Ηλίας Π. Βουτιερίδης: «Η Ιστορία ουδέποτε θα λησμονήσῃ», 1921-1922
Μια ιστορική φωτογραφία που κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου, την οποία τράβηξε ο υπολοχαγός Νικόλαος Παπαϊωάννου (βρίσκεται στο βιβλίο του Ηλία Βουτιερίδη Η εκστρατεία πέραν του Σαγγαρίου, 1922, σελ. 41) και υπομνηματίζει ο ίδιος ο συγγραφέας: «Τουρκικά πυροβολεία, τα οποία έδρων κατά την μάχην του Ταμπούρ Ογλού και από των οποίων ο συγγραφεύς κατά την 16ην Αυγούστου παρακολουθεί την μάχην του Εβλί Φακλί», μας εισάγει στο θέμα.
Η Αννίτα Π. Παναρέτου χαρακτηρίζει τον Βουτιερίδη ως «μια από τις σημαντικότερες μορφές των ελληνικών γραμμάτων», υπέρμαχο δημοτικιστή, δοκιμασμένο σε όλα τα είδη του πεζού λόγου και στον ποιητικό. Στην παρούσα περίπτωση θα τον δούμε με την ιδιότητα του πολεμικού ανταποκριτή. Ο γιος του, Περικλής Βουτιερίδης, διαφύλαξε το αρχείο του πατέρα του, που είχε ενεργό παρουσία στα γεγονότα του 1921 και 1922, και το παρέδωσε στην Αννίτα Παναρέτου, επιβεβαιώνοντας, εκατό χρόνια μετά, ότι «Η Ιστορία ουδέποτε θα λησμονήσει». Αυτός είναι και ο τίτλος του βιβλίου.
Το αρχείο αποτελείται από ανταποκρίσεις στην εφημερίδα Εμπρός, φωτογραφίες, χειρόγραφο πολεμικό ημερολόγιο, επιστολές στη σύζυγό του Ναταλία, αρχαία ελληνικά και βυζαντινά λείψανα της μικρασιατικής ενδοχώρας, βιογραφικά σημειώματα, καθώς και άρθρα στην εφημερίδα Ο Συνάδελφος, εφημερίς διά την Στρατιάν, με εκδότη τη Στρατιά της Μικράς Ασίας. Ο Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων (ΣΩΒ) θεώρησε αναγκαίο το υλικό αυτό να παρουσιαστεί στο κοινό για μια πιο άμεση και εμπεριστατωμένη ματιά στις τραγικές εκείνες μέρες για τον ελληνισμό.
Το 1921 ο Ηλίας Βουτιερίδης ήταν 47 ετών, πρόεδρος της Ενώσεως Συντακτών Αθηναϊκών Εφημερίδων, έμπειρος δημοσιογράφος και παρών στα γεγονότα. Έστελνε τις ανταποκρίσεις του στο Εμπρός, μία από τις σημαντικότερες εφημερίδες εκείνον τον καιρό, όπου και το «ενθουσιώδες διάγγελμα του Βασιλέως προς την ηρωικήν στρατιάν», που αρχίζει με τη φράση:
Στρατιώται,
Η φωνή της Πατρίδος μ’ εκάλεσε και πάλιν επί κεφαλής υμών. Δεχθήτε τον εγκάρδιον του Βασιλέως Σας χαιρετισμόν... Ο ύψιστος ας ευλογήσει τον δίκαιον αγώνα μας.
Κορδελιό, 31 Μαΐου
Κωνσταντίνος Β’
Το βιβλίο περιλαμβάνει: Μέρος Πρώτο: 1921, Ανταποκρίσεις στο Εμπρός. Μέρος Δεύτερο: 1922, Άρθρα στον Συνάδελφο. Ακόμα, άρθρα στην Καθημερινή. Γνωριμία με τον Ηλία Π. Βουτιερίδη. Εργογραφία Ηλία Π. Βουτιερίδη. 1919-1922. Χρονολόγιο. Ευρετήρια: Ι. Τοπωνυμίων και ΙΙ. Κυρίων ονομάτων. Την έκδοση κοσμούν χάρτες, έγγραφα, φωτογραφίες από εορτές, τον σιδηρόδρομο της Σμύρνης στολισμένο για το Πάσχα, στις 3 Απριλίου 1922.
Η δημοσίευση των 34 ανταποκρίσεων αρχίζει στις 2 Ιουνίου και τελειώνει στις 30 Νοεμβρίου του 1921. Λόγω του ότι ο ακαταπόνητος πεζοπόρος Βουτιερίδης ακολουθεί τον στρατό, οι ανταποκρίσεις φτάνουν στην Ελλάδα ετεροχρονισμένες. Στις ανταποκρίσεις του αποτυπώνει τη βία του πολέμου, δίνει τεκμήρια ελληνικότητας των τόπων που περνά, σχολιάζει συχνές αντισυναδελφικές συμπεριφορές, περιγράφει με γλαφυρότητα τα συμβάντα και τα μεγάλα γεγονότα.
Πρόκειται για ένα συναρπαστικό, συγκινητικό, τραγικό αφήγημα σαν μυθιστόρημα παρά την εκ φύσεως αποσπασματικότητά του.
Ο Βασιλεύς φτάνει στη Σμύρνη. Τον υποδέχεται ο λαός, όχι μόνο οι Έλληνες, δείγμα της αγαστής συνύπαρξης Ελλήνων και Τούρκων υπό την ελληνική διοίκηση. Ο συγγραφέας στέκεται με θαυμασμό στα ερείπια της Εφέσου, παρατηρεί τον Μαίναδρο ποταμό, φτάνει στο Αϊδίνιον, στοχάζεται πάνω στις καταστροφές, δεν τον αφήνει ασυγκίνητο η αθάνατη εποποιία της Κιουτάχειας, ο ακούραστος στρατός μας που οδεύει πάντα εμπρός, καταγράφει θύελλες, νίκες και καταστροφές, απώλειες του εχθρού, ενώ της ελληνικής ταξιαρχίας «τα σπαθιά των Ελλήνων ιππέων ήσαν κόκκινα από το αίμα». Φτάνει στον Σαγγάριο. Παρατηρεί τους αρχαιολογικούς τόπους. Ο δρόμος δύσκολος, οι βροχές καταρρακτώδεις, οι ατραποί δύσβατες, νυκτομαχίες, «υλακαί των κυνών, η φωνή της γλαυκός, ο μελωδικός τριγμός του γρύλλου... ο σφοδρός κανονιοβολισμός». Έτσι, οι ήχοι της ειρηνικής ζωής διακόπτονται από τις μηχανές του πολέμου. «Οι Τούρκοι αμύνονται εκ των χαρακωμάτων των... Οι ημέτεροι εξετόπισαν διά της λόγχης εκ των χαρακωμάτων τον εχθρόν». «Ρίπτονται φωτοβολίδες... ακούονται συμπυροκροτήσεις πολυβόλων και όπλων... νέαι φωτοβολίδες αγγέλλουν την άλωσιν της κορυφής, του εχθρού διαφυγόντος...». Πιο κάτω: «Τα πολυβόλα μας θερίζουν» και αναγκάζουν τον εχθρό να «αποσυρθεί εν αταξία και αλαλαγμοίς».
Στις 16 Σεπτεμβρίου απαντά σε επιστολή της συζύγου του Ναταλίας, η οποία είχε ταχυδρομηθεί στις 27 Ιουλίου, πράγμα που δείχνει το ετεροχρονισμένο της επικοινωνίας.
