Πάνος Τσίρος: «Δεν είν’ έτσι;»
Κατ’ αρχάς, μια προσωπική εξομολόγηση: γράφουμε για το βιβλίο του Πάνου Τσίρου δύο χρόνια και περισσότερο απ’ την ημερομηνία της έκδοσής του, διότι και δεν το ανακαλύψαμε και δεν έφτασε στα χέρια μας εγκαίρως. Πάντως, κάλλιο αργά παρά ποτέ. Αφού πρόκειται για μια εξαιρετική και ποιοτική διηγηματογραφική κατάθεση, η οποία δεν έχασε μέχρι σήμερα το παραμικρό απ’ την αξία της.
Πράγματι, ο τόμος με τα αφηγήματα Δεν είν’ έτσι; κινείται σταδιακά και ολοκληρωτικά γύρω απ’ την κρίση, που έπληξε τη χώρα τα τελευταία χρόνια, γύρω από ερεθίσματα ρεαλιστικά και φανταστικά, που δημιούργησαν την άμεση ανάγκη έκφρασης. Ο συγγραφέας, τοποθετώντας ήρωες και πρωταγωνιστές σε μια βαθμίδα ποσοτικής έκφανσης, ουσιαστικά πετυχαίνει να δώσει βάρος σε ιστορίες απλές, καθημερινές και πάνω απ’ όλα οικίες, που σε καμιά περίπτωση δεν ξεφεύγουν από τη στρωτή, συνετή και μινιμαλιστική εκφορά τους. Αρνούμενος δε τις ανατροπές και τις ακραίες συμπεριφορές, αρνούμενος το οριακά συνειδητό και παράλληλα το απρόβλεπτα ποιητικό –παρά τα ευσύνοπτα και μικρής φόρμας πονήματα–, αρνούμενος το παράδοξο και πηχυαία μεταβλητό, ο συγγραφέας γίνεται αποδεκτός, όπως πραγματικά είναι, χωρίς δηλαδή εγωκεντρισμούς, υπερφίαλες καταστάσεις, κυνηγητό της υπερβολής και συνάμα φορτωμένης συναισθηματικής επιβολής, που μας παρέχεται σε μικρές και αφομοιώσιμες δόσεις. Άρα, ο Τσίρος, κινούμενος ανάμεσα στο προσωπικό βίωμα –που μπορεί και να μην έχει τεράστια σημασία– και σε μύθους –που και πάλι έχουν χαρακτήρα εμπειρικό–, προσφέρει στον αναγνώστη ένα τρίωρο αυτοκατάργησης των αισθημάτων, καταγραφής αισθητικής, δρομολογημένων ιστοριών, εν κατακλείδι ψυχολογικών παραμέτρων που στοχεύουν όχι στην αντίδραση αλλά στη συγκομιδή.
Η γραφή του Τσίρου είναι κραυγαλέα απλή, είναι ισοπεδωτικά στρωτή, είναι απαράμιλλα προσλήψιμη. Αν κάποιος αναρωτηθεί μήπως εκλείπουν τα πεζολογικά εκείνα σημεία και στοιχεία που κάνουν ένα διήγημα, αυτό που ονομάζουμε διαφορετικό, τον πληροφορούμε πως οι καιροί των μαξιμαλιστικών, ρομαντικών και βερμπαλιστικών έργων έχουν περάσει ανεπιστρεπτί.
Τα περισσότερα θέματα των διηγημάτων του έχουν να κάνουν με το «μεταπτυχιακό». Αυτή τη δεύτερη δηλαδή φοιτητική ζωή, που πολλοί πτυχιούχοι περνούν, θέλοντας να αυξήσουν τις γνώσεις τους και παράλληλα να εφοδιαστούν έτι περαιτέρω, τόσο στον τομέα τους, όσο και γενικότερα. Εκεί λοιπόν συναντάμε τον Δ., τον Λάζαρο, τη Σάρα, την Εύα, τον Δανιήλ και πάει λέγοντας. Αντιήρωες οι περισσότεροι, οι οποίοι με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους άφησαν στο θυμικό του συγγραφέα αξιοπρόσεκτες, αξιόλογες και φιλοσοφημένες ιδέες, που σύντομα μεταφράστηκαν σε πεζογραφικές πινελιές. Βεβαίως δεν λείπουν και θέματα που αφορούν την οικογένεια απ’ την οποία προήλθε και την οικογένεια που φτιάχνει σιγά σιγά. Όπως δεν λείπουν κι ονειρικές, φανταστικές και υπερβατικές συνιστώσες, που δρομολογούν πράγματι ευαίσθητες προοπτικές και προτρέπουν σε μια βίωση μοναξιάς. Η γραφή του Τσίρου είναι κραυγαλέα απλή, είναι ισοπεδωτικά στρωτή, είναι απαράμιλλα προσλήψιμη. Αν κάποιος αναρωτηθεί μήπως εκλείπουν τα πεζολογικά εκείνα σημεία και στοιχεία που κάνουν ένα διήγημα, αυτό που ονομάζουμε διαφορετικό, τον πληροφορούμε πως οι καιροί των μαξιμαλιστικών, ρομαντικών και βερμπαλιστικών έργων έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Όχι ότι σήμερα δεν γράφονται ογκώδη έργα. Εκείνο που λέμε όμως –και στον Τσίρο ταιριάζει απόλυτα– είναι η κατάκτηση της απλότητας ως προϋπόθεση μιας έκφρασης, η οποία πατώντας και στον ρεαλισμό και στο υποσυνείδητο είναι ικανή να επιφέρει αλλεπάλληλα χτυπήματα αναγνωστικά, από την πλήρη ταύτιση με τον μύθο έως την πλήρη αποδοχή του, ακόμη και ως αποτέλεσμα μιας ψυχρής κατάκτησής του.
Όλα τα διηγήματα της συλλογής μού άρεσαν πολύ, ξεχώρισα όμως τρία: Το «Τοπογράφος» –όπου ένας επιστήμονας, που ταξιδεύει προς Αστυπάλαια, γνωρίζεται με δύο γυναίκες, μάνα και κόρη, κερδίζοντας τα πάντα–, το «Χαρταετός» –όπου ο ήρωας αποφασίζει, επιστρέφοντας στην παιδική ηλικία, να παραστήσει τον «Χαρταετό» του γέρου και άρρωστου πατέρα του– και το «Ο κύριος και η κυρία Φόβου» – όπου ένα χτυπημένο σκυλί, στη μέση της Πειραιώς, μετά τα μεσάνυκτα, γίνεται αιτία για ένα γκροτέσκο θεατρικό δρώμενο. Αυτό το τρίτο μάλιστα διήγημα, όσες φορές προσπάθησα να το μεταφέρω σε φιλικά μου πρόσωπα, όλα είχαν την αίσθηση πως πρόκειται για αληθινή ιστορία – ή μήπως είναι;
Ο συγγραφέας Πάνος Τσίρος με το δεύτερο βιβλίο του βάζει γερά τις βάσεις για μια συναρπαστική πεζογραφική συνέχεια. Από τη μια μεριά με μύθους που εκπορεύονται απ’ τη διπλανή πόρτα. Απ’ την άλλη με ερεθίσματα που δεν πολυνοιάζονται για το ύψος τους αλλά για τη σημασία τους και από την τελευταία με έναν τρόπο εκφοράς, ο οποίος έχει πετύχει το απόλυτα ακατόρθωτο –δηλαδή την απλότητα–, το βέβαιο είναι πως κατέχει και μπορεί να αξιοποιήσει θέτοντας στη γραφή του και άλλα θέματα, που βρίσκονται είτε εν σπέρματι, είτε πλήρως αφομοιωμένα μέσα του, αναζητώντας διέξοδο και επιχειρώντας την επικοινωνία.
Δεν είν’ έτσι;
Πάνος Τσίρος
Μικρή Άρκτος
91 σελ.
Τιμή € 10,50
