Νίκος Σούζας: «Σταμάτα να μιλάς για θάνατο μωρό μου»
Ο Νίκος Σούζας στο βιβλίο του Σταμάτα να μιλάς για θάνατο μωρό μου – Πολιτική και κουλτούρα στο ανταγωνιστικό κίνημα στην Ελλάδα (1974-1998), το οποίο κυκλοφόρησε στα μέσα του 2015 από έναν ελευθεριακό εκδοτικό οίκο της Θεσσαλονίκης και βρίσκεται ήδη στη δεύτερη έκδοσή του, προσφέρει μια έξοχη έρευνα αλλά και το εμπεριστατωμένο χρονικό μιας εποχής, έτσι όπως την κατέγραψε ένας οξυδερκής νέος κοινωνικός και πολιτικός επιστήμονας (γεννημένος το 1982)· πρόκειται για τη διδακτορική διατριβή του, η οποία εκπονήθηκε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο Ν. Σούζας πραγματοποίησε έναν ερευνητικό άθλο: Συγκέντρωσε τεκμήρια από χίλιες δυο πηγές, επίσημες και άλλες, μελέτησε ογκώδη ελληνική και ξένη βιβλιογραφία και συνομίλησε με δεκάδες πρωταγωνιστές που έζησαν, έδρασαν κι εκφράζουν τη συγκεκριμένη εποχή.
Η έννοια «ανταγωνιστικό κίνημα» του τίτλου είναι κομβική: Πρόκειται για όρο ο οποίος χρησιμοποιείται πλέον από μέρος της διεθνούς βιβλιογραφίας για να περιγράψει και να διαφοροποιήσει τα νέα κοινωνικά κινήματα. Ο όρος δεν είναι ακριβώς ιδεολογικοπολιτικός, αλλά περιλαμβάνει και αναφέρεται σε μια ευρεία γκάμα (κοινωνικών) δράσεων που ξεκινάνε από την παραγωγή και διακίνηση μουσικής και φτάνουν μέχρι τις καταλήψεις και από το στήσιμο εναλλακτικών ραδιοσταθμών μέχρι τις ανεξάρτητες εκδόσεις, τις αυτοοργανωμένες συναυλίες κ.ά.
ΠΑΣΟΚ και Αλλαγή
Ο Ν. Σούζας πραγματοποίησε έναν ερευνητικό άθλο: Συγκέντρωσε τεκμήρια από χίλιες δυο πηγές, επίσημες και άλλες, μελέτησε ογκώδη ελληνική και ξένη βιβλιογραφία και συνομίλησε με δεκάδες πρωταγωνιστές που έζησαν, έδρασαν κι εκφράζουν τη συγκεκριμένη εποχή. Πιάνει, δε, το νήμα της εξιστόρησης από τη Μεταπολίτευση (1974), όταν συγκροτούνται οι πρώτοι πυρήνες «αναρχοαυτόνομων» (α/α), πολιτικοποιημένων νέων πέρα από το χώρο της αριστεράς, που λίγο πριν συμμετείχαν κι αυτοί στις μάχες για την πτώση της χούντας. Η ανάδυση του α/α χώρου παρουσιάζεται ενδελεχώς μέσα από δεκάδες πηγές της περιόδου, ενώ η πρώτη μεγάλη «στάση» του συγγραφέα προκειμένου να αποτιμήσει τις εξελίξεις θα γίνει στα χρόνια της ανόδου του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.
Ο Ν. Σούζας υποστηρίζει ότι ένας «ιδιότυπος πόλεμος» έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της πρώτης περιόδου του... Παπανδρεϊσμού, και εξηγεί το γιατί η έννοια της «καταστολής» αποκτάει εκείνο το διάστημα διαφορετική ερμηνεία απ’ αυτή που υπήρχε στην προ «Αλλαγής» περίοδο (ναρκωτικά, πολεοδομική καταστολή, αστυνομική κ.ά.).
Σε αυτό ακριβώς το σημείο, όταν το κίνημα των α/α στο οποίο αναφέρεται ο Ν. Σούζας αποκτά χαρακτηριστικά που λίγο ως πολύ το συνοδεύουν μέχρι και σήμερα, αρχίζει η ανάλυση των εκφάνσεων του «ανταγωνιστικού κινήματος» και η ευρύτητα με την οποία αντιμετωπίζει τον όρο ο νεαρός συγγραφέας εξασφαλίζει στον αναγνώστη εποπτική εικόνα για όσα συνέβησαν τότε εντός αλλά κι εκτός του συγκεκριμένου χώρου.
Σε ξεχωριστά κεφάλαια του βιβλίου παρουσιάζονται η αυτοοργανωμένη μουσική σκηνή –προνομιακό πεδίο δράσης για τον ίδιο τον συγγραφέα που είναι μουσικός (έχει παίξει ή παίζει με μπάντες όπως οι Kill The Cat και Junkheart) –, η αυτοδιαχειριζόμενη ραδιοφωνία και οι καταλήψεις.
Στις τελευταίες ο Ν. Σούζας αφιερώνει πολλές σελίδες για να θυμίσει σε παλιούς και να γνωρίσει σε νεότερους ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, μαχητικά και μακροβιότερα κοινωνικά κινήματα στην Ελλάδα, το οποίο ζει μέχρι και τις μέρες μας, παρά τις επιθέσεις και την άγρια καταστολή που έχει κατά καιρούς δεχτεί (και συνεχίζει να δέχεται από το επίσημο κράτος και ομάδες ακροδεξιών παρακρατικών).
Η αυτοδιαχειριζόμενη ραδιοφωνία είναι η επόμενη πτυχή που αναλύεται στο ογκώδες έργο του Ν. Σούζα: παρουσιάζεται το ίδιο το μέσο, η άνθηση της «ελεύθερης ραδιοφωνίας» και οι προσπάθειες της δεκαετίας του 1980 να σπάσει το μονοπώλιο. Αξίζει να επισημάνουμε ότι στην εξιστόρηση της κινηματικής ραδιοφωνίας, όπως και στη συνέχεια, στο κεφάλαιο για τον κινηματικό Τύπο, ο συγγραφέας δεν καταγράφει απλώς γεγονότα, μέσα, τίτλους και εμβληματικά πρόσωπα, αλλά προσπαθεί να διατυπώσει μια κοινωνιολογική θεωρία, να συνδέσει δηλαδή τις εξελίξεις στη μικρή βαλκανική γωνιά που βρισκόμαστε με την παγκόσμια συζήτηση. Π.χ. στο κεφάλαιο για το ραδιόφωνο έχει την ευκαιρία να σχολιάσει τον μεσολαβητικό ρόλο των media και να εξηγήσει τη λεπτή αλλά ουσιαστική διαφορά των όρων «αντι-πληροφόρηση» και «αντικειμενική πληροφόρηση».
Το μοτίβο πάνω στο οποίο κινείται όλο το βιβλίο του Ν. Σούζα είναι το δίπτυχο αντι-ιεραρχία και αντι-εμπορευματικότητα: κάθε μια από τις δράσεις που αναπτύχθηκαν τις δεκαετίες που μελετώνται από τον συγγραφέα «αναμετριέται» κατά κάποιον τρόπο με αυτό το δίπτυχο.
Το «σχίσμα»
Στο κεφάλαιο για την αυτο-οργανωμένη μουσική σκηνή, το σημαντικότερο της έρευνάς του, ο Ν. Σούζας βρίσκει την ευκαιρία να αναφερθεί στην εμφάνιση και ανάπτυξη του ελληνικού punk αλλά και στο «σχίσμα» που δημιουργήθηκε στους κόλπους της punk κοινότητας όταν η έννοια της εμπορευματοποίησης δίχασε τα συλλογικά υποκείμενα που συγκροτούσαν την punk «σκηνή» στην Ελλάδα. Το σχίσμα αφορούσε αυτοδιαχειριζόμενους και επαγγελματικούς συναυλιακούς χώρους, ανεξάρτητα μουσικά fanzine και όσα μουσικά έντυπα φιλοξενούσαν διαφημίσεις, αυτοοργανωμένους/ αντιιεραρχικούς εκδοτικούς οίκους και επίσημες ιδιωτικές επιχειρήσεις κ.ά. Τις συγκεκριμένες εξελίξεις ο συγγραφέας τις συνδέει με αντίστοιχες που έλαβαν χώρα σε διάφορες σκηνές του εξωτερικού, όπου κι εκεί η εμπορευματοποίηση δίχασε το ανταγωνιστικό κίνημα.
Σε αυτό το σημείο, ίσως το πιο ενδιαφέρον του βιβλίου, γίνεται μια συγκριτική ανάλυση των αρχών που υιοθετούσαν οι Καταστασιακοί, των πρακτικών που υιοθετεί η διεθνής «αναρχο-punk» σκηνή και του μάλλον μοναχικού δρόμου που ακολουθεί, χρόνια τώρα, η ελληνική πλευρά, δρόμο που την έχει διατηρήσει ιδεολογικοπολιτικά «καθαρή» αλλά, κατά την άποψή μας, την έχει περιορίσει όσον αφορά το εύρος του «ακροατηρίου» της.
Το μοτίβο πάνω στο οποίο κινείται όλο το βιβλίο του Ν. Σούζα είναι το δίπτυχο αντι-ιεραρχία και αντι-εμπορευματικότητα: κάθε μια από τις δράσεις που αναπτύχθηκαν τις δεκαετίες που μελετώνται από τον συγγραφέα «αναμετριέται» κατά κάποιον τρόπο με αυτό το δίπτυχο και η όποια αξία της, η όποια συμβολή της στην ανάπτυξη του ελληνικού ανταγωνιστικού κινήματος εξαρτάται από το αν πληροί αυτές τις προϋποθέσεις.
Στο βιβλίο υπάρχει πλούσιο, ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό, καταχωρείται η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε, ενώ υπάρχει ένας πολύ ενδιαφέρον κατάλογος με τις εκτός επίσημης βιβλιογραφίας πηγές που χρησιμοποιήθηκαν.
Σταμάτα να μιλάς για θάνατο μωρό μου
Πολιτική και κουλτούρα στο ανταγωνιστικό κίνημα στην Ελλάδα 1974-1998
Νίκος Σούζας
Ναυτίλος Ελευθεριακές Εκδόσεις
428 σελ.
ISBN 978-618-81963-0-8
Τιμή € 16,00
