«Και τι δουλειά έχουν μικρά παιδιά να μαθαίνουν πώς γίνεται το γυαλί!» αναφωνεί και ενίσταται η θεία Δέσποινα στο πολυδιαβασμένο και ανεπανάληπτο Καπλάνι της βιτρίνας της Άλκης Ζέη. Είναι το ξεκίνημα της σκοταδιστικής δικτατορίας, όταν η γνώση θεωρείται επικίνδυνη για το καθεστώς, όταν καίνε τα βιβλία.

Στον αντίποδα του σκοταδισμού, η Σοφία Ζαραμπούκα –φίλη, άλλωστε, με την Άλκη Ζέη– καταπιάνεται να μάθει στα παιδιά την ιστορία του χαρτιού και της χαρτοποιητικής με το βιβλίο της Χάρτινο το καραβάκι: Η ιστορία του χαρτιού, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αιώρα.

Βασισμένη στην επιστημονική μελέτη Ιστορία του χαρτιού των Μαρίνου Βλέσσα και Μαρίας Μαλακού (Εκδόσεις Αιώρα, 2010), η Ζαραμπούκα αφηγείται με λίγα λόγια και πλούσιες γλαφυρές ζωγραφιές τη μαγική πορεία του χαρτιού στο χώρο και στο χρόνο. Πιάνει το νήμα από την πρώτη εμφάνιση και παραγωγή χειροποίητου χαρτιού στην Κίνα και ξετυλίγει το μίτο της ιστορίας σταματώντας σε πολιτισμούς και χρονολογίες-σταθμούς που συνέβαλαν στην εξέλιξή του.

Από την Κορέα και την Ιαπωνία με τους εξωτικούς πολιτισμούς, στους Άραβες της Βαγδάτης και στη Συρία, το χαρτί ταξιδεύει και εξελίσσεται. Διαδίδεται στην Ισπανία και στην Ιταλία, όπου οι τεχνίτες του Φαμπριάνο προσθέτουν τα υδατόσημα. Στο Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση το χαρτί αποκτά νέες χρήσεις και τη σκυτάλη παίρνει η Βενετία και στη συνέχεια η Γερμανία. Το χαρτί συναντά τον Γουτεμβέργιο και την τυπογραφία. Εκατό χρόνια αργότερα, τα καράβια και οι κατακτητές φέρνουν το χαρτί στον Νέο Κόσμο, ενώ στην Ευρώπη εμφανίζονται οι πρώτες μηχανές. Η ιστορία συνεχίζεται...

Λίγα ιστορικά θέματα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν, όχι μόνο στα παιδιά αλλά σε όλους μας, τόση τροφή για σκέψη. Η εξέλιξη του χαρτιού συνδυάζει την Ιστορία με τη Γεωγραφία, μας συστήνει διάσημα ιστορικά πρόσωπα –από τον Κινέζο Τσάι Λουν μέχρι τον Γουτεμβέργιο, τη βασίλισσα Ελισάβετ και τον Μεγάλο Πέτρο, όλοι αποκτούν όψη και φωνή–, αλλά και ανώνυμους πρωταγωνιστές της Ιστορίας όπως οι Άραβες πολεμιστές και γραφιάδες, οι τεχνίτες του Φαμπριάνο, οι Ισπανοί θαλασσοπόροι, οι Ολλανδοί εφευρέτες και οι Γάλλοι επαναστάτες.

Ακονίζει την κριτική σκέψη των παιδιών όταν με τόσο λεπτό τρόπο τούς μιλάει για τον πόλεμο ως γρανάζι της Ιστορίας, για τα πνευματικά έργα και πώς διαδόθηκαν μέχρι τις μέρες μας, για τις εξερευνήσεις σε άγνωστους τόπους και τις πολιτισμικές ανταλλαγές, εντέλει για το πώς μακραίνει, εμπλουτίζεται και διακλαδώνεται κρίκο κρίκο η ιστορική αλυσίδα.

Η χαρά όμως δεν σταματά στην ανάγνωση. Στο τέλος της αφήγησης, η Σοφία Ζαραμπούκα πρόσθεσε ένα μικρό θεατρικό έργο σε έμμετρο στίχο. Τα παιδιά γίνονται ηθοποιοί και αφηγούνται, παίζουν ρόλους και ζουν την ιστορία. Μαθαίνουν πια με μια διαφορετική διαδικασία, αυτή του θεατρικού παιχνιδιού. Παράλληλα δίνεται και η μαγική συνταγή του χαρτιού και οι μικροί αναγνώστες μπορούν να ασχοληθούν με τη δημιουργία χειροποίητου χαρτιού.

Αναγνωρισμένη συγγραφέας και εικονογράφος, η Σοφία Ζαραμπούκα γοητεύτηκε από την ιστορία του χαρτιού και αποφάσισε να τη διηγηθεί στα παιδιά, μέσα από τον δικό της δίαυλο. Της αρέσει να παίρνει μια πραγματική ιστορία και να τη λέει με πιο διασκεδαστικό, πιο ψυχαγωγικό τρόπο, με λόγια και εικόνες. Φέρνει ένα περίπλοκο θέμα στα μέτρα των παιδιών. Δεν έχει διδακτικό ύφος. Δοκιμάζει –και πετυχαίνει– ένα διαφορετικό ανέβασμα σαν άλλος σκηνοθέτης. Με το δικό της ύφος και με δουλεμένο τρόπο μετουσιώνει την πληροφορία σε γνώση και αποδεικνύει ότι όντως η γνώση είναι –πνευματική– δύναμη.

Χάρτινο το καραβάκι
Σοφία Ζαραμπούκα
εικονογράφηση: Σοφία Ζαραμπούκα
Αιώρα
70 σελ.
Τιμή € 12,00

Twitter