«[…] το (Κοινωνικό) Φύλο αποτελεί κοινωνική, πολιτισμική και πολιτιστική κατασκευή (δομή), η οποία μεταβάλλεται ανάλογα με την εποχή και τις συνθήκες, που επικρατούν σε μια συγκεκριμένη κοινωνία κι ένα κοινωνικοοικονομικό σύστημα». Σημαντική η επισήμανση αυτή της Μαρίας Γκασούκα, ομότιμης καθηγήτριας Πανεπιστημίου Αιγαίου, που προλογίζει το βιβλίο, καθώς υπογραμμίζεται η άρρηκτη σχέση της διαφοροποίησης των δύο φύλων με τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες μιας δεδομένης κάθε φορά κοινωνίας, με αποτέλεσμα να διαμορφώνονται αναλόγως τόσο οι θεσμοί όσο και η νοοτροπία του κοινωνικού σώματος. Καταρρίπτεται, έτσι, το ιδεολόγημα της φυσικής διαφοροποίησης, που «δικαιολογεί», κατά την κρατούσα ιδεολογία (ισχυρή και στηριγμένη σε σταθερά στερεότυπα με μικρές αλλαγές μέσα στον χρόνο), την ανισότητα των δύο φύλων, με το λεγόμενο «ασθενές» να υποστηρίζει αθέλητα την αναμφισβήτητη ισχύ του κυρίαρχου ενός. Έτσι δομείται και συντηρείται μια κοινωνία αντιθέσεων, στηριγμένη εν πολλοίς στην αντιπαλότητα των δύο φύλων, μια κοινωνία συνεχών συγκρούσεων.

Κατά μία οπτική, η ιδιαιτερότητα μιας στάσης ζωής αξιολογείται από την επιλογή της σύγκρουσης, όταν αυτή ακριβώς η ρήξη προσανατολίζεται (με αυθεντικότητα και ειλικρίνεια, μακριά από ρηχές και πομπώδεις διακηρύξεις) σε ριζική αντιπαράθεση με κάθε μορφή επιβολής μιας πραγματικότητας συμβατικά αποδεκτής κατά πλειοψηφία, ωστόσο κενής νοήματος. Δεδομένη η επίγνωση της τραγικότητας του εγχειρήματος, να μεταλλαχθεί δηλαδή η εξωτερική παράλογη συνύπαρξη των αντιθέσεων σε εσωτερική αναπόφευκτη αντίφαση, με κυρίως αυτή την παράμετρο της βεβαιότητας να καθιστά ακόμα σημαντικότερη τη ρήξη. Δύσκολο το τοπίο, όμως μέσα από τέτοιες επιλογές είναι που διακρίνεις τις προσωπικές σου αντοχές, μέσα από την αναμέτρηση με τα μεγέθη του περιβάλλοντος κόσμου αναλογίζεσαι και το δικό σου ύψος στη δυναμική του διάσταση.

Είναι τότε που αυτή η βιωμένη αντίφαση ψάχνει να βρει διεξόδους έκφρασης, γιατί νιώθει πως μόνον έτσι ίσως αξίζει να ακούγεται η φωνή, όταν διακρίνει την ουσία του τοπίου, συγκρίνει με το πλήθος των νοθευμένων παραστάσεων, τέλος κρίνει πως μπορεί να αρθρώσει λόγο ικανό να μορφοποιήσει εικόνα διαφορετική. Για να συντελεστεί όμως το εγχείρημα, για να έχει υπόσταση αληθινή η προτεινόμενη νέα θέαση του κόσμου, πρέπει πρώτα να έχει περάσει το υποκείμενο μέσα από προσωπικό αγώνα καταξίωσης, μέσα από πιθανές ταπεινώσεις, από πολλαπλές απόπειρες να ακουστεί η φωνή του, πρέπει να έχει νιώσει πάνω του τη συχνή ματαίωση ή το ατελέσφορο μιας νικηφόρας μάχης. Η γυναικεία παρουσία, η θηλυκή ματιά ως προς αυτό το ενδεχόμενο, είναι εδώ εξόχως διακριτή. Κι ας μη θεωρηθεί καθόλου ότι μια τέτοια εκτίμηση προσεγγίζει τις επιφανειακές εκτιμήσεις για φεμινιστικές ανέξοδες πομφόλυγες και ανάλογες ρηχότητες. Άλλωστε, σε μια κοινωνία αντιθέσεων και ακόμη πιο έντονων αντιπαραθέσεων, με ανισότητες που εστιάζουν σε εξουσιαστικά πλέγματα πάνσοφα και πονηρά, ικανά να φέρουν αντιμέτωπους τους ουσιαστικά συμμάχους, πρώτη μέριμνα ίσως αναδεικνύεται η καθαρή ματιά και η επίγνωση της θέσης μας στον κόσμο. Αυτό, επομένως, που εμπεριέχεται στην έννοια της θηλυκής ματιάς αφορά περισσότερο την ευαισθησία, τη συνειδητοποίηση (σε δεύτερη ανάγνωση) να μπορείς να συλλάβεις καλύτερα τη θέση που σου αναλογεί στον κόσμο που σε περιβάλλει. Και να μπορείς να μιλήσεις γι’ αυτήν ακριβώς τη θέση με όποιον τρόπο θεωρείς πλέον πρόσφορο.