Η εφημερίδα Ο Συνάδελφος είχε σκοπό να ενημερώνει τον στρατό και να ανυψώνει το ηθικό των στρατιωτών. Ήταν μέσο μορφωτικό και ψυχαγωγικό, με άρθρα σύντομα και εύληπτα, στρατιωτικά και ποτέ πολιτικά. Τώρα πια ο Βουτιερίδης έχει χρέος να κρατήσει ψηλά το ηθικό του κουρασμένου στρατεύματος με κάθε επιχείρημα. Προσπαθεί να παρακινήσει τη διεθνή κοινότητα, προβάλλει τους δίκαιους λόγους που έχει η Ελλάδα να παραμείνει εκεί. Συζητείται η αυτονόμηση της Μικράς Ασίας, στηλιτεύονται οι κεμαλικές σφαγές, γίνονται συλλαλητήρια, εκδίδονται ψηφίσματα. Ο Τσάμπερλεν στη Βουλή των Κοινοτήτων γνωρίζει τις κεμαλικές κακουργίες αλλά αδυνατεί να τις συγκρατήσει. Ο Ριζοσπάστης στέλνει τα φύλλα του στον Κεμάλ και αυτός τα διοχετεύει στους Έλληνες στρατιώτες, έτσι «αι ιδέαι του μπολσεβικισμού και της αναρχίας συμπίπτουν με τας αρχάς του Κεμάλ». Ο παρισινός Χρόνος δε χάνει ευκαιρία να χύσει το μισελληνικό δηλητήριό του. Η Αγγλία θέλει να στείλει τοποτηρητές για τις σφαγές εναντίον των Ελλήνων, η Γαλλία ζητά το ίδιο και για τους Τούρκους, υπαινισσόμενη ότι και οι Τούρκοι σφάζονται από τους Έλληνες. Η δεκοχτούρα «σαν μοιρολογήτρα πληρωμένη» επαναλαμβάνει το «δεκοχτώ», προμηνύοντας το κακό που έρχεται.
Στον ογκώδη, επιμελημένο τόμο θα δούμε και το χρονογράφημα με τον τίτλο «Δυστύχημα», γιατί ένα δέντρο κάηκε. Γιατί στη Σμύρνη τα δέντρα ήταν όλα μαζί δέκα. Απομονώνω τη φράση: «το μέγεθος της απωλείας ενός πράγματος κρίνεται αναλογικώς με το δυσαναπλήρωτον κενόν, που αφίνει... Η Ελλάς δεν έχει πολλά δάση. Και διά τούτο εις την πυρπόλησιν ενός εξ αυτών χαλάει ο κόσμος...» (πόσο επίκαιρη η παρατήρηση στην κυριολεξία και στη μεταφορά της!).
Ο Ηλίας Βουτιερίδης ήταν άνθρωπος μελαγχολικός, ρομαντικός, στοχαστικός, του άρεσε το διάβασμα και το γράψιμο, η ποίηση και η μελέτη των αρχαίων συγγραφέων. Γεννήθηκε το 1874, πέθανε το 1941. Ο άνθρωπος που περιέγραφε την εποποιία της Μικράς Ασίας ήταν αυτός που φαινόταν, και αυτός που μόλις είδαμε ήταν το κρυμμένο εγώ μέσα του. Το βιβλίο με τις ανταποκρίσεις του θα μπορούσε να γίνει μια επική κινηματογραφική ταινία, όπου η κόλαση εγκαταστάθηκε εκεί που κάποτε κατοικούσε ο παράδεισος. Πρόκειται για ένα συναρπαστικό, συγκινητικό, τραγικό αφήγημα σαν μυθιστόρημα παρά την εκ φύσεως αποσπασματικότητά του.
«Η Ιστορία ουδέποτε θα λησμονήσῃ», 1921-1922
Μικρασιατικά κείμενα του Ηλία Π. Βουτιερίδη
Ηλίας Π. Βουτιερίδης
Επιμέλεια – Εισαγωγή – Σχόλια: Αννίτα Π. Παναρέτου
Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
424 σελ.
ISBN 978-618-5688-12-2
Τιμή €22,00
