, Ο έλληνας βεζίρης – Έργα και ημέρες του Ιμπραήμ πασά, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αιώρα.

Ναι, έχει δίκιο, σιγά σιγά μαθαίνουμε, ειδικά όταν πρόκειται για μια τέτοια δυνατή και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που έζησε μια ζωή παραμυθένια σε μια σκοτεινή εποχή, από την άποψη ότι ο ερευνητής ενός τόσο δύσκολου πονήματος πρέπει να κοπιάσει πολύ, για να εντοπίσει, να διασταυρώσει δυσεύρετες πηγές, έτσι ώστε να τεκμηριώσει μια σοβαρή μελέτη, όπως στην προκειμένη περίπτωση.

Γιος ενός ψαρά από την Πάργα, απήχθη από τους Τούρκους κουρσάρους για να πουληθεί σε μια χήρα από τη Μαγνησία της Μικράς Ασίας, η οποία και του παρείχε εξαιρετική παιδεία. Τώρα, για το πού ακριβώς γνωρίστηκε με τον τότε πρίγκιπα Σουλεϊμάν, δηλαδή εάν συναντήθηκαν στη Μαγνησία ή στην Κωνσταντινούπολη, οι γνώμες διίστανται.

Σημασία έχει ότι ο Σουλεϊμάν γοητεύτηκε από την προσωπικότητα του δούλου του τόσο, ώστε πολύ σύντομα, όταν έγινε Σουλτάνος, να τον ανεβάσει στα υψηλότερα αξιώματα, ακόμα και να τον παντρέψει με στενή συγγενή του. Ίσως με την ίδια του την αδελφή, δεν είναι ιστορικά εξακριβωμένο. Του έδωσε την ελευθερία του, ακόμη και πριν από το γάμο του, λέγοντάς του: «Ιμπραήμ, είσαι ελεύθερος» και, όπως γνωρίζουμε, μία κουβέντα του Σουλτάνου ισοδυναμούσε με νόμο.

Του έδωσε εξουσία, πλούτη, ασύλληπτη δύναμη, απόλυτη εμπιστοσύνη και, κυρίως αγάπη. Αγάπη, κάπως υπερβολική. Παρεξηγημένη από τους Ενετούς; Η σχέση των δυο ανδρών ήταν πολύ στενή, τόσο στενή, που έδινε το δικαίωμα στον καθένα να εξάγει ό,τι συμπέρασμα θέλει…

Όμως, το γεγονός ότι ο Ιμπραήμ ήταν ευρυμαθής, πολύγλωσσος και διέθετε διοικητικά και διπλωματικά προσόντα δεν αμφισβητείται ούτε αμφισβητήθηκε ποτέ. Ότι ήταν παλικάρι στη μάχη, σκληρός και ατρόμητος, ότι στη δεύτερη πολιορκία της Βιέννης, αυτός ήταν που συμβούλευσε τον Σουλτάνο να μην την επιχειρήσουν εκ νέου και να αποχωρήσουν, πριν οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες χειροτερέψουν, αυτό αληθεύει.

Το ότι απέκτησε πολλούς εχθρούς είναι φυσικό, διότι ως alter ego του Αφέντη, και ενεργώντας αντ’ αυτού, προκάλεσε το φθόνο των άλλων στο Τοπ Καπί, στο παλάτι.

Το ότι όποιο παράπονο και εάν έκαναν στον Σουλτάνο έπεφτε στο κενό, και αυτό αληθεύει.

Τότε; Τότε πώς βρέθηκε δολοφονημένος μετά το καθιερωμένο καθημερινό δείπνο του με τον Σουλτάνο και χάθηκαν εντελώς τα ίχνη του; Ποιος θα τολμούσε να σηκώσει, όχι χέρι, αλλά ούτε και το βλέμμα του, στον παντοδύναμο μεγάλο βεζίρη; Κανείς. Εκτός… εκτός και αν είχε πάρει άνωθεν εντολή.

Πολλές κατηγορίες βάραιναν τον Ιμπραήμ, αληθινές ή κατασκευασμένες, κατηγορίες που είχαν κάποια βάση ή που δεν είχαν καμία. Ήταν δυνατόν ένας έξυπνος, έστω και άπληστος, άνθρωπος, να δελεάζεται από το χρήμα των εχθρών έτσι ώστε να πουληθεί για το τίποτε σε σχέση με αυτά που ήδη κατείχε; Η συγγραφέας το απορρίπτει.

Η αλαζονεία και η απίστευτη έπαρση τον οδήγησαν στο θάνατο. Διότι εδώ υπάρχει γραπτό ντοκουμέντο από τον επίσημο πρακτικογράφο με τα ίδια του τα λόγια που απεύθυνε στους πρεσβευτές του Καρόλου:

«Ο παντοδύναμος σουλτάνος των Τούρκων παραχώρησε σ’ εμένα, τον Ιμπραήμ, όλη την εξουσία. Μπορώ να κάνω τα πάντα. Βρίσκομαι πάνω από όλους τους πασάδες και έχω τη δύναμη να κάνω έναν υπηρέτη πασά. Παραχωρώ επαρχίες και βασίλεια σ’ αυτούς που θέλω, χωρίς καν να ρωτήσω τον αφέντη μου. Αν εκείνος δώσει μια διαταγή, την οποία εγώ δεν εγκρίνω, τότε η διαταγή δεν εκτελείται, αλλά εάν δώσω εγώ μια διαταγή, πάντα εκτελείται ακόμα και αν εκείνος δεν την εγκρίνει. Σ’ εμένα εναπόκειται αν θα κάνουμε πόλεμο ή θα διαπραγματευτούμε μια συνθήκη ειρήνης, και εγώ είμαι που μοιράζω όλα τα πλούτη. Τα βασίλεια του αφέντη μου, η γη και οι θησαυροί του, όλα βρίσκονται στα χέρια μου».

Η ιστορικός και περιηγήτρια Έστερ Ντόναλντσον Τζένκινς (1869-1941) γεννήθηκε στις ΗΠΑ και σπούδασε στο Σικάγο. Η διατριβή της είχε θέμα τον Ιμπραήμ πασά. Τα κείμενά της θεωρηθήκαν αποκαλυπτικά για τον μέχρι τότε κλειστό και αποκομμένο κόσμο των Βαλκανίων. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, τα βιβλία της επανεκδίδονται και θεωρούνται έγκυρες πηγές γνώσης.

Την εξαιρετική μετάφραση έκανε η Θεοδώρα Πασαχίδου.

Ο έλληνας βεζίρης
Έργα και ημέρες του Ιμπραήμ πασά
Έστερ Ντόναλντσον Τζένκινς
μετάφραση: Θεοδώρα Πασαχίδου
Αιώρα
172 σελ.
Τιμή € 12,80

Twitter