Μέσα από τέτοιες επιλογές είναι που διακρίνεις τις προσωπικές σου αντοχές, μέσα από την αναμέτρηση με τα μεγέθη του περιβάλλοντος κόσμου αναλογίζεσαι και το δικό σου ύψος στη δυναμική του διάσταση.

Μέσα σ’ ένα τέτοιο σκηνικό καθορισμένων ρόλων, αρχετυπικών και στερεότυπων προδιαγεγραμμένων συμπεριφορών, ανιχνεύεται πάντα με ενδιαφέρον η φωνή που εντοπίζει τις θέσεις των προσώπων, ερευνά τα όρια της δικής της αντοχής, τολμά να μιλήσει και τελικά ενσωματώνει μέσα της όλη την τραγικότητα του πάσχοντος ανθρώπου. Με τη γνώση πως αυτό το πάθος βαραίνει τον άνθρωπο νοούμενο ως οντότητα αδιακρίτως φύλου, ίσως θα ήταν άτοπο να μιλάμε για γυναικεία γραφή ή έστω γυναικεία οπτική απέναντι στο πρόβλημα της γραφής. Με την παράλληλη γνώση, ωστόσο, της έμφυλης συνειδητής βίωσης του πάθους αυτού, μπορούμε να πούμε πως υφίσταται μια γραφή με πολλαπλά στρώματα χαραγμένα το ένα πάνω στο άλλο, σαν μια ακολουθία σκέψεων, ένα παλίμψηστο που συνολικά μας δίνει τη γυναικεία παρουσία απέναντι στο πρόβλημα της ζωής. Και όσο αυτή η γραφή θα προκαλεί με την οξύνοια της ματιάς της και θα δημιουργεί μικρά ρήγματα στα θεμέλια των στερεότυπων αντιλήψεων, τόσο θα επανέρχεται στο προσκήνιο το θέμα της διαφορετικής οπτικής ως μιας ενδιαφέρουσας συνολικής εικόνας, μιας «τοιχογραφίας», που έχει λάβει υπόψη της όλες τις πολύτιμες μικρές εξεγέρσεις του εν γένει πάσχοντος υποκειμένου.

Μέσα από την πρωτοβουλία του «Δικτύου γυναικών συγγραφέων κατά της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών “Η φωνή της”», πενήντα τρεις γυναίκες συγγραφείς μιλούν, μέσα από τη μικρή φόρμα του διηγήματος, για τις ορατές και τις αθέατες όψεις μιας βίας που εντείνει ολοένα και περισσότερο τα έμφυλα χαρακτηριστικά της. Δίνουν, η καθεμία με τη δική της γραφή, ένα βήμα ώστε να ακουστεί η φωνή των γυναικών, όσο γίνεται δυνατή, απέναντι στην καταπίεση, στη λεκτική και σωματική βία, στην εκμετάλλευση, στον υποβιβασμό, στην απαξίωση, στο μίσος, στα θεολογικού τύπου «επιχειρήματα», στο βαρύ χέρι της εξουσίας πάνω τους, στις ποικίλες διακρίσεις (άλλες απροκάλυπτες και άλλες με τον μανδύα μιας αναγκαστικής παραχώρησης δικαιώματος, όπως η περίφημη ποσόστωση), στα κυρίαρχα στερεότυπα τοπικών κοινωνιών, στην ευκολία μιας «ροζ» θηλυκότητας. Ταυτόχρονα, τονίζουν (ενθυμούμενες σημαντικές προσωπικότητες γυναικών) τον διαχρονικό αγώνα για ισότητα, προσωπικό ή ενίοτε συλλογικό, με τις δύο αυτές μορφές να αλληλοεπικαλύπτονται.

