fbpx
Edith Hall: «Αρχαίοι Έλληνες» κριτική του Χρ. Δ. Αντωνίου

Edith Hall: «Αρχαίοι Έλληνες»

Η διακεκριμένη ερευνήτρια της κλασικής Ελλάδας και καθηγήτρια στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών και Κέντρο Ελληνικών Μελετών του King’s College στο Λονδίνο Edith Hall μας έδωσε ένα βιβλίο (τη μετάφραση την έκανε η Ουρανία Τουτουντζή) που αποτελεί μια «σύνθεση ολόκληρου του αρχαιοελληνικού βιώματος, από την άνοδο των μυκηναϊκών βασιλείων κατά τον 16ο αιώνα π.Χ. ως την τελική επικράτηση του χριστιανισμού επί του παγανισμού, το 391 μ.Χ.».

Η συγγραφέας συνδυάζει από τη μια μεριά την επιστημονική γνώση και από την άλλη έναν γλαφυρό τρόπο γραφής που δημιουργεί ευχαρίστηση στον αναγνώστη. Πλαισιώνει μάλιστα την ερευνητική της προσπάθεια με πλούσιο υλικό και λεπτομέρειες που αποκαλύπτουν τη νοοτροπία των αρχαίων Ελλήνων, έτσι ώστε η αφήγησή της να τεκμηριώνεται σε κάθε της βήμα.

Για το «θαύμα» του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, όπως είναι γνωστό, έχουν δημοσιευτεί πάμπολλες και επίπονες συγκριτικές μελέτες που το ερμηνεύουν ως μια συνεχή πολιτιστική αλληλεπίδραση των λαών της Μεσογείου. Άλλες όμως θέλησαν να υποβαθμίσουν το ελληνικό «θαύμα», καθώς εστίασαν την προσοχή τους στη μελέτη του αποικισμού ή σε μορφές ρατσισμού αυτού του πολιτισμού.

Παρά το γεγονός ότι οι Έλληνες ήταν διασκορπισμένοι στα πέρατα του αρχαίου κόσμου, είχαν κοινούς δεσμούς και θεσμούς και μιλούσαν όλοι την όμορφη ελληνική γλώσσα, πράγματα που τους συνείχαν, ώστε μπόρεσαν να αναπτύξουν χαρακτηριστικές ιδιότητες.  

Η συγγραφέας όμως αυτού του βιβλίου, που δεν ανήκει ακραιφνώς σε καμιά απ’ αυτές τις δύο ομάδες ερμηνείας, για να διευκρινίσει το θέμα προσπαθεί να εντοπίσει «ένα οργανικό σύνολο εξαίρετων χαρακτηριστικών» των Ελλήνων, που παρόμοια, ποιοτικά και ποσοτικά, δεν συναντάει κανείς σε κανένα άλλο σημείο του κόσμου και τα οποία αποτελούν τη βάση για την ερμηνεία αυτού του «θαύματος». Και παρά το γεγονός ότι οι Έλληνες ήταν διασκορπισμένοι στα πέρατα του αρχαίου κόσμου, είχαν κοινούς δεσμούς και θεσμούς και μιλούσαν όλοι την όμορφη ελληνική γλώσσα, πράγματα που τους συνείχαν, ώστε μπόρεσαν να αναπτύξουν χαρακτηριστικές ιδιότητες. Κι ενώ η ερευνήτρια παραδέχεται τα πολιτισμικά επιτεύγματα των άλλων λαών (Χετταίων, Ασσυρίων, Βαβυλωνίων, Αιγυπτίων, Φοινίκων) καθώς και τις επιδράσεις που δέχτηκαν οι Έλληνες απ’ αυτούς, όμως πιστεύει ότι κανείς απ’ αυτούς τους πολιτισμούς δεν κατέληξε σε μια «αθηναϊκή δημοκρατία», σε μια «θεατρική τραγωδία ή κωμωδία» ή σε μια «αριστοτέλεια φιλοσοφία».

Αυτές οι χαρακτηριστικές ιδιότητές τους, που είναι δέκα, σκιαγραφούνται στη μεγάλη σχετικά εισαγωγή του βιβλίου. Οι τέσσερις κύριες είναι: η ποντοπορία, η καχυποψία απέναντι στην εξουσία, ο σεβασμός στην ατομικότητα και η έρευνα. Άλλωστε οι αρχαίοι Έλληνες ήταν ανοιχτοί σε καινούριες ιδέες, ήταν ευφυείς, ανταγωνιστικοί, ευφραδείς, αγαπούσαν τις απολαύσεις και θαύμαζαν την αριστεία. Αυτά αποτελούσαν και τις υπόλοιπες έξι χαρακτηριστικές τους ιδιότητες. Ήταν «ένα σύνολο μοναδικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που κατέστησε τους Έλληνες τόσο ιδιαίτερους και τους έκανε επίσης να είναι οι κατάλληλοι άνθρωποι στην κατάλληλη στιγμή ώστε να πάρουν στα χέρια τους τη σκυτάλη της ανθρώπινης προόδου».

Στο ίδιο μέρος του βιβλίου η συγγραφέας αναλύει αυτές τις εξαιρετικές ιδιότητες προστρέχοντας σε πάμπολλες φιλολογικές και ιστορικές αναφορές και τεκμηριώνοντας έτσι τις απόψεις της. Σχετικά με την ποντοπορία, π.χ., για να δείξει την αγάπη των Ελλήνων προς τη θάλασσα και τις ναυτικές τους ικανότητες, πέρα από τις αναφορές της στον Οδυσσέα ως συμβόλου του ναυτιλομένου Ελληνισμού, υπενθυμίζει ότι οι Έλληνες έχτιζαν τις πόλεις τους πολύ κοντά στη θάλασσα και «ζούσαν σαν βατράχια ή σαν μυρμήγκια γύρω από το τέλμα», όπως είπε ο Πλάτωνας. Αναφέρεται ακόμη στους Ερετριείς που, μετά την καταστροφή της πόλης τους από τους Πέρσες, ζούσαν εξόριστοι κοντά στα Σούσα και θρηνούσαν, σύμφωνα με ποίημα του Πλάτωνα, τη χαμένη πατρίδα τους και τη θάλασσά τους, το Αιγαίον Πέλαγος:

Αφήσαμε τον οικείο βρυχηθμό του πελάγους του Αιγέα
και κείμεθα τώρα εδώ, στων Εκβατάνων την πλατιά πεδιάδα.
Χαίρε εσύ, ω Ερέτρια, κάποτε ξακουστή γη των πατέρων μας.
Χαίρε κι εσύ, Αθήνα, όμορφη φίλη πόλη. Χαίρε, ω θάλασσα πολυαγαπημένη.

Ανατρέχει ακόμη στην Ιλιάδα, στον «νηών κατάλογο», που παρουσιάζει στην ουσία τον αρχαιότερο γνωστό κατάλογο των ανθρώπων που αποτελούσαν τους αρχαίους Έλληνες, ο οποίος όμως δεν ήταν δομημένος ως ένας κατάλογος γεωγραφικών περιοχών, αλλά είχε τη μορφή ενός καταλόγου πλοίων. Έκδηλη ήταν άλλωστε η αγάπη τους για το κολύμπι (Δήλιοι κολυμβητές) και την κατάδυση (η κατάδυση του μυθικού ήρωα Θησέα στα θαλασσινά βάθη για να βρει το δαχτυλίδι του Μίνωα). Και, βέβαια, όχι μόνο αυτά.

Στην ίδια μέθοδο καταφεύγει –και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει;– όταν θέλει να τεκμηριώσει την καχυποψία των Ελλήνων προς την εξουσία, θέμα που θα πραγματευτεί και στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου. Κλασικά παραδείγματα ο Αχαιός οπλίτης Θερσίτης που αμφισβητεί τον αρχιστράτηγο Αγαμέμνονα, η παραλίγο ανταρσία των συντρόφων του Οδυσσέα εναντίον του στο νησί της Κίρκης, η άρνηση Σπαρτιατών πρεσβευτών στον Πέρση μονάρχη να τον προσκυνήσουν, η κριτική του Αρχίλοχου για τον τύπο του στρατηγού που αυτός επιθυμεί («Δεν θέλω ψηλός να είναι ο στρατηγός μου ούτε να περπατά καμαρωτά, ούτε τον θέλω καλοχτενισμένο, στην τρίχα ξυρισμένο, αλλά μικρόσωμος ας είναι και με στραβές τις κνήμες, όμως στα πόδια του γερά να στέκει και γενναία ψυχή να έχει») και πολλά άλλα που δείχνουν, κατά τη συγγραφέα, την πολιτική συνειδητοποίηση των Ελλήνων, πριν κιόλας από τη λειτουργία της Δημοκρατίας. Δείχνουν ακόμη την ισχυρή τους αίσθηση για την ατομικότητα και την αγάπη τους για την ελευθερία. Με τον ίδιο τρόπο αναλύει και τεκμηριώνει και τις άλλες ιδιαιτερότητες των Ελλήνων.

Έπονται δέκα κεφάλαια που αποτελούν ένα χρονολογικό ταξίδι με σταθμούς τα σημαντικότερα σημεία της ελληνικής ιστορίας. Το καθένα απ’ αυτά τα κεφάλαια εξετάζει μια διαφορετική ελληνική κοινότητα, σε μια διαφορετική στιγμή, μέσα στους είκοσι αιώνες της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Αναφέρω τους τίτλους των κεφαλαίων: «Οι θαλασσοπόροι Μυκηναίοι», «Η δημιουργία της Ελλάδας», «Βάτραχοι και Δελφίνια γύρω από το τέλμα», «Ανακαλύπτοντας τους Ίωνες», «Η ανοιχτή κοινωνία της Αθήνας», «Η ανεξιχνίαστη Σπάρτη», «Οι ανταγωνιστικοί Μακεδόνες», «Θεοί-βασιλείς και βιβλιοθήκες», «Ελληνικές διάνοιες και Ρωμαϊκή Εξουσία», «Παγανιστές Έλληνες και Χριστιανοί».

Τέλος, το βιβλίο περιλαμβάνει πλούσια βιβλιογραφία ξεχωριστά για κάθε κεφάλαιο, καθώς επίσης κι ένα πολύ χρήσιμο ευρετήριο ονομάτων. Οι εκδόσεις Διόπτρα μάς έδωσαν ένα πολύ χρήσιμο και όμορφο ως έκδοση βιβλίο (στα ενδιάμεσα διακοσμείται από διάφορα χαρακτικά, από διαφορετικούς αιώνες, σχετικά με τη θεματολογία του), το οποίο, παρά την επιστημοσύνη του, απευθύνεται σε μια πολύ μεγάλη γκάμα αναγνωστών που μπορεί να περιλάβει μαθητές, φοιτητές, φιλολόγους, επιστήμονες κάθε τομέα, αλλά και αναγνώστες παντός είδους που θέλουν να ενισχύσουν την αρχαιογνωσία τους.

 

Αρχαίοι Έλληνες
Edith Hall
Μετάφραση: Ουρανία Τουτουντζή
Διόπτρα
360 σελ.
ISBN 978-960-605-128-9
Τιμή: €16,60

001 patakis eshop


 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
«Για τη διαχείριση του πένθους και της απώλειας» και «Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;»

Αν υπάρχει ένας μελετητής ικανός να μας εισάγει τόσο στον πλούτο της γλώσσας όσο και των ιδεών του Μεγάλου Ιεράρχη Βασιλείου αλλά και του Πλουτάρχου είναι ο Ιωάννης Πλεξίδας. Με από πολλών ετών...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Γεώργιος Ν. Λεοντσίνης: «Το ναυάγιο του “Μέντορος” στις ακτές των Κυθήρων και η διάσωση των γλυπτών του Παρθενώνα»

Στον καιρό μας, το ζήτημα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα στη γενέτειρά τους προβάλλει επιτακτικότερα από ποτέ και απασχολεί όλους τους Έλληνες. Γι’ αυτό και οι μελέτες για το συγκεκριμένο...

ΚΡΙΤΙΚΕΣ > ΜΕΛΕΤΕΣ - ΔΟΚΙΜΙΑ
Κοσμάς Ρασπίτσος: «Ο Μάρτιν Χάιντεγκερ και η μετάφραση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας»

Μια από τις τελευταίες κυκλοφορίες στον χώρο της φιλοσοφικής σκέψης και του στοχασμού, που παρουσιάζει μάλιστα πολλαπλό ενδιαφέρον, καθώς εξακτινώνεται σε ζητήματα πέραν των φιλοσοφικών αναζητήσεων...

ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΕΙΣ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Διεύθυνση

Πτολεμαίων 4
(Πλατεία Προσκόπων)
11635 Αθήνα,
Τηλ.-fax: 210.7212307
info@diastixo.gr
ISSN: 2585-2485

ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΤΟ NEWSLETTER

Εγγραφείτε τώρα στο newsletter μας και μάθετε πρώτοι. τα τελευταία νέα για το βιβλίο και για τις τέχνες.

Με την επίσκεψη στο site μας, αποδέχεστε τη χρήση Cookies από το diastixo.gr, με σκοπό τη βελτίωση των υπηρεσιών που σας παρέχουμε.