Lars T. Lih: «Βλαντίμιρ Λένιν»
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη χρονιά που ο τετραπέρατος δικηγόρος, δημοσιογράφος, διανοούμενος, συγγραφέας και πολιτικός ηγέτης Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοφ, πιο γνωστός ως Λένιν, οδήγησε με τη βοήθεια μιας μικρής ομάδας σκληροπυρηνικών συνεργατών του μερικές χιλιάδες αμόρφωτους αλλά απελπισμένους, σχεδόν άοπλους αλλά αποφασισμένους Ρώσους επαναστάτες μέχρι τα χειμερινά ανάκτορα της τσαρικής οικογένειας. Η Ρωσία άλλαζε κι ο κόσμος μαζί της.
Πιστός στην πρωτοπορία της εργατικής τάξης, εγκαθίδρυσε στην αχανή χώρα του ένα υβρίδιο σοσιαλιστικής εξουσίας με προοπτική, σύμφωνα με τις ιδέες που είχε διαμορφώσει μερικά χρόνια πριν, την πλήρως απελευθερωμένη από τα δεσμά του καπιταλισμού ανθρώπινη κοινωνία και τον αταξικό κομμουνισμό ως σύστημα κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής οργάνωσης.
Το ότι έναν αιώνα μετά δεν έχει απομείνει στη Ρωσία και την Ευρώπη σχεδόν τίποτα απ’ όσα με τόσο κόπο δημιούργησε ο ακάματος αυτός μαρξιστής δεν αναιρεί τη σοβαρότητα του αρχικού σχεδίου του και, πολύ περισσότερο, το μεγαλείο της πράξης που έδωσε στο σχέδιο σάρκα και οστά – της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917.
Αυτό το επίτευγμα του Λένιν θεωρείται κομβικό σημείο μιας πυκνής ιστορικής περιόδου της Νεωτερικότητας που ξεκινάει ασφαλώς με τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, περνάει από τις εθνικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα στην Ευρώπη, τη Βόρεια και τη Λατινική Αμερική, την εξέγερση του 1848 και την Κομμούνα του 1871, στο Παρίσι αμφότερες, για να καταλήξει στις μεγάλες επαναστάσεις του 20ού αιώνα στην Κίνα, την Κούβα, το Βιετνάμ κ.ά.
Καλογραμμένη και τεκμηριωμένη, εμπεριστατωμένη αλλά όχι ουδέτερη, η βιογραφία του Lih παρακολουθεί τον μεγάλο ηγέτη μέχρι τον θάνατό του την άνοιξη του 1923, και εξετάζει τον αντίκτυπό του σε πανευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και τις ισορροπίες που διαμόρφωσε στο εσωτερικό του κόμματός του.
Μάθημα ρωσικών
Η βιογραφία που έγραψε ο καναδικής καταγωγής ιστορικός και συγγραφέας Lars T. Lih –ο οποίος ασχολείται συστηματικά με τη μελέτη του μαρξισμού και ειδικά της Οκτωβριανής Επανάστασης– είναι ένα από τα πιο καλογραμμένα, συνοπτικά αλλά ολοκληρωμένα έργα που αφορούν τον Ρώσο επαναστάτη και την εντυπωσιακή εποχή στην οποία έζησε.
Χωρίς διάθεση ηρωοποίησης του Λένιν αλλά με ολοφάνερο σεβασμό, ο συγγραφέας του παρόντος έργου προσφέρει στον σύγχρονο αναγνώστη μια εξαιρετική ιστορική έρευνα, ισόποσα κατανεμημένη ανάμεσα στη βιογραφία/εργογραφία του Λένιν, στην εξιστόρηση των κύριων γεγονότων της σοσιαλδημοκρατίας σχεδόν σε πανευρωπαϊκή κλίμακα και στην ιδεολογικοπολιτική ανάλυση των θεωρητικών επιλογών που διέθετε ο πρωταγωνιστής εκείνης της περιόδου για να δράσει. Δεν είναι λοιπόν απλώς μια ιστορική βιογραφία αλλά ούτε μόνο πραγματεία για τις ιδεολογικές και πολιτικές συνιστώσες της επανάστασης του 1917, αλλά ένα πλούσιο, πολύπλευρο έργο που αξίζει να διαβαστεί, σήμερα, στα 100 χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης, στο φόντο ενός κόσμου που στροβιλίζεται άτακτα κι επικίνδυνα.
Ο συγγραφέας οριοθετεί τον κόσμο του Λένιν (επώνυμο που χρησιμοποιεί μετά το 1901, στα 31 του) μέσα από κάποιες λέξεις-κλειδιά στις οποίες αποδίδει βαρύνουσα σημασία: ο λαός («ναρόντ») παίζει καταλυτικό ρόλο στη σκέψη του Ρώσου επαναστάτη, στην προσπάθειά του να συνθέσει ένα πλήθος ετερόκλητων λαών- φυλών στην αχανή χώρα του, όπως οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες χρησιμοποιούσαν αντίστοιχα τον όρο «volk»· οι όροι «πρακτίκ» και «προφεσέιι» είναι επίσης απολύτως ενδεικτικοί για το πώς αντιλαμβανόταν την κομματική δουλειά από τα στρατευμένα στελέχη με πρακτικά, επαγγελματικά καθήκοντα, μια αντίληψη που ο Λένιν διαμορφώνει το 1902, 15 χρόνια πριν την Επανάσταση, και διατυπώνει με ακρίβεια στο έργο του Τι να κάνουμε;. Τέλος, υπάρχει κι ο όρος «βλαστ», που υποδηλώνει την απόλυτη εξουσία που πρέπει να έχει στα χέρια του το προλεταριάτο προκειμένου να φέρει σε πέρας το έργο της επανάστασης.
