Στο μοναδικό μεταφρασμένο στα ελληνικά μυθιστόρημα του πολυβραβευμένου Assaf Gavron παρακολουθούμε την πορεία δύο παράλληλων κόσμων, συμπλεκόμενων, αλληλοσπαρασσόμενων, εν μέσω βομβιστικών επιχειρήσεων, αλλά και επιχειρήσεων του νέου οικονομικοκεντρικού αξιακού συστήματος. Δύο κόσμων που ενώνονται κάτω από τις δραματικές συγκυρίες της δεύτερης ιντιφάντα. Αναμετριούνται με το τυχαίο. Και καταθέτουν τον απολογισμό τους μέσω ενός εσωτερικού μονολόγου του κεντρικού ήρωα, Κροκ, και μέσω ενός κωματώδους παραληρήματος από τον δεύτερο κύριο αφηγητή, τον Φάχμι.

Για την εξυπηρέτηση αυτού του «διαλόγου», των δύο όψεων του εκρηκτικού σύγχρονου Ισραήλ, ο Assaf Gavron δανείζεται στοιχεία από την τεχνική του σπονδυλωτού μυθιστορήματος, καθώς οι δυο ήρωες αφηγούνται την ιστορία από τη δική τους οπτική γωνία, τα θραύσματα της οποίας σταδιακά ενώνονται, αποδεικνύοντας ότι όσο ασύμπτωτοι και αν φαίνονται οι άξονες της ζωής, τα βασικά συστατικά της δεν παύουν παρά να είναι κοινά και καθολικά: ο έρωτας, ο θάνατος, οι ανατροπές κάθε βεβαιότητας.

Η περιδιάβαση του αναγνώστη σε αυτόν τον αντιφατικό κόσμο αρχίζει με την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Εϊτάν Ενώχ, του ανακηρυσσόμενου ως εθνικού ήρωα από τα μίντια, του ανθρώπου «που οι βομβιστές δεν κατάφεραν να σκοτώσουν». Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για μια persona που δεν θα χαρακτηριζόταν εμβληματική ή ταιριαστή μέσα στο πάνθεον των αρχετυπικών μυθιστορηματικών ηρώων. Αυτό όμως που καθιστά ιδιαίτερο τον, αλλιώς ονομαζόμενο, Κροκ είναι πως στη διάρκεια μιας εβδομάδας κατορθώνει να διασωθεί από τρεις επιθέσεις βομβιστών. Άτρωτος από τα πυρά, αναζητά τον μίτο που συνδέει όλα αυτά τα περιστατικά, ιδίως άμα τη αναδείξει του ως συμβόλου «αντίστασης» στην τρομοκρατία, μέσα από τη δική του, έστω συμπτωματική, επιβίωση. Ο Κροκ, πολιτικά και θρησκευτικά ουδέτερος, ερωτεύεται, καταποντίζεται στη δίνη των αλλεπάλληλων οδυνηρών και αιματηρών περιστατικών, παρασύρεται σε ένα παιχνίδι αποκάλυψης της ταυτότητας των θυμάτων και των θυτών, του μωσαϊκού ενός κόσμου που καταρρέει γύρω του αφήνοντας τον ίδιο ανέπαφο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, όμως, βαθμιαία και η δική του ζωή κλυδωνίζεται αναπόδραστα από τους κρότους των επιθέσεων, από τους απόηχούς τους, ενώ παράλληλα η θέση του στην πολυεθνική εταιρεία «εξοικονόμησης χρόνου» διακυβεύεται, η ερωτική του ζωή μαραζώνει. Τελικά, όλα δείχνουν πως «μια αιωνιότητα γεμάτη από αν» δεν είναι ικανή να συνθλίψει ή τουλάχιστον να υπερκεράσει την οδύνη και το τραγικό. Κάθε δισταγμός, κάθε προσπάθεια αναβολής των επιλογών, κάθε καθυστέρηση ζωής είναι μάταιη.

Τελικά, όλα δείχνουν πως «μια αιωνιότητα γεμάτη από αν» δεν είναι ικανή να συνθλίψει ή τουλάχιστον να υπερκεράσει την οδύνη και το τραγικό. Κάθε δισταγμός, κάθε προσπάθεια αναβολής των επιλογών, κάθε καθυστέρηση ζωής είναι μάταιη.

