του Γιώργου Βέη

Ινδονησία, Μπάλι. Ο ήλιος έχει δύσει προ πολλού. Το αμφίσημο σκοτάδι του κήπου. Η πασίγνωστη βιασύνη της νυχτερίδας. Η αγρυπνία του βατράχου. Ο ατάραχος ύπνος των παπαγάλων. Οι υπενθυμίσεις, το σφύριγμα της γκέκο, της κατοικίδιας δηλαδή σαύρας. Το βίδωμα του βλέμματος στο σκοτάδι. Η θυσία της κάμπιας στο ράμφος της κουκουβάγιας. Ματαίως όμως επιμένει το μάτι ν’ αναγνωρίσει κάτι που ήδη ξέρει σ’ εκείνες τις αισθητές ριπές του αξιοπερίεργου, σ’ εκείνες τις κινήσεις του μισοκρυμμένου, του πιθανώς ανοίκειου όντος, πίσω ακριβώς από τα κλαδιά, τα φορτωμένα με μάνγκα, κάτω δεξιά, στο βάθος της σκηνής. Η αυθαιρεσία του σκότους θέλει να εξαντλήσει τον κήπο, να τον κάνει άβουλο συνένοχό του.

Ή μήπως ένα απλό υποχείριο φόβου; Έχω αφήσει σκοπίμως το παράθυρο του δωματίου μου μισάνοιχτο. Με εμπιστοσύνη στα παιδιά της νύχτας. Δε μ’ έχουν προδώσει ποτέ έως σήμερα με οδυνηρά τσιμπήματα ή ολέθρια δαγκώματα. Οι αθέατοι μικροί επισκέπτες, συνήθως ιπτάμενοι, ποικίλλουν. Βεβαίως τους αντιλαμβάνομαι όταν με πλησιάζουν. Εκτός κι αν ακούω μουσική. Πάντως τα κουνούπια φαίνεται ότι μ’ έχουν συνηθίσει εδώ. Μάλλον τους είμαι παντελώς αδιάφορος. «Το παν είναι να μην ξεχωρίζεις, να μην τα προσελκύει καθόλου, αν γίνεται, η μυρωδιά σου. Να είσαι, πώς να σ’ το πω διαφορετικά, να, κάτι σαν το χώμα γι’ αυτά. Τότε, εγγυώμαι, δε θα σ’ ενοχλούν», μου εμπιστεύτηκε παλαιότερα ένας φίλος, ο Διονύσης, γεννημένος και μεγαλωμένος στο κέντρο του Καμερούν. Έτσι λιγοστεύουν οι περιπτώσεις της βεβιασμένης αϋπνίας. Και όχι μόνον. Τη θυμάμαι συχνά την οδηγία του σ’ όποια διασταύρωση των θερμών κλιμάτων κι αν βρεθώ. Αποφεύγω τότε συστηματικά τα προϊόντα της πλέον εξελιγμένης αρωματικής σαπωνοποιίας. Να διευκολύνω το πέρασμα, ει δυνατόν, στην ευεργετική ανωνυμία της σωματικής μυρωδιάς. Η ειρηνική συγκατοίκηση με τα αιμοσταγή πτερωτά. Η αναγκαία εξομάλυνση των ορίων, ως προϋπόθεση γαλήνης. Ένα είδος πρόχειρης, μερικής, εννοείται, αποσωματοποίησης. Η σπάνια αρετή να θυμίζεις, να μοιάζεις ιδιαιτέρως με χώμα.

