Ζωή Α. Μυλωνά: «Μουσείο εκκλησιαστικής τέχνης Ιεράς Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου»
Με ένα ωραίο σαλόνι, λεπτομέρεια από τον πίνακα του Ν. Κουτούζη, «Λιτανεία του λειψάνου του Αγίου Διονυσίου», έργο του 1766, με τη φωτογραφία του τοπίου, όπου και η Ιερά Μονή, καθώς και η Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως στα Στροφάδια, στη συνέχεια και με τον πρόλογο του Μητροπολίτη Ζακύνθου και Στροφάδων Χρυσοστόμου Β΄ ανοίγει το αφιέρωμα στο «Μουσείο εκκλησιαστικής τέχνης».
Πρόκειται για έναν πολυτελέστατο τόμο, με καλό χαρτί και έγχρωμη φωτογραφική απεικόνιση των έργων, καθώς επίσης και με πολύτιμο και επιστημονικά τεκμηριωμένο υλικό, το οποίο συνοδεύει τα έργα.
Στην «Εισαγωγή» της η Ζωή Μυλωνά μας ενημερώνει πρώτον για το Μουσείο και δεύτερον για τα εκθέματα. Το Μουσείο στεγάζεται σε νέα πτέρυγα της Μονής και εγκαινιάστηκε το 2000. Εκεί στεγάζονται έργα χριστιανικής τέχνης, τα οποία προέρχονται από την Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος που υπέστη καταστροφές στον σεισμό του 1997. Επίσης στο Μουσείο στεγάζονται ιερά άμφια, εκκλησιαστικά σκεύη και άλλα εξαρτήματα της ιστορίας του νησιού. Πολλά από στα λειτουργικά σκεύη και κάποια από τα ιερά άμφια φέρουν ρωσικές επιγραφές ή αποδίδονται σε ρωσικά εργαστήρια και αποτελούν τμήμα της δωρεάς Γεωργίου Κωστάκη. Ο δωρητής είχε αποστείλει στη Ζάκυνθο, τη δεκαετία του 1930, σκεύη και άμφια για τις λειτουργικές ανάγκες των ναών του νησιού.
Οι αρχαιότερες εικόνες είναι έργα Κρητών ζωγράφων που έφτασαν στη Ζάκυνθο με τους πρόσφυγες του 1669. Ανάμεσα στα έργα περιλαμβάνεται η σπάνια, και ίσως αρχαιότερη, εικόνα του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη που κοσμούσε τον πρόναο του Καθολικού της Μονής Στροφάδων. Η εικόνα είναι πιθανώς του 15ου αι. και αποδίδεται στον κριτικό ζωγράφο Άγγελο. Ακόμα η Δεσποτική εικόνα της Θεοτόκου της Γλυκοφιλούσας ή της Πάντων χαράς, από την ίδια Μονή. Ο συμφυρμός στοιχείων Ανατολής και Δύσης χαρακτηρίζει την εικόνα του 17ου αι. με τον Άγιο Γεώργιο έφιππο και δρακοκτόνο.
Σε πολλές εικόνες, επισημαίνει η Μυλωνά, «το εικονογραφικό πρόγραμμα εμπλουτίζεται με κύκλους θεμάτων, ενώ συχνά απεικονίζονται ιστορικά γεγονότα ή θαύματα αγίων, με χαρακτηριστικό στοιχείο τη συνύπαρξη νατουραλισμού και αφαίρεσης, με συνέπεια τα έργα αυτά να προσεγγίζουν την κοσμική ζωγραφική». Παράδειγμα μας παρέχει η δίζωνη εικόνα με το θαύμα της Παναγίας, στο πάνω μέρος και απόδοση στιγμιότυπου από την θρησκευτική ζωή στις Στροφάδες, στο κάτω.
Γενικώς πρόκειται για μια πολύ καλά εμπεριστατωμένη εισαγωγή, όπου η συγγραφέας περιγράφει κάθε κειμήλιο, το είδος, την τεχνική, την προέλευση, τον δημιουργό και την ιστορική συγκυρία που το έφερε στη Ζάκυνθο.
Φυλλομετρώντας τον κατάλογο ο αναγνώστης βρίσκεται μπροστά σε έναν πολύτιμο θησαυρό. Κάθε έργο αναφέρεται με τον τίτλο του, τις διαστάσεις, το υλικό, την εποχή της γέννησής του, την κατάσταση του σήμερα, την περιγραφή του θέματος και τον δημιουργό του.
Δειγματοληπτικώς αναφέρουμε ότι στον κατάλογο περιλαμβάνονται, πέραν των εικόνων, φωτογραφίες ιερών κειμένων, όπως είναι το «Συνοδικό γράμμα του Πατριάρχη Κυρίλλου Στ΄», το «Πατριαρχικό και συνοδικό σιγιλλιώδες γράμμα του Παϊσίου Β΄», «Γράμμα του frater Adolfus de Wignacourt, Μαγίστρου της μονής των ιπποτών του Αγίου Ιωάννου στη Μάλτα. Επίσης εικονίζονται διατάγματα βενετικά με θυρεούς, ιερά πρόσωπα και διακοσμητικά μοτίβα, «Ακολουθίες Νομοκανόνων», «Βίοι Αγίων», Ξυλόγλυπτα μανουάλια, Ευαγγέλια διακοσμημένα, ιερά σκεύη, εξώφυλλα βιβλίων, όπως ο «Τόμος Αγάπης Κατά Λατίνων» του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσιθέου, «Άπαντα τα Ευρισκόμενα» του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, η «Ακολουθία του αγίου Διονυσίου» του Αγγέλου Συμμαχίου, τα «Αρχιερατικά άμφια του ιερού λειψάνου του αγίου Διονυσίου», λειτουργικοί δίσκοι, σφυρήλατα θυμιατήρια, αρτοφόρια από σφυρήλατο ασήμι, Εκκλησιαστικές Ακολουθίες και Μηνολόγια, Λόγοι Πατέρων, Κυριακοδρόμιο Μαξίμου Πελοποννησίου, Κατηχήσεις. Τέλος στο Κλιμακοστάσιο υπάρχουν οι πίνακες του Νικολάου Κουτούζη, «Σκηνές από την Καινή Διαθήκη» - θαύματα, πειρασμός, η κλήση των αποστόλων Πέτρου και Ανδρέα και άλλα. Τέλος ο τόμος κλείνει με πλούσιες βιβλιογραφικές αναφορές.
Μουσείο εκκλησιαστικής τέχνης Ιεράς Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου
Ζωή Α. Μυλωνά
φωτογραφίες: Δημήτρης Μπενέτος
Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος
243 σελ.
Τιμή € 20,00