Αυτή η αντίληψη περί χρόνου και αυτή η αναγκαιότητα αξιοποίησης κάθε λεπτού δεν φαίνεται να συγκλίνουν με τη θεώρηση του Φάχμι, του Παλαιστίνιου βομβιστή αυτοκτονίας, τον οποίον ο αναγνώστης «συναντά» σε ένα νοσοκομείο. Εκεί, ο δεύτερος αφηγητής βυθίζεται σε βουβές, σκόρπιες αναμνήσεις από την οικογένειά του, τον αδελφό του, ο οποίος και τον μυεί στη φονταμενταλιστική θεώρηση ζωής, ενώ από τη σκέψη του περνούν και στιγμιότυπα πριν από το τραγικό συμβάν. Audiatur et altera pars: ο Assaf Gavron επιχειρεί να διεισδύσει σε ένα άλλο σύμπαν με τρόπο, όσο είναι δυνατόν, αμερόληπτο. Μέσα από τη μυθιστορηματική φωνή του νεαρού, ας τον χαρακτηρίσουμε «δόκιμου», βομβιστή ξεδιπλώνεται μια άλλη πλευρά, που δεν παύει να γνωρίζει και αυτή την απαξίωση του ανθρώπου, στην οποία απαντά με τον δικό της αμετάκλητο, μη αναστρέψιμο τρόπο. Κατ' αυτή την έννοια, ακόμα και αν δεν χαρακτηρίζαμε την αλληλουχία των κεφαλαίων-φωνών ως τεχνική των διττών λόγων, βεβαιότατα θα ομολογούσαμε ότι η αντιπαράθεση αυτών εκπληρώνει το βασικό αίτημα κάθε αντιδικίας, το αίτημα στην πλουραλιστική προσέγγιση της ιστορικής αλήθειας.

Πέρα από αυτό, όμως, τo βιβλίο του Assaf Gavron είναι ένα βιβλίο αστυνομικής πλοκής, αριστοτεχνικής οικονομίας και κωμικοτραγικής ισορροπίας. Όλα φαίνεται να είναι χωρισμένα στα δύο, η αλήθεια και η ψευδαίσθηση, η ευτυχής συγκυρία και το τραγικό-τυχαίο, το Ισραήλ και η Παλαιστίνη, η πρόθεση και η κατάληξη, η ανάγκη σωστής διαχείρισης του χρόνου και η βεβήλωση της ζωής. Σε αυτό συμβάλλουν η αντιστροφική προσέγγιση δύο χρονικών σημείων που τελικά διασταυρώνονται, ο γρήγορος, κινηματογραφικός ρυθμός, η απέριττη γλώσσα που συνδυάζεται με ποιητικής οπτικής περιγραφές, η ισομέρεια των αντι-λόγων, η συγκράτηση των συναισθημάτων ενός φύσει και θέσει πολυφωνικού κόσμου. Μακριά από μελοδραματικές εξάρσεις, με το οπλοστάσιο του μαύρου χιούμορ, φωτίζεται ένας κόσμος ξένος για τον πολίτη της Δυτικής κοινωνίας: «Είναι κωδικοποιημένο στα γονίδια του έθνους. Με κάθε επίθεση το συναίσθημα γίνεται όλο και πιο δυνατό: ότι ο θάνατος κάποιου κοντινού σου προσώπου πλησιάζει όλο και περισσότερο, από λεπτό σε λεπτό: την επόμενη εβδομάδα, στον επόμενο δρόμο, αύριο, σήμερα, και να το ξαφνικά μπροστά σου. Φαντάζεται τον θρήνο, την κηδεία, τον πόνο, την ανάγκη να πεις λίγα λόγια. Τι θα πεις; Πόσο καλύτερος ήταν ο πεθαμένος στα λόγια από εσένα, πόσο ευφραδής και αστείος και χαλαρός να μιλάει δημόσια; Ίσως να πρέπει να πεις μόνο αυτά και απόφυγε, σε παρακαλώ, τα πολλά κλισέ».

Αντί επιλόγου, ένα ερώτημα με μια απάντηση, εν είδει καταληκτικής εντύπωσης: σε μια εποχή πολυεπίπεδων κρίσεων και αντιστικτικών αποκρίσεων, σε μια εποχή αναζήτησης ηρώων, τι είναι αυτό που καθιστά τον κεντρικό χαρακτήρα άξιο μνείας, ικανό να εμπνεύσει το περιεχόμενο ενός μυθιστορήματος ; Ίσως είναι αυτό που γλιτώνει τον κατά σύμπτωση ήρωα από την ταύτισή του με τους άτρωτους πρωταγωνιστές των αμερικανικών περιπετειών, που ορθώνονται άθικτοι μετά το μακελειό. Δηλαδή το τυχαίο, που έρχεται να σώσει κυριολεκτικά και μεταφορικά τη ζωή του, έρχεται να «διαπραγματευτεί» το σύνηθες και κοινότοπο της προσωπικότητάς του. Το τυχαίο ως αναπόφευκτο, που, ωστόσο, χαρίζει στον αναγνώστη τη ματιά για να παρακολουθήσει τι γίνεται στη ζωή μετά τους τίτλους του φαινομενικού τέλους.

Croc Attack
Assaf Gavron
μετάφραση: Χριστίνα Δ. Θεοχάρη
Εκδόσεις Ηλίας Ι. Μπαρτζουλιάνος
367 σελ.
Τιμή € 15,00

Twitter