Η συνάντηση του συγγραφέα Στράτου Θεοδοσίου με την ιστορία που κατέληξε στη μελέτη –Βυζάντιο & Σλάβοι. Η ιστορική πορεία των βαλκανικών φύλων έως την άλωση της Κωνσταντινούπολης – άρχισε πρώτα από τη χώρα και τον λαό της Σερβίας κι έπειτα από την έρευνα των ιστορικών πηγών.
Η ενθουσιαστική του διάθεση γεννήθηκε στο Χβαρ, την αρχαία ελληνική αποικία Φάρος του 385 π.Χ. που ιδρύθηκε στην Αδριατική θάλασσα, μια περιοχή κατάφυτη, με ωραίο τοπίο, κλίμα και Αστεροσκοπείο που σήμερα ανήκει στην Κροατία. Στο Αστεροσκοπείο, στο Θερινό Σχολείο για νέους Αστρονόμους, συνάντησε πολλούς επιφανείς και ανάμεσά τους απέκτησε έναν σημαντικό φίλο, τον φιλέλληνα Μίλαν Ντιμιτρίγιεβιτς, δ/ντή του Αστεροσκοπείου του Βελιγραδίου. Η συνεργασία υπήρξε γόνιμη και οι δύο μαζί δημοσίευσαν τη μελέτη Ρήγας Βελεστινλής: Ένας οραματιστής πρωτοπόρος του Ελληνικού Διαφωτισμού και μάρτυρας της ελευθερίας. Ειρήσθω εν παρόδω ότι οι Σέρβοι τιμούν τον Ρήγα ως «οραματιστή, και μάρτυρα της βαλκανικής ελευθερίας από τους Τούρκους».

Ο Θεοδοσίου στη συνοπτική μελέτη του παρακολουθεί την κάθοδο των σερβικών φύλων στη βαλκανική χερσόνησο, την εγκατάστασή τους τον 6ο ή 7ο αιώνα, τον εκχριστιανισμό τους, τη δημιουργία του κράτους τους, την πορεία τους κατά τον Μεσαίωνα, τις αντιπαλότητές τους με τους Βυζαντινούς και τους Βουλγάρους, την κατάλυση του κράτους από τους Οθωμανούς, σχεδόν παράλληλα με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Σέρβοι. Στα μέσα του 6ου αιώνα, πρεσβεία Αβάρων ζητά ειρηνική εγκατάσταση στα παραδουνάβια εδάφη από τον Ιουστινιανό. Οι πρεσβευτές, άγριοι στην όψη, ατημέλητοι, με μακριά μαλλιά και πρωτόγονη συμπεριφορά έκαναν κακή εντύπωση στους εκλεπτυσμένους Βυζαντινούς. Ο Ιουστινιανός τους παραχώρησε την πόλη Δορύστολον, μακριά από το κέντρο της αυτοκρατορίας του, αυτοί όμως συν τω χρόνω εξαπλώθηκαν και σιγά σιγά απείλησαν την Κωνταντινούπολη.

Ο Ιουστινιανός, απασχολημένος με την ανασύσταση της αυτοκρατορίας, έκανε ομόσπονδούς του τους Σέρβους και τους επέτρεψε να εγκατασταθούν ως γεωργοί και κτηνοτρόφοι στα βόρεια εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Το 626 η Κωνσταντινούπολη δέχτηκε την πολιορκία των Αβαροσλάβων, αλλά ο στόλος με το υγρό πυρ, από τη μία μεριά, και ο πατριάρχης με τον λαό που έψελναν από την άλλη, συν τη επικουρία της Υπερμάχου Στρατηγού, έσωσαν την πόλη. Δύο αυτοκρατορίες, η περσική και η βυζαντινή, πολέμησαν μέχρι τελικής πτώσεως. Εν τω μεταξύ οι Άραβες απείλησαν την Ευρώπη, αλλά τελικά νικήθηκαν από τον Καρλομάγνο, στο Πουατιέ, το 732. Οι Σέρβοι στα δυτικά. Και οι Βούλγαροι από ψηλά.

Φοβεροί και τρομεροί βασιλιάδες με φριχτές συμπεριφορές, βιαιότητες και ανατριχιαστικούς βαρβαρισμούς εξελίσσονται στον χώρο, σκορπώντας τον φόβο και τον τρόμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Νικηφόρος Α΄ του Βυζαντίου που τους νίκησε, έκαψε την πόλη και το παλάτι του Κρούμμου, του βασιλιά τους, κι εκείνος αφού του έστησε ενέδρα τον συνέλαβε το 811, του έκοψε το κεφάλι και το έβαλε στο παλούκι για να τον εξευτελίσει. Στη συνέχεια το ασήμωσε και το έκανε κούπα για να πίνει το κρασί του. Πολιτισμική συνήθεια της εποχής καταγόμενη από τη στέπα. Παράλληλα, λαοί και ιερατεία επηρεάζονται από αστρονομικά φαινόμενα, όπως είναι η «Εώα επιλολή του Σείριου», του μεγάλου και φωτεινού αστεριού, του οποίου η εμφάνιση στον ουρανό από Ιούλιο έως Σεπτέμβριο συνδέεται με τα «κυνικά καύματα» (dies caniculariae), μεγάλη ξηρασία και ασθένειες. Η φράση του Θεοφάνους του Ομολογητού «Κυνός ήν επιτολή πανολέθριος» σημαίνει συμφορά εν όψει, εφόσον η ανατολή αυτού του αστεριού θωρείται κακό σημάδι από την εποχή του Ομήρου και του Ησιόδου. Ο ήλιος δαγκώνει σαν σκύλος, γι’ αυτό ο Δίας και ο Απόλλωνας, για να βοηθήσουν τους ανθρώπους που κινδυνεύουν από τη μεγάλη ζέστη, έστειλαν τα μελτέμια του Αυγούστου. Έχουν ή όχι τα αστρονομικά επίδραση στα ανθρώπινα, το γεγονός είναι ότι η αυτοκρατορία πάει από το κακό στο χειρότερο. Όταν, μετά από λίγο, ο Κρούμμος πέθανε, ο γιος του έκλεισε τριακονταετή ειρήνη με το Βυζάντιο γιατί είχε προβλήματα με τους Φράγκους – εν τω μεταξύ, το Βυζάντιο έχασε την Κρήτη από τους Σαρακηνούς το 824.

