Δημήτρης Δασκαλόπουλος-Μαρία Στασινοπούλου: «Ο βίος και το έργο του Κ.Π. Καβάφη»
Το ζεύγος Δημήτρης Δασκαλόπουλος και Μαρία Στασινοπούλου, με τη «Νέα έκδοση συμπληρωμένη» του ενδιαφέροντος και πολυτελούς τόμου «Ο βίος και το έργο του Κ.Π. Καβάφη», επανέλαβαν μια παλαιότερη, δέκα ετών ήδη, επιτυχία τους. Ανεξάρτητα από τον επετειακό χαρακτήρα του έργου –εκατόν πενήντα χρόνια από τη γέννηση και ογδόντα από το θάνατο του ποιητή που σημάδεψε την ελληνική ποίηση και τον 20ό αιώνα– το βιβλίο αποτελεί εξαιρετική δημιουργία, η οποία θα έπρεπε να γίνει για όλους τους μεγάλους μας ποιητές, τουλάχιστον. Η Στασινοπούλου, βέβαια, έχει με επιτυχία επαναλάβει το εγχείρημα με το Χρονολόγιο – Εργοβιογραφία Γιώργου Σεφέρη, από το Μεταίχμιο και πάλι.
Η συγκεκριμένη δεύτερη έκδοση με τον Πρόλογό της μας ενημερώνει σε τι διαφέρει από την πρώτη, αν και με το πρώτο ξεφύλλισμα ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι λείπει το ανθολόγιο. Ωστόσο, η απώλεια δεν είναι σπουδαία, αφού ο μελετητής ή αναγνώστης του βιβλίου φυσικό είναι να έχει το ποιητικό σώμα ούτως ή άλλως. Έτσι, η νέα έκδοση φαίνεται πιο ελαφρά, χωρίς να της λείπει τίποτα, αντιθέτως είναι εμπλουτισμένη με υλικό το οποίο προέκυψε, εν τω μεταξύ, και από το επετειακό έτος 2003. Το υλικό αυτό, όπως αναγράφεται στον Πρόλογο, είναι το εξής: του Δημήτρη Δασκαλόπουλου, Βιβλιογραφία Κ.Π. Καβάφη 1886-2000, η επιμελημένη έκδοση των Πεζών του ποιητή από τον Μιχάλη Πιερή, η έκδοση όλων των μεταφράσεων του Καβάφη που επιμελήθηκε ο αδελφός του ποιητή Τζων Καβάφης, η Αλληλογραφία E.M. Foster – Καβάφη, με επιμέλεια Peter Jeffrys, ο Κατάλογος των σωζόμενων βιβλίων της βιβλιοθήκης Καβάφη από τη Μιχαήλα Καραμπίνη-Ιατρού, τα Αφιερώματα και οι ειδικές μελέτες και, τέλος, η απόκτηση του Αρχείου Καβάφη από το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης το 2012.
Το υλικό αυτό αξιοποιήθηκε από τους συγγραφείς, οι οποίοι εμπλούτισαν τη βασική διάρθρωση του βιβλίου. Επίσης, διόρθωσαν κάποιες αβλεψίες. Η νέα έκδοση αφιερώνεται στον Μάνο Χαριτάτο, στον οποίο χρωστάμε το Αρχείο ΕΛΙΑ. Αλλά και η αναφορά στη «Μνήμη Στρατή Τσίρκα και Γ.Π. Σαββίδη, που μας έμαθαν να διαβάζουμε σωστότερα τον Καβάφη» λειτουργεί ιδιαιτέρως συναισθηματικά και, με το λόγο του Καβάφη, «συμπαθητικά». Τρεις άνθρωποι «δικοί μας» μπαίνουν μπροστά στο έργο, κρατώντας την άκρη του νήματος των εβδομήντα χρόνων που θα ακολουθήσουν.
Το βιβλίο είναι ένα χρονολόγιο. Αρχίζει από τις 29 Απριλίου 1863, ημερομηνία γέννησης του ποιητή, και εξελίσσεται, χρόνο χρόνο, μέχρι τις 29 Απριλίου 1933, ημέρα γενεθλίων και θανάτου του ποιητή. Εκτός μικρών εξαιρέσεων, υπάρχουν καταγραφές για όλα τα χρόνια – μερικές φορές, περισσότερες της μιας. Όλη η ζωή και το έργο του ποιητή απλώνεται σε ημερολογιακές καταγραφές σε σχεδόν 200 σελίδες. Οι σελίδες αυτές, πέρα από τις καταγραφές, κοσμούνται με ποικίλο φωτογραφικό υλικό: πρωτίστως του ποιητή, αλλά και προσώπων της οικογένειάς του, επιφανών προσωπικοτήτων του χώρου, σκίτσα, πορτρέτα, οικοδομήματα και σπίτια όπου έζησε, αλλά και το σπίτι του, στην οδό Λέψιους 10, που ο αναγνώστης μπορεί να το νιώσει «εν φαντασία και λόγω» και, ίσως, να αισθανθεί την αόρατη παρουσία του πίσω από τις κουρτίνες, στη μισοσκότεινη κάμαρα, σ’ αυτή την ίδια που εκείνος πραγμάτωσε την ιδανική συνάντηση με τον ωραίο και ιδεώδη Καισαρίωνα, αλλά και πρόσωπα της πραγματικής ζωής, τον E.M. Forster, που τον παρουσίασε στο αγγλόφωνο κοινό, και τον Ιταλό φουτουριστή Μαρινέτι, και τον Αndré Maurois, και τον Νίκο Καζαντζάκη, και τον Κώστα Ουράνη, και τη Μυρτιώτισσα.