*

Η ένταση της φωνής του ιμάμη στις πέντε το πρωί. Οι πρωτάρηδες πετάγονται σαν αυτόματα στον ύπνο τους. Οι φίλοι μου νομίζουν ότι δεν έχουν κοιμηθεί καθόλου αυτές τις μέρες. Το παρθενικό τους ταξίδι στο κατεξοχήν ινδουιστικό Μπάλι. Τόπος ο οποίος συνοψίζει κυρίως συναντήσεις, κάποτε τραγικές, διαφόρων ιστορικών δογμάτων· όχι μόνον θρησκευτικών. Τα τελευταία χρόνια έχουν μάλιστα χτισθεί μερικά τζαμιά για τις ανάγκες των μουσουλμάνων, οι οποίοι αναζητούν νέες και καλύτερες ευκαιρίες εργασίας εδώ, μετακομίζοντας ως επί το πλείστον από την αντικρινή Ιάβα. Η καθ’ υπερβολήν φωνή, ο υπερθετικός ψαλμός, το λαρύγγι που ματώνει από την προσπάθεια της διάρρηξης των ορίων του. Αυτοί οι πρόχειροι αγωγοί για την προσέγγιση, για την ψηλάφηση του υπερβατικού. Διαπασών: η ανυποχώρητη θέληση για ουρανό. Με τον καιρό βέβαια συνηθίζει κανείς. Εκτός κι αν έχει ξενυχτήσει και θέλει να κοιμηθεί οπωσδήποτε την κρίσιμη ώρα της λατρείας. Ένας κάτοικος στο απέναντι νησί, το Λόμποκ, που όρμησε στο τζαμί την ώρα της προσευχής και αποσύνδεσε εξοργισμένος τα μεγάφωνα από τους ενισχυτές, τιμωρήθηκε υποδειγματικά από τις τοπικές Αρχές. Επειδή ήταν και ο ίδιος μουσουλμάνος γλίτωσε παρά τρίχα το προβλεπόμενο λιντσάρισμα. Η διαπεραστική επίκληση του Πατέρα όλων αποτελεί το εκκωφαντικό πλεόνασμα της ετερότητας. Διεκδικεί πλήρως, έστω για μερικά λεπτά της ώρας, τον ακουστικό ορίζοντα. Η ισχύς του παλαιού κανόνα επιβάλλει σε γηγενείς και σε όσους τους συναντούν από τον έξω κόσμο τρόπους, αντιδράσεις και ειδικότερες συμπεριφορές: ο περίγυρος προκαλεί και αιτιολογεί αποφάνσεις και οι αποφάνσεις ορίζουν περιβάλλον.

*

Η αναζήτηση και η φυσιολογική ιδιοποίηση του θεϊκού στοιχείου, το οποίο ξεχειλίζει από παντού στο Μπάλι, δίνει στην καθημερινότητα την πληρότητα μιας συγκροτημένης, θερμής προσευχής. Η προσήλωση στο τυπικό μέρος των ινδουιστικών καθηκόντων πιστοποιεί την αταλάντευτη επιδίωξη μακαριότητας. Μάλιστα, στην οριστική της μορφή. Έπαθλο για τις τόσες ώρες που αφιερώθηκαν στους θεούς και στις θεότητες, αλλά και για την ύλη, η οποία δαπανήθηκε αφειδώς. Εννοώ τα θυμιάματα, τους αφιερωματικούς καρπούς και τα εκατοντάδες χιλιάδες λουλούδια, τα οποία κόβονται στη διάρκεια μιας ζωής, απαραίτητα κάθε φορά συμπληρώματα των θεσμικών ικεσιών στους 21.000 ναούς του νησιού. Από την άποψη αυτή, η δαπάνη δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη. Κι όμως την παραθεωρούν οι ευσεβείς σαν να ήταν ένα σκουπιδάκι στον άνεμο. Τα σημεία δηλώνουν πότε με κεκαλυμμένη έπαρση, πότε με έκδηλη αυτοπεποίθηση, την αυτονομία της μπαλινέζικης φούγκας. Η αίσθηση ότι οι κάτοικοι βρίσκονται ήδη αλλού, σε άλλα μήκη κύματος, κάτοχοι δηλαδή ενός σφιχτά κωδικοποιημένου ηθικοπνευματικού συστήματος, είναι διάχυτη. Συνομιλώ μαζί τους σε μια τρίτη δανεική γλώσσα, δηλαδή τα γνωστά αγγλικά της πρώτης χρείας. Συνυπολογίζω ότι πέρα από τις συμβάσεις του κατ’ ανάγκην κοινού ιδιώματος υπεισέρχεται και η τεχνική μιας φαινομενικής επικοινωνίας. Συνομιλητές που με κοιτούν, αλλά προφανώς δεν μπορούν να με δουν. Συνυπάρχω, αλλά αυτό αφορά μόνον εμένα. Οπότε η φράση μετασχηματίζεται ως εξής: συνυπάρχω, αλλά δε συνυπάρχουμε.

*

Το Μπάλι, σκαμμένο από την πεποίθηση στη μετά θάνατον ύπαρξη, είναι ένα μεγάλο λαγούμι της πίστης.

*

Η άφιξη στο Μπάλι, από το εσωτερικό της Ινδονησίας ή το εξωτερικό, υπόσχεται κάθε φορά μια σειρά ανατροπών. Όχι τόσο από μια καθ’ όλα ανιχνεύσιμη εσωτερική ανάγκη, αλλά από ένα καθήκον στην έκπληξη. Πρόκειται για υποτροπές της απόλαυσης. Να επιμένω δηλαδή να πολιορκώ, να κατακτώ και να επανακτώ το ίδιο τοπίο σαν να ήταν ένα πολύπτυχο, εξακολουθητικά πολύτιμο, ανανεωμένων ερεθισμών. Ένα επισφαλές, πλην έτοιμο για το θαύμα αγαπημένο σώμα. Αναγνωρίζω τη δυναμική του τοπίου σημαίνει ