Θεοδώρα Α. Μάνιου: «Τηλεόραση, Κοινωνία και Πολιτικές Ειδήσεις»
Το ραδιοτηλεοπτικό σύστημα της Κυπριακής Δημοκρατίας, προϊόν κι αυτό μιας απορρύθμισης της αγοράς η οποία πραγματοποιήθηκε –με καθυστέρηση– στο νησί, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, παρουσιάζει εντυπωσιακή ομοιότητα με το αντίστοιχο ελληνικό.
Η δεσπόζουσα θέση της τηλεόρασης (παρά την ολοένα αυξανόμενη διείσδυση του Internet), η σύνδεση της ηλικίας και της μόρφωσης των τηλεθεατών με τα προγράμματα που παρακολουθούν, η σταδιακή απαξίωση της πολιτικής ενημέρωσης που προσφέρει και η δυσπιστία απέναντι στην εγκυρότητα και τις προθέσεις των δημοσιογράφων είναι ορισμένα μόνο από τα κοινά στοιχεία. Υπάρχουν όμως και αξιοσημείωτες διαφορές, οι οποίες ασφαλώς προέρχονται από τις ιδιαιτερότητες της Κύπρου· η ύπαρξη δύο κοινοτήτων, η εισβολή του 1974, η κατοχή τμήματος του νησιού είναι δεδομένα που, αναμφίβολα, επηρεάζουν.
Το σημαντικότερο όμως από τα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι η τηλεόραση συνεχίζει –και στην Κύπρο– να αποτελεί το σημαντικότερο μέσο πολιτικής ενημέρωσης του λαού, καθώς μόλις το 11% του δείγματος δηλώνει πως δεν παρακολουθεί ειδήσεις ή παρακολουθεί σπάνια.
ΚΥΠΡΟΣ: ΔΙΠΛΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΜΑΚΡΙΑ ΜΑΣ
Από την 1η Νοεμβρίου μέχρι τη 14η Δεκεμβρίου 2010, η Θεοδώρα Μάνιου, δημοσιογράφος και λέκτορας στο Τμήμα Δημοσιογραφίας της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Frederick της Κύπρου, πραγματοποίησε στις ελεύθερες περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας μια έρευνα για το κυπριακό ραδιοτηλεοπτικό και επικοινωνιακό τοπίο, έρευνα η οποία στηρίχθηκε σε 400 συνεντεύξεις που έγιναν με βάση δομημένο ερωτηματολόγιο, πόρτα-πόρτα και πρόσωπο με πρόσωπο, σε νοικοκυριά που διέθεταν τουλάχιστον ένα μέλος άνω των 18 ετών. Τα συμπεράσματα της έρευνας αυτής παρουσιάζονται κι αναλύονται στο παρόν έργο. Πριν όμως από την αναλυτική παρουσίασή τους, η συγγραφέας μάς εισάγει στις έννοιες και στους όρους που πραγματεύεται και τους συνδέει άμεσα με το ραδιοτηλεοπτικό φαινόμενο, χρησιμοποιώντας ως θεωρητική βάση μια πλούσια ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία.
Έτσι, στο πρώτο και αμιγώς θεωρητικό μέρος του βιβλίου, η συγγραφέας εξηγεί έννοιες όπως η τηλεθέαση, το τηλεοπτικό κοινό, η ηλικιακή και κοινωνική διαστρωμάτωση, τον ρόλο που παίζουν οι δοτές και οι κατακτηθείσες θέσεις/ιδιότητες του τηλεοπτικού κοινού (το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο, ο τόπος κατοικίας κ.ά.). Χωρίς να εξαντλήσει τη θεωρητική αντιμετώπιση του ραδιοτηλεοπτικού φαινομένου, η συγγραφέας περνάει γρήγορα στην κυπριακή κοινωνία για να μας παρουσιάσει την αμφίδρομη και πολύπλοκη σχέση τηλεόρασης και πολιτικής στο πλαίσιο της κυπριακής δημόσιας σφαίρας. Θα κάνει μια αναδρομή στην εμφάνιση των ιδιωτικών ραδιοτηλεοπτικών καναλιών (1992), θα εξετάσει την πορεία διείσδυσης του μέσου μέχρι του σημείου το 67% των κυπριακών νοικοκυριών να διαθέτει τουλάχιστον δύο τηλεοράσεις (2002) και θα φτάσει μέχρι το 2012, όταν στο ραδιοτηλεοπτικό περιβάλλον του Κύπριου τηλεθεατή υπήρχαν συνολικά 250 κανάλια, ενώ το 43% των νοικοκυριών διέθετε σύνδεση με συνδρομητικές πλατφόρμες.
Η συγγραφέας εστιάζει στις πολιτικές ειδήσεις και τις πολιτικές εκπομπές στη δημόσια και ιδιωτική τηλεόραση, αναζητώντας απαντήσεις στα ερωτήματα που γέννησε η κρίση των αντιπροσωπευτικών πολιτικών θεσμών τα τελευταία χρόνια· η κρίση έχει επηρεάσει έντονα και την Κύπρο, όπου τον Μάιο του 2011, στις βουλευτικές εκλογές η αποχή κατέγραψε ρεκόρ όλων των εποχών στο νησί.
Η ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ
Τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποίησε η Θεοδώρα Μάνιου σκιαγραφούν ένα σύνολο τηλεθεατών που μας είναι γνώριμο και αναδεικνύουν ζητήματα τα οποία είναι επίκαιρα και στην ελληνική ατζέντα της επικοινωνίας. Όπως, για παράδειγμα, ότι το φύλο δεν επηρεάζει δραματικά τις συνήθειες της τηλεθέασης πολιτικών ειδήσεων, ενώ αντίθετα η ηλικία φαίνεται να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό καθώς, μεταξύ άλλων, καθορίζει την επιλογή ενημέρωσης ανάμεσα στη δημόσια και στην ιδιωτική τηλεόραση.
Το σημαντικότερο όμως από τα συμπεράσματα της έρευνας είναι ότι η τηλεόραση συνεχίζει –και στην Κύπρο– να αποτελεί το σημαντικότερο μέσο πολιτικής ενημέρωσης του λαού, καθώς μόλις το 11% του δείγματος δηλώνει πως δεν παρακολουθεί ειδήσεις ή παρακολουθεί σπάνια. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, «δεδομένης της έλλειψης ενδιαφέροντος για παρακολούθηση ειδήσεων στην τηλεόραση και του γενικότερου φαινομένου απαξίωσης του ενημερωτικού χαρακτήρα των ΜΜΕ, που ξεκίνησε την πρώτη δεκαετία του 2000 και παρατηρείται διεθνώς, η συχνότητα παρακολούθησης ειδήσεων από τους τηλεθεατές στην Κύπρο θα μπορούσε να θεωρηθεί ικανοποιητική, δεδομένων των χαμηλότερων αντίστοιχων ποσοστών σε άλλες χώρες».
Ασφαλώς η έρευνα, όπως τόσες και τόσες που πραγματοποιούνται στον χώρο της πολιτικής και της επικοινωνίας, έχει πολλές αντιφάσεις, απόρροια ως έναν βαθμό της πολυδιάσπασης του τηλεοπτικού κοινού και της μεγάλης καχυποψίας που χαρακτηρίζει τα δείγματα των ερωτώμενων: ενώ στην ερώτηση «πόσο επηρεάζεται η κοινή γνώμη από τις πολιτικές ειδήσεις που προβάλλουν τα τηλεοπτικά κανάλια;» το 55% του δείγματος απαντάει «Πολύ», την ίδια στιγμή στην ερώτηση «Πόσο επηρεάζεστε εσείς προσωπικά από τις πολιτικές ειδήσεις που προβάλλουν τα τηλεοπτικά κανάλια;», το 91% του δείγματος απαντάει «Λίγο» ή «Καθόλου»!
Κατά τα άλλα, η έρευνα είναι πολύ αποκαλυπτική για το πώς το τηλεοπτικό κοινό κρίνει την αξιοπιστία των ιδιωτικών και δημόσιων δικτύων, αλλά και για το πώς κρίνει την αξιοπιστία των δημοσιογράφων· τα πολύ υψηλά ποσοστά που απαντούν «υποκειμενικότητα» και «αναξιοπιστία» είναι χαρακτηριστικά.
Η έρευνα αφορά στην αποτύπωση της πραγματικότητας του 2010, επιχειρώντας να διερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία πρόσληψης μηνυμάτων πολιτικού περιεχομένου από το κοινό μέσω της τηλεόρασης, αφήνει όμως ανοικτό το ενδεχόμενο για περαιτέρω διερεύνηση με βάση την υπάρχουσα έρευνα και με τη βοήθεια μιας νέας. Κάτι τέτοιο θα είχε πράγματι ιδιαίτερο ενδιαφέρον –και το αναμένουμε– μιας και από εκείνη τη χρονική περίοδο στην Κύπρο μεσολάβησε ένα τρομερό σε επικοινωνιακό «φορτίο» γεγονός, η κατάρρευση του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, ενώ οι ευρωεκλογές του 2014 και η νέα συζήτηση για το Κυπριακό Ζήτημα, που μόλις ξεκίνησε, είναι σίγουρο ότι έχουν επηρεάσει αυτές τις λεπτές σχέσεις που περιγράφει.
Τηλεόραση, κοινωνία & πολιτικές ειδήσεις
Μια θεωρητική και ερευνητική προσέγγιση στην κυπριακή δημόσια σφαίρα
Θεοδώρα Α. Μάνιου
Επίκεντρο
240 σελ.
Τιμή € 16,00