Ο δρόμος του Λένιν
Ο συγγραφέας παρακολουθεί τον ήρωά του από το 1887, όταν στα 17 του βλέπει το απολυταρχικό καθεστώς να εκτελεί τον αδελφό του Αλέξανδρο, ο οποίος συμμετείχε σε ακραία πολιτική οργάνωση που απεργαζόταν τη δολοφονία του τσάρου. Στον Λένιν αποδίδεται η φράση «Ε, λοιπόν, θα πάμε από άλλο δρόμο, Σάσα», μια απόδειξη ότι στο μυαλό του υπήρχε από τα χρόνια της νιότης ένα σχέδιο, ένας «οδικός χάρτης», για να χρησιμοποιήσουμε μια σύγχρονη φράση, σχετικά με το πώς θα γίνει πραγματικότητα το όνειρο της επανάστασης.
Ο Λένιν μετά την εκτέλεση του αδελφού του θα διαμορφώσει, σταδιακά και μέσα από μια σειρά ειδικές συνθήκες (εξορία, ταξίδια στο εξωτερικό, διευθυντικές θέσεις σε πολιτικές εφημερίδες, επαφές κι αντιπαραθέσεις με Ρώσους εμιγκρέδες και κορυφαίους Ευρωπαίους σοσιαλιστές), μια συγκροτημένη άποψη για το πώς μπορεί να επιτευχθεί το πέρασμα στον σοσιαλισμό: προϋπόθεση για τη σοσιαλιστική επανάσταση είναι η πολιτική ελευθερία στις συνθήκες του τσαρισμού, αλλά η πολιτική ελευθερία μπορεί να πραγματωθεί μόνο μέσα από την ύπαρξη ενός μαζικού κοινωνικού κινήματος.
Αυτό το δίπολο θα ορίσει για τα επόμενα χρόνια και μέχρι την Επανάσταση του 1917 τόσο τη θεωρητική, όσο και την πολιτική στάση του Λένιν, ο οποίος θα ενισχύσει αυτή την πεποίθηση με μια δεύτερη, εξίσου σημαντική: την πρωτοπορία του προλεταριάτου ως προϋπόθεση για την κομμουνιστική επανάσταση, θέση που έχει διαμορφώσει από το 1894.
Δεν είναι λοιπόν απλώς μια ιστορική βιογραφία αλλά ούτε μόνο πραγματεία για τις ιδεολογικές και πολιτικές συνιστώσες της επανάστασης του 1917, αλλά ένα πλούσιο, πολύπλευρο έργο που αξίζει να διαβαστεί, σήμερα, στα 100 χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης, στο φόντο ενός κόσμου που στροβιλίζεται άτακτα κι επικίνδυνα.
Τοιχογραφία μιας εποχής
Στο έργο του Lih παρελαύνουν όλα τα μεγάλα γεγονότα της περιόδου, διότι, όπως εξηγεί ο συγγραφέας, «μια ανασκόπηση των γεγονότων αυτών των πολυτάραχων ετών αποτελεί το ουσιαστικό υπόβαθρο για μια προσωπική βιογραφία του Λένιν».
Η έκδοση της εφημερίδας Ίσκρα το 1900, η εμφάνιση του μπολσεβικισμού μετά το 1904, η επανάσταση του 1905-7 και η παλινόρθωση του τσαρισμού, η άνοδος του μπολσεβικισμού μέσα στη ρωσική σοσιαλδημοκρατία κι αργότερα η σχεδόν πραξικοπηματική δημιουργία μιας νέας κεντρικής επιτροπής υπό τον απόλυτο έλεγχο της ομάδας του Λένιν και με διάθεση σαφώς πιο επαναστατική από την προηγούμενη, οι πολύχρονες διαμάχες του με άλλες τάσεις και ρεύματα στο εσωτερικό της ρωσικής επαναστατικής πρωτοπορίας, η κατάρρευση του τσαρισμού και η μάχη για εξουσία στα ερείπια του παλαιού καθεστώτος, ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος και οι δυνατότητες που βλέπει σε αυτόν ο Λένιν για επέκταση της επανάστασης πανευρωπαϊκά είναι μερικά από τα γεγονότα της περιόδου.
Παρουσιάζονται κι αναλύονται ενδελεχώς, εξιστορούνται με προσοχή, απλότητα και κατανοητά, πάντα σε απόλυτη συσχέτιση με την πορεία του Λένιν προς την πραγματοποίηση του ονείρου του.
Καλογραμμένη και τεκμηριωμένη, εμπεριστατωμένη αλλά όχι ουδέτερη, η βιογραφία του Lih παρακολουθεί τον μεγάλο ηγέτη μέχρι τον θάνατό του την άνοιξη του 1923, και εξετάζει τον αντίκτυπό του σε πανευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και τις ισορροπίες που διαμόρφωσε στο εσωτερικό του κόμματός του. Αυτές που, δυστυχώς, λίγο αργότερα οδήγησαν στην απόλυτη διαστροφή του «ηρωικού σεναρίου» του, όπως αποκαλεί ο συγγραφέας το ιδεολογικοπολιτικό οικοδόμημα του πανέξυπνου Ρώσου επαναστάτη.
Βλαντίμιρ Λένιν
Lars T. Lih
Μετάφραση: Γιώργος Μπαρουξής
Μεταίχμιο
286 σελ.
ISBN 978-618-03-0072-7
Τιμή: €15,50
