Είναι γνωστή η δημοσιογραφική ιδιότητα του πολυμερούς Ηλία Βουτιερίδη, αν και εκδοτικά υποτιμημένη σε σχέση με άλλες δραστηριότητές του. Οι κριτικές-φιλολογικές του επιδόσεις, χάρη στην έκδοση και ευρεία κυκλοφορία των βιβλίων του, κέρδισαν τις εντυπώσεις σε σύγκριση με τη μεγάλη δημοσιογραφική του ενασχόληση, η οποία, θαμμένη, σε συνέχειες, σε καλές ομολογουμένως εφημερίδες, λειτούργησε μάλλον επικαιρικά. Παρά ταύτα, οι ανταποκρίσεις και τα άρθρα του ως πολεμικού ανταποκριτή στο Εμπρός, το 1921 κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία, στην Καθημερινή το 1922 και στον Συνάδελφο, στην εφημερίδα της Στρατιάς, το 1922, είναι πολλού λόγου άξια τόσο από ιστορικής, όσο και από εθνικής απόψεως, για τον λόγο ότι διέσωσε γεγονότα και παραλειπόμενα από τον αγώνα και τη δραματική κατάληξη του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία και, το σημαντικότερο, αξιοποίησε και διέσωσε έτσι μεγάλη συλλογή σχολιασμένων φωτογραφιών, που τραβήχτηκαν από άνδρες του φωτογραφικού τμήματος της Στρατιάς της Μικράς Ασίας. Εκ προοιμίου, συνεπώς, μπορεί να αποφανθεί βάσιμα κανείς ότι το εξεταζόμενο λεύκωμα του Βουτιερίδη, με τον τίτλο Μέρες πολέμου – Ώρες ανάπαυλας, ερχόμενο στο φως της δημοσιότητας έπειτα από εκατόν τρία χρόνια, αποδεικνύει περίτρανα (και επί ίσοις όροις με το άλλο έργο του) την ποιότητα, την προορατικότητα και την ευαισθησία του ως πολεμικού ανταποκριτή και οξυδερκούς δημοσιογράφου.

Σε έναν άλλο τόμο, επίσης του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, ο οποίος προηγήθηκε λίγους μήνες από το εξεταζόμενο φωτογραφικό λεύκωμα, με τον τίτλο Η ιστορία ουδέποτε θα λησμονήσῃ, η Αννίτα Π. Παναρέτου συγκέντρωσε τα κείμενα των εφημερίδων Εμπρός, Η Καθημερινή και Συνάδελφος, τα οποία ήδη προαναφέραμε, σε μια επιμελημένη και φιλολογικά προσεγμένη έκδοση. Το υλικό εκείνο, μαρτυρία αποκαλυπτική, αποτελεί τον πρόδρομο και έναν οιονεί ερμηνευτικό οδηγό για το εν λόγω λεύκωμα. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για βιβλία συνομιλούντα και αλληλοσυμπληρούμενα.

Οι Μέρες πολέμου – Ώρες ανάπαυλας, λοιπόν, έρχονται ως τεκμηρίωση, με τον συναρπαστικό και σωστικό τρόπο με τον οποίο η φωτογραφία αποτυπώνει την περιπέτεια, την έξαρση και την πτώση, το ξέσπασμα της ζωής αλλά και την τραγικότητα του θανάτου, για να θυμίζουν στους μεταγενέστερους ημέρες δόξας από κοινού δυστυχώς με τα οικεία κακά μιας από τις τραγικότερες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Έτσι, 274 εξαιρετικές φωτογραφίες είναι αξιολογημένες με την ευαισθησία του έμπειρου Βουτιερίδη, ο οποίος, σημειωτέον, είχε πρότερη ήδη πείρα ως ανταποκριτής της εφημερίδας Πατρίς, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους.