Γράφουν οι: Ελένη Αράπη, Γεωργία Βεληβασάκη, Τζούλια Γκανάσου, Αγγελική Δαρλάση, Σίσσυ Δουτσίου, Βασιλική Δραγούνη, Σόνια Ζαχαράτου, Ελευθερία Θάνογλου, Τζένη Θεοφανοπούλου, Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη, Ελένη Καρασαββίδου, Κατερίνα Καριζώνη, Λίλα Κονομάρα, Κώστια Κοντολέων, Δήμητρα Κουβάτα, Ελένη Λιντζαροπούλου, Εύα Μαθιουδάκη, Κωστούλα Μάκη, Κατερίνα Μαλακατέ, Αργυρώ Μαντόγλου, Σοφία Μαντουβάλου, Πέννυ Μηλιά, Αλεξάνδρα Μητσιάλη, Τέσυ Μπάιλα, Όλγα Μπακοπούλου, Ελένη Μπιρμπίλη, Ελένη Μπουκαούρη, Ιωάννα Μπουραζοπούλου, Σοφία Μπραϊμάκου, Χαρά Νικολακοπούλου, Μαριάννα Νικολάου, Κατερίνα Ι. Παπαδημητρίου, Χίλντα Παπαδημητρίου, Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη, Κατερίνα Ι. Παπαντωνίου, Ελευθερία Παραγιουδάκη, Χάρις Παρασκευοπούλου, Ισμήνη Παφίτη, Αλέκα Πλακονούρη, Ελένη Πριοβόλου, Νατάσα Ρεμούνδου, Φλώρα Σαρτζετάκη, Μαριαλένα Σεμιτέκολου, Ιφιγένεια Σιαφάκα, Μαρία Σκιαδαρέση, Πέλα Σουλτάτου, Ροζίτα Σπινάσα, Εύα Στάμου, Ελένη Στελλάτου, Ιφιγένεια Τέκου, Πασχαλία Τραυλού, Λίλια Τσούβα, Χρύσα Φάντη.

Επιμέλεια: Σίσσυ Δουτσίου, Μαρία Κουρουτσίδου, Αλεξάνδρα Μητσιάλη, Όλγα Μπακοπούλου, Χίλντα Παπαδημητρίου, Κατερίνα Παπαντωνίου, Ελένη Πριοβόλου.

Σημαντική μια τελευταία παρατήρηση: Τα έσοδα από τα δικαιώματα του βιβλίου θα δοθούν στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας.

Η φωνή της
Συλλογικό έργο
επιμέλεια: Σίσσυ Δουτσίου, Μαρία Κουρουτσίδου, Αλεξάνδρα Μητσιάλη, Όλγα Μπακοπούλου, Χίλντα Παπαδημητρίου, Κατερίνα Παπαντωνίου, Ελένη Πριοβόλου
Εκδόσεις Καστανιώτη
384 σελ.
ISBN 978-960-03-7111-6
Τιμή €16,00

Η Διώνη Δημητριάδου είναι ποιήτρια και κριτικός λογοτεχνίας.

Άλλα κείμενα:

• Alberto Moravia: «Το θέατρο του κόσμου»
• Κώστια Κοντολέων: «Η Ίμα στη Ville d’Avray»
• Διονύσης Μαρίνος: «Σαν Νορμάλ»
• Θωμάς Κοροβίνης: «Ποιήματα και τραγούδια»
• Μάνος Κοντολέων: «Σαν Μήδεια»

Twitter