Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος

«Όλα λοιπόν αναλώθηκαν; Πολύ καλά. Ας αρχίσουμε τότε να ζούμε!»

Ο Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος υπογράφει τα κείμενα ενός καμπαρέ που ξεσήκωσε το θεατρόφιλο κοινό τον περασμένο Μάρτη στη σκηνή του Faust, επιτυχία που ξαναφέρνει τον Μαύρο σκύλο στην καλοκαιρινή μας ατζέντα.

Ο Μαύρος σκύλος είναι ένα μουσικοχορευτικό συνονθύλευμα αποφθεγματικού χαρακτήρα, με κινησιολογία που ξεσηκώνει, εικόνα που γοητεύει και ατακολόγιο που προβληματίζει. Πίσω από τα ακούσματα του μεσοπολέμου, συλλαμβάνει κανείς σκέψεις για την πολιτική, τον έρωτα, τις «χρήσεις» και τις «καταχρήσεις».

Ο κομπέρ και σκηνοθέτης του πρωτότυπου δημιουργήματος μοιράζεται μαζί μας μερικά στοιχεία για αυτό το ατμοσφαιρικό δημιούργημα.

Πώς ένα καμπαρέ καταφέρνει να μιλήσει πολιτικά;

Υπάρχουν διάφορα είδη καμπαρέ. Στη φιλοσοφία της παράστασης και στους σημερινούς καιρούς ταιριάζει περισσότερο το γερμανικό καμπαρέ, που στοχεύει στη σκέψη, στην πολιτική, στην κοινωνική κριτική, στη διασκέδαση υψηλής αισθητικής και στο χιούμορ. Όλα αυτά με τεράστια ευελιξία! Επέλεξα λοιπόν να μιλήσω μέσα από τους ιστορικούς κύκλους, προσπαθώντας χιουμοριστικά να θίξω το γεγονός ότι η φτώχεια σε Ελλάδα και Ευρώπη είναι ένα φαινόμενο που ανακυκλώνεται, ένας αέναος κύκλος. Το δύσκολο είναι να σκεφτείς έναν ανάλαφρο, απαλό τρόπο για να μπορέσεις να περάσεις μηνύματα και στον απλό θεατή αλλά και στο μυημένο.

Τι κρύβεται πίσω από τον Μαύρο σκύλο; Ποιο είναι το πρωτογενές νόημα που θέλει να μεταδώσει το έργο;

Αυτό που θέλουμε να μεταδώσουμε στο κοινό είναι μια ροπή προς τη χαρά. Έστω κι αν έρθει σαν κοστουμάκι που το φοράς, αν το φορέσεις μια δυο φορές, μπορεί και να σου αρέσει. Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα αυτής της εποχής είναι η απουσία της πίστης. Όταν δεν πιστεύεις σε τίποτα, δεν είσαι ακριβώς ελεύθερος, όπως λέει ο Καζαντζάκης. Πρέπει να πιστέψεις σε κάτι, έστω και για λίγο, για να μπορέσεις να βρεις τη δύναμη να σκέφτεσαι και να χαίρεσαι. Με την ίδια ευκολία μπορεί να συμβεί η ροπή προς το κλάμα. Και τα δύο είναι εκτόνωση, απλώς η μία σε ρίχνει στα πατώματα και η άλλη σε βγάζει από εκεί. Η διαφορά είναι θέμα ύψους, που λέει και ο Καρυωτάκης. Αυτό είναι το μυστικό και δε χρειάζεται να φαίνεται, το εισπράττει συνολικά ο θεατής. Δέχεται αυτή την επιρροή σαν τον άνεμο, υπόγεια. Δε στοχεύω άλλωστε στην πρωτογενή αντίδραση, αλλά στην εκ των υστέρων αντίδραση από το κοινό, να «πάρει το έργο σπίτι του», πράγμα πολύ ακριβό και δύσκολο.

Ποια στοιχεία του βωβού κινηματογράφου δανείζεται η παράσταση;

Δανειζόμαστε τον κώδικα του βωβού κινηματογράφου, όπως είναι οι στυλιζαρισμένες κινήσεις, καθώς και το ασπρόμαυρο χρώμα των κοστουμιών. Το μεγαλείο του βωβού κινηματογράφου βρίσκεται στην αποφυγή της φλυαρίας – οι ηθοποιοί λειτουργούν με έναν πιο αφαιρετικό, ποιητικό τρόπο. Θυμηθείτε τη σκηνή με την τυφλή ανθοπώλισσα στην ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν, όπου ξαφνικά σπάει ο ερωτισμός με ένα μπουγέλωμα. Τέτοιο πέρασμα από το ρομαντισμό στην ωμή πραγματικότητα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και μόνο ο βωβός κινηματογράφος μπορεί να το κάνει, γι’ αυτό το μοιραζόμαστε στην παράσταση.

Φτώχεια – χιούμορ, μεσοπόλεμος – χορός: αντιθετικές έννοιες και ατμόσφαιρες, παρ’ όλα αυτά όλες αναμειγνύονται στον Μαύρο σκύλο. Πώς επιτυγχάνεται αυτό;

Κατ’ αρχάς να πούμε πως το διάστημα του μεσοπολέμου διαρκεί από το 1920 έως το 1940. Τότε υπήρχε ένας καλλιτεχνικός πυρετός, με άνθηση πολλών αντιθετικών πραγμάτων. Μια τέτοια αντίθεση ζούμε και σήμερα. Κάποτε λέγαμε για τα παιδιά της Αφρικής και για τριτοκοσμικές καταστάσεις που τώρα τις βλέπουμε στο δρόμο μας. Το καμπαρέ λοιπόν έχει πολύ μικρή απόκλιση σε σχέση με την πραγματικότητα. Η ζωή είναι γεμάτη από αντιθέσεις, αρκεί να ενσωματώνονται για κάποιο λόγο πάνω στη σκηνή, να είναι συγκροτημένες σε ένα τρένο που ταξιδεύει – το τρένο είναι η παράσταση και ο προορισμός είναι η ροπή προς τη χαρά.

Το κοινό λειτουργεί και ως καταλύτης στην εξέλιξη της ιστορίας; Πώς επιδρά σε εσάς;

Αυτό είναι η μεγαλύτερη ίντριγκα για μένα, μου δίνει την αδρεναλίνη στο έπακρο να μπορώ να συνδιαλέγομαι με κάποιον που δε γνωρίζω. Κάποιον θα τον τρόμαζε, αλλά εμένα μου αρέσει πολύ, έχοντας πλήρη έλεγχο του χειρισμού αυτής της διαδραστικότητας. Το ότι το κοινό μιλάει είναι κάτι πολύ γοητευτικό, καθώς δεν ξέρεις τι μπορεί να σου απαντήσει. Μπορείς όμως να το ρυθμίσεις, βάζοντας εσύ το «χαλί» στο οποίο θα πατήσουν. Βέβαια υπάρχουν και αρνητικοί άνθρωποι, αλλά αποτελούν μικρό ποσοστό. Αν μιλήσεις με την αλήθεια σου, αλήθεια θα σου επιστραφεί. Αυτό που έχω εισπράξει είναι ότι οι άνθρωποι έχουν εξωφρενικά μεγάλη ανάγκη να επικοινωνήσουν. Η διαδραστικότητα τους βοηθάει να ξεπεράσουν το φόβο και την ντροπή τους, καθώς γίνονται μέρος της παράστασης. Σε αυτό έχω μεγάλη ευθύνη, γι’ αυτό και τους προσεγγίζω με προσοχή και πάντα με τη θέλησή τους. Είναι σαν να τους εξημερώνεις, να τους γητεύεις. Το δώρο αυτής της σχέσης είναι ότι μοιράζεσαι την επικοινωνία. Μπορεί ένας θεατής να σου δώσει μια απάντηση που δεν την περίμενες ποτέ και να βάλει φωτιά στην παράσταση.