Το 863 ο Μεθόδιος και ο Κύριλλος στάλθηκαν από τον αυτοκράτορα και τον πατριάρχη Φώτιο στη Μοραβία μετά από πρόσκληση του ηγεμόνα της, Ρόστισλαβ, για να διδάξουν τον χριστιανισμό. Αυτοί δημιούργησαν το κυριλλικό αλφάβητο, μετέφρασαν στη σλαβονική γλώσσα την Αγία Γραφή και άλλα λειτουργικά βιβλία. Ο «χάνος» τους, δηλαδή ο βασιλιάς των Βουλγάρων, έγινε χριστιανός, ενώ πενήντα δύο Βογιάροι, που αρνήθηκαν, αποκεφαλίστηκαν. Όπως οι Βούλγαροι έτσι και οι Σέρβοι εκχριστιανίστηκαν. Ο Μπόρις βασίλεψε τριάντα εφτά χρόνια και έπειτα έγινε μοναχός. Τον διαδέχτηκε ο γιος του ο Βλαντιμίρ που ξε-εκχριστιανίστηκε, μετά ο Μπόρις αποσχιματίστηκε, επέστρεψε στον θρόνο του, τύφλωσε και φυλάκισε τον κακό γιο και έστεψε βασιλιά τον άλλο του γιο, τον Συμεών, που είχε γίνει μοναχός με σκοπό να γίνει αρχιεπίσκοπος της βουλγαρικής Εκκλησίας. Αποσχιματίστηκε όμως και αυτός και ανασχιματίστηκε ο Μπόρις, ο οποίος πέθανε τελικά το 907 και αγιοποιήθηκε!

Ο νέος τσάρος ή χάνος της Βουλγαρίας Συμεών, είχε ζήσει στην Κωνσταντινούπολη, είχε ελληνική παιδεία και μόρφωση και αναδείχτηκε σε άξιο βασιλιά που διεκδικούσε τα βυζαντινά εδάφη. Αφού κατέλαβε την Ανδριανούπολη, κατέβηκε στην Πελοπόννησο, νίκησε στη μάχη του Αχελώου τους συνασπισμένους Βυζαντινούς και Σέρβους και αυτοαναγορεύτηκε «τσάρος Ρωμαίων και Βουλγάρων». Η ορμή του όμως ανακόπηκε από τον Ρωμανό Λεκαπηνό, με τελειωτικό χτύπημα αυτό που του έδωσε ο Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος στο Κλειδί το 1014, όπου κατατρόπωσε τον εχθρό, συνέλαβε 15.000 αιχμαλώτους, τους οποίους τύφλωσε, αφήνοντας ανά εκατό έναν μονόφθαλμο για να τους οδηγεί. Και τούτο έπεισε Βούλγαρους και Σέρβους να αναγνωρίσουν τον Βυζαντινό αυτοκράτορα. Έτσι εξελίσσεται η φριχτή ιστορία με τους πολεμοχαρείς και τρομακτικούς βασιλείς που πήραν θέση σφαγιαστή στις σελίδες της.
Πρέπει, βεβαίως, να λάβουμε υπόψη μας πως ο Θεοδοσίου είναι καθηγητής αστρονομίας, δεν είναι ιστορικός, αγαπά όμως την Ιστορία και γι’ αυτό καταπιάστηκε με το θέμα ως εραστής της. Γι’ αυτό και η αφήγησή του έχει πολλές λεπτομέρειες από εκείνες που παραλείπουν οι ιστορικοί και ίσως εκεί, στις άγνωστες λεπτομέρειες, βρίσκεται και η γοητεία της. Χείμαρρος οι πληροφορίες και οι λεπτομέρειες, με έμφαση στην ιδιάζουσα συμπεριφορά, που κεντρίζουν το ενδιαφέρον οποιουδήποτε αναγνώστη.

Βυζάντιο και Σλάβοι
Η ιστορική πορεία των βαλκανικών κρατών από την κάθοδο των σερβικών φύλων έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Στράτος Θεοδοσίου
Δίαυλος
320 σελ.
ISBN 978-960-531-335-7
Τιμή: €22,00

Η Ανθούλα Δανιήλ είναι δρ Φιλολογίας, συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας, μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

Άλλα κείμενα:

• Αγάθη Γεωργιάδου – Κική Δεμερτζή – Σπύρος Κιοσσές: «Η διδασκαλία του ολόκληρου λογοτεχνικού έργου»
• Γρηγόριος Ξενόπουλος: «Πλούσιοι και φτωχοί», «Τίμιοι και άτιμοι», «Τυχεροί και άτυχοι»
• Γιώργος Σταυριανός: «Παιδί του ανέμου»
• Συλλογικό έργο: «Ψευδοεπιστήμες και θεωρίες συνωμοσίας»
• Συλλογικό έργο: «100 μεγάλα ινδικά ποιήματα»

Twitter