Πρόκειται για υλικό, το οποίο αναφέρεται μεν στη μνήμη, πυροδοτεί όμως το συναίσθημα, απεικονίζοντας την ηρωική πορεία του Α’ Σώματος του Ελληνικού Στρατού προς τα ενδότερα της Μικράς Ασίας και ακολούθως την άδοξη υποχώρηση και διάλυσή του, και μάλιστα από δύο οπτικές γωνίες: σε ώρες πολέμου από τη μία, όπου είναι εμφανής η ένταση, και σε στιγμές ανάπαυλας από την άλλη, όταν ο στρατιώτης αφιερώνεται στις καθημερινές του ανάγκες ή ηρεμεί και νοσταλγεί η ψυχή του, και ξεχνά προσώρας τις κακουχίες και τον κίνδυνο του θανάτου, είτε αναπολώντας εποχές μεγάλης ακμής, αντικρίζοντας τα μνημεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, είτε απολαμβάνοντας τη μαγεία της φύσης και νοσταλγώντας την πατρίδα του και τους δικούς του ανθρώπους.

Η μεγάλη εμπειρία του Βουτιερίδη συνιστά εγγύηση της ιστορικής εγκυρότητας, πέραν της αντικειμενικότητάς του, με την οποία έχει συγκεντρώσει τις σκηνές από το μέτωπο και από την καθημερινότητα των στρατιωτών.

Προσφυώς, το φωτογραφικό υλικό του λευκώματος έχει χωριστεί σε τρία μέρη: Στο πρώτο ανήκουν εκείνες οι φωτογραφίες, οι οποίες αφορούν στην προ της ενάτης Ιουλίου του 1921 εποποιία των ελληνικών στρατευμάτων· φωτογραφίες που συνοδεύονται από πληροφοριακά αποσπάσματα των ανταποκρίσεων του Βουτιερίδη στο Εμπρός, ο οποίος παρακολουθεί βήμα προς βήμα την πορεία και τις μάχες. Στο δεύτερο και το κύριο του τόμου μέρος, οι φωτογραφίες συνοδεύονται κατ’ αντιστοιχία από άλλου τεκμηρίωση, από ημερολογιακές καταγραφές, απαντλημένες από το ημερολόγιο που κρατούσε ο Βουτιερίδης. Είναι η 17η Νοεμβρίου, η ημέρα κατά την οποία φεύγει αυτός από το Αφιόν Καραχισάρ και μεταβαίνει στη Σμύρνη, όπου και θα αναλάβει τη διεύθυνση της στρατιωτικής εφημερίδας Ο Συνάδελφος, με την κακή εκ του αποτελέσματος μοίρα, αφού κυκλοφόρησε επί ένα μόνο εξάμηνο, από τον Μάρτιο του 1922 έως τις 14 Αυγούστου 1922, σε ώρες δύσκολες και εν τέλει οδυνηρές, όταν κατέρρεε το μικρασιατικό μέτωπο. Το τρίτο μέρος το καθόρισε εκδοτικά η ανάγκη, παρά το εξίσου σημαντικό φωτογραφικό ενδιαφέρον του περιεχομένου του. Πρόκειται, συγκεκριμένα, για ανένταχτες οργανικά –ορθότερα, σε ικανό μέρος τους ασχολίαστες– φωτογραφίες, οι οποίες όμως παραπέμπουν αφενός στα «Υπέρλαμπρα λείψανα», κατά τον χαρακτηρισμό του ίδιου του Βουτιερίδη, τα δηλωτικά του μακραίωνου περάσματος του ελληνισμού από τη Μικρά Ασία, όπως μαρτυρούν τα λείψανα του λαμπρού πολιτισμού του από την αρχαιότητα και το Βυζάντιο, αφετέρου δε παρουσιάζουν πολύ εκφραστικές πολεμικές σκηνές, οι οποίες, ως μη ταυτισμένες, μένει να βρουν εν καιρώ τους σχολιαστές τους. Και τούτο, διότι παρελαύνουν πολλά πρόσωπα, κυρίως αξιωματικών, τα οποία παραβαλλόμενα μπορεί να τύχουν αναγνώρισης και να αποτελέσουν πρόσθετες ιστορικές μαρτυρίες.

Η Αννίτα Π. Παναρέτου με τον τρόπο δόμησης των τεκμηρίων που είχε στη διάθεσή της –υλικό, το οποίο διέσωσε και διεφύλασσε ευλαβικά ο γιος του Ηλία Βουτιερίδη, Περικλής, μέχρι να το εμπιστευτεί στην επιμελήτρια του λευκώματος, η οποία και το αξιοποίησε με τον παραγωγικότερο τρόπο– κατόρθωσε να συζεύξει τη μνήμη με την τραγικότητα, τη νοσταλγία με τα ανθρώπινα παθήματα. Η κατατοπιστική Εισαγωγή της, με τις διαφωτιστικές περιγραφές του υλικού και το σκεπτικό της όλης εκδοτικής προσπάθειας, βοηθά τον αναγνώστη να παρακολουθήσει την αρχιτεκτονική του λευκώματος διαχωρίζοντας τα δύο πρώτα, και βασικά, τμήματα που το απαρτίζουν. Το υλικό της, ωστόσο, είναι αξιοποιήσιμο και από τον ιστορικό, ο οποίος επιδιώκει να ταυτίσει γεγονότα και πρόσωπα, γεγονός στο οποίο συμβάλλουν στο τέλος του τόμου και τα ευρετήρια τόσο των τοπωνυμίων, όσο και των κύριων ονομάτων. Η μεγάλη εμπειρία του Βουτιερίδη συνιστά εγγύηση της ιστορικής εγκυρότητας, πέραν της αντικειμενικότητάς του, με την οποία έχει συγκεντρώσει τις σκηνές από το μέτωπο και από την καθημερινότητα των στρατιωτών.

Για την ποιότητα και την πολυτέλεια της έκδοσης τα λόγια πλεονάζουν. Όποιος πάρει στα χέρια του το λεύκωμα διαπιστώνει, πριν καλά καλά το ανοίξει, τις υψηλές προδιαγραφές του και την καλλιτεχνική εργασία, με την οποία η Αννίτα Π. Παναρέτου, με τη συνεργασία της γραφίστριας Ελίζας Κοκκίνη, εναρμόνισε το μάτι του ανελέητου φακού της μηχανής με τις περιγραφές του Βουτιερίδη, και συνακόλουθα με τα μάτια της ψυχής του φιλίστορα αναγνώστη.

Ο Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, με τη μακρά παράδοση, την οποία απαρέγκλιτα ακολουθεί στη διάδοση του βιβλίου ως μορφωτικού αγαθού, δικαιώνει για μία ακόμη φορά την τεράστια προσφορά του προς το νοήμον ελληνικό φιλαναγνωστικό κοινό, με την έκδοση των δύο συγγενών αυτών τόμων. Συμπληρώνονται δηλαδή οι ανταποκρίσεις του Βουτιερίδη από το μικρασιατικό μέτωπο, όπως τις συγκέντρωσε η επιμελήτρια στον τόμο Η ιστορία ουδέποτε θα λησμονήσῃ, 1921-1922, με τον πλούσιο εποπτικό θησαυρό, που είχε την πρόνοια να συγκεντρώσει τεκμηριωτικά εκείνος, η δε λεπταισθησία και ιστορική γνώση της επιμελήτριας επέτυχε να συνθέσει αυτά στο εν λόγω λεύκωμα.

Μέρες πολέμου – Ώρες ανάπαυλας
Μικρασία 1921
Φωτογραφίες και ημερολόγιο από το αρχείο του Ηλία Π. Βουτιερίδη
Ηλίας Π. Βουτιερίδης
Επιμέλεια: Αννίτα Π. Παναρέτου
Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
240 σελ.
ISBN 978-618-5683-13-9
Τιμή €45,00

Twitter