Κι ακόμα, στο βιβλίο υπάρχουν εξώφυλλα βιβλίων και περιοδικών, καλλιγραφημένα χειρόγραφα του ποιητή, μονόφυλλα με ποιήματα, ποιήματα στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, φωτογραφίες της Αθήνας, το ιστορικής σημασίας άρθρο του Γρηγορίου Ξενόπουλου για τον Καβάφη, δημοσιευμένο στα Παναθήναια στις 30 Νοεμβρίου 1903 και το σκίτσο του Τέλλου Άγρα, που στις 30 Μαρτίου 1921 έγραψε «την πρώτη σοβαρή ομιλία» για τον ποιητή. Επίσης, γράμματα, καρτ ποστάλ με εικόνες από την Αλεξάνδρεια με την ευρωπαϊκή εμφάνιση και τον δυτικό πολιτισμό, αλλά και την άλλη, με την «ολίγη κίνηση του δρόμου και των μαγαζιών», με τα αδιέξοδα λαβυρινθοειδή δρομάκια, τα μικρά μαγαζιά. Επίσης, γελοιογραφίες προσώπων, σαν να υποδύονται την απομυθοποιημένη, αποκαθηλωμένη εικόνα τους, εκείνη που με τη θεατρική του μέθοδο ο Καβάφης συνήθιζε στα ποιήματά του να φανερώνει, ανατρέποντας την επιβεβλημένη από τις συνθήκες, επίσημη και σοβαροφανή.
Το βιβλίο κλείνει με τις Πηγές των Παραθεμάτων, την Εργογραφία του ποιητή, τη Βασική Βιβλιογραφία, Βιβλία Σύμμεικτα και Μελετήματα, Αφιερώματα Περιοδικών, Ευρετήριο Προσώπων. Κι όλα αυτά είναι άπειρα και ατελείωτα, όπως ατελείωτος είναι και ο σχολιασμός της ποίησης του μεγάλου Αλεξανδρινού. Ή, για να το πούμε αλλιώς, ο σχολιασμός της ποίησής του είναι ένας σχολιασμός εν προόδω, εις το διηνεκές και ο ποιητής ως οιονεί παρών.
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι πολύτιμο και απαραίτητο για κάθε ενδιαφερόμενο για την ποίηση του Καβάφη. Είναι εύληπτο, διαβάζεται με άνεση, προσφέρει συγκεντρωμένες πληροφορίες για τον ποιητή και το έργο του, αλλά και για την εποχή γενικότερα, για άλλες μορφές της τέχνης, για πράγματα, γεγονότα, περιπέτειες και πρόσωπα που έζησαν κοντά στον ποιητή, συνεργάστηκαν μαζί του, συνομίλησαν, τον μελέτησαν, τον παρουσίασαν. Εντέλει, μέσα από τις καταγραφές αναβιώνει ο κόσμος της Αλεξάνδρειας και ο κόσμος της Αθήνας αλλά και ο κόσμος γενικώς, με τα προβλήματά του, ο κόσμος του Καβάφη μέσα στον οποίο γεννήθηκε και ο ίδιος και το έργο του.
Το αερόστατο, τελευταία εικόνα του βιβλίου, που τον παίρνει και τον ανυψώνει στον ουρανό, με το μπαλόνι καλά φουσκωμένο και το καλάθι να αγγίζει τις στέγες της γκρίζας πόλης, ανάμεσα στο πάνω και στο κάτω, είναι μια ωραία εκδοχή της μεταθανάτιας τύχης του σαρκίου που οδηγείται «εις το μεγάλο Τίποτε», αλλά και του πνεύματος, εν είδει σελίδων ποίησης που ανεμίζουν πλάι του επιφυλάσσοντας μια φήμη που, όσο ζούσε, δεν πρέπει να υποψιάστηκε.
Τέλος, το βιβλίο είναι μια ακόμη πολύ καλή έκδοση του Μεταίχμιου, η οποία υποστηρίζεται και από το σκληρό φιλοτεχνημένο εξώφυλλο με το πορτρέτο του ποιητή, το καλό χαρτί και την όλη εικόνα, ανάλογη του περιεχομένου του.
Ο βίος και το έργο του Κ.Π. Καβάφη
Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Μαρία Στασινοπούλου
Μεταίχμιο
195 σελ.
Τιμή € 22,00