Ο μουσικός συνδυασμός της παράστασης είναι ιδιαιτέρως πρωτότυπος: Κόουλ Πόρτερ, Κώστας Γιαννίδης, Πέγκι Λι και Αττίκ. Ποια είναι η κόλλα που δένει τα τραγούδια μεταξύ τους και με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν;

Το θέμα των τραγουδιών στην παράσταση υπήρξε εξαρχής πολύ σημαντικό, γι’ αυτό και το έψαξα πολύ, δεδομένου ότι διδάσκω κιόλας μάθημα ιστορίας του ελληνικού μουσικού θεάτρου. Πριν από τέσσερα χρόνια δεν άκουγα καν τέτοια τραγούδια, τα θυμάμαι όμως παλιά σαν ακούσματα από τους γονείς μου. Ο ελληνικός μεσοπόλεμος έχει εκπληκτικά μεγάλο πλούτο τραγουδιών, όπως είναι του Γιαννίδη, του οποίου τα δημιουργήματα διδάσκονται σήμερα σε πανεπιστήμια της Μεγάλης Βρετανίας. Όλα αυτά τα τραγούδια είχαν ένα κοινό κλειδί: γράφτηκαν για το μουσικό θέατρο και όχι για τη δισκογραφία, καθώς δεν υπήρχε τότε. Η επιλογή των τραγουδιών έγινε βάσει της θεατρικότητάς τους και της τρομερής σκηνικής τους δύναμης. Τρελοί στίχοι δίνουν βήμα σε πρωτότυπες χορογραφίες όπως τάνγκο και τσάρλεστον, με έντονο πάθος, που έχουν επανέλθει σήμερα στη μόδα.

Τι είδαν οι θεατές στο έργο όταν παιζόταν στο Faust τον περασμένο Μάρτιο και το αγάπησαν τόσο ώστε να ξανανεβαίνει τώρα, στις 20 Ιουλίου, στο Κηποθέατρο;

Το κοινό του Faust ήταν ένα πολύ δύσκολο κοινό, ένα κοινό θορύβου. Για να το φέρεις αυτό σε ισορροπία πρέπει να κερδίσεις την ησυχία. Όταν λοιπόν αυτό το κοινό στο πρώτο μισάωρο το ησυχάζεις, σημαίνει κάτι. Εγώ αυτό το κάτι το πήρα για να το φέρω σε μεγαλύτερη κλίμακα και σε ένα κοινό πιο θεατρικό. Φυσικά, πίσω από την επιτυχία κρύβονται και όλοι οι αξιόλογοι συνεργάτες. Πρώτα οι τρεις γυναίκες του καμπαρέ με τις οποίες συνδημιουργήσαμε τα κείμενα ως ομάδα Demonius: Μαριάνθη Κυρίου, Μαρία Πανίδου, Χριστέλα Γκιζέλη. Κατόπιν, οι υπόλοιποι συντελεστές της παράστασης, οι οποίοι είναι: διεύθυνση ορχήστρας και πιάνο ο Μάνος Αθανασιάδης, κλαρινέτο, σαξόφωνο και φλάουτο οι Κωστής Βαζούρας και Μαρίνος Γαλατσινός, βιολί ο Αργύρης Παρασκευάς, μουσική διδασκαλία η Μαρίνα Σάττι, κοστούμια η Σοφία Αλεξανιάν, σκηνική επιμέλεια και καπέλα η Κατερίνα Σαβράνη, υπεύθυνη επικοινωνίας η Όλγα Μαυροειδή, επιμέλεια κίνησης η Κατερίνα Φωτιάδη και φωτογράφιση οι Βασίλης Σελιμάς και Δημήτρης Μπόκας.

«Δεν μπορούμε να ορίσουμε την ευτυχία! Μπορούμε να μιλήσουμε μόνο για αυτό που την καταστρέφει και για αυτό που τη δημιουργεί!» Απόσπασμα από την παράσταση! Τι λοιπόν καταστρέφει και τι δημιουργεί το ευτυχείν;

Ένα πράγμα που δημιουργεί την ευτυχία, πέρα από τη ροπή προς τη χαρά, είναι η σκέψη με μέτρο. Καλύτερα να σκέφτεσαι κι ας είναι με λανθασμένο τρόπο – το λάθος θα φανεί, αρκεί να εξασκήσεις την κρίση σου. Μοιράζομαι τη φράση ενός φίλου, στο ερώτημα «Τι κάνεις τώρα;»: «Πολύ καλά, προετοιμάζω το επόμενο λάθος μου!» Την ευτυχία τη δημιουργεί η πίστη σε κάτι. Την καταστρέφει το να μη σε ενδιαφέρει τίποτα. Αυτή είναι η πάλη. Όπως έχει πει ο Πλάτωνας: «Εύκολα συγχωρούμε ένα παιδί που φοβάται το σκοτάδι. Η αληθινή τραγωδία όμως στη ζωή είναι όταν οι ενήλικοι φοβούνται το φως».

Εσείς δεν υποδύεστε απλώς το ρόλο του κομπέρ, κρατάτε και το σκηνοθετικό βαρίδι του έργου. Με ποια σκηνοθετικά τρικ προσπαθήσατε να μεταλαμπαδεύσετε το επιθυμητό ατμοσφαιρικό τέμπο στους θεατές;

Ο μεσοπόλεμος κατ’ αρχάς είναι από μόνος του ατμοσφαιρικός. Πέραν αυτού, έχουμε τη θεατρικότητα της μουσικής, τον ειδικό φωτισμό αλλά κυρίως τη σκιαγράφηση τριών διαφορετικών γυναικείων προσωπικοτήτων, ώστε να δίνεται η εντύπωση στο κοινό ότι τις παρακολουθεί να εξομολογούνται σε νεκρό χρόνο. Ηρωίδες αντι-ηρωίδες, γοητευτικοί ρόλοι, αλλά ανάπηροι, με έντονο το θνητό στοιχείο. Ένα ακόμα σκηνοθετικό τρικ είναι ο αποφθεγματικός και συμπυκνωμένος χαρακτήρας της παράστασης.

Ως Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος ξεκινήσατε την ατομική σας εκπαίδευση στην οικονομία και τη διοίκηση. Πώς τελικά μεταπηδήσατε στο χώρο της υποκριτικής και της σκηνοθεσίας;

Όταν δούλευα ως λογιστής, οργάνωνα τα λογιστικά φύλλα με καλλιτεχνικό τρόπο. Τότε είχα πάρει μέρος σε διάφορες ερασιτεχνικές παραστάσεις και κάποιοι άνθρωποι του χώρου με προέτρεψαν, αργότερα επιμένοντας, να ασχοληθώ με την υποκριτική. Θυμάμαι ο κύριος Τσακίρογλου, στη σχολή Βεάκη, μου είχε πει: «Βλέπω εδώ έχεις ήδη δημιουργήσει μια καριέρα. Αυτή η καινούργια δουλειά που θες να ακολουθήσεις είναι δύσκολη. Αν είναι να την κάνεις για να αλλάξεις τη ρουτίνα της δουλειάς σου, καλύτερα μην το προχωρήσεις». Πήγα στον Υμηττό, εκεί κοντά στο μοναστήρι της Καισαριανής, το σκέφτηκα και είπα ναι, αυτό θέλω να κάνω! Παράτησα τη δουλειά του λογιστή, αφιερώθηκα στη δραματική σχολή, αποφοίτησα – άλλαξε η ζωή μου και έκτοτε δουλεύω συνέχεια.

Ποια είναι τα επόμενα πλάνα σας;

Μετά την παράσταση του Μαύρου σκύλου στο Φεστιβάλ Παπάγου (στις 20/7), θα συνεχίσω να ασχολούμαι με το είδος του καμπαρέ. Τον Αύγουστο (3-4/8) κατεβαίνω στην Επίδαυρο με το Εθνικό Θέατρο, στην παράσταση Αμφιτρύων του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Λ. Βογιατζή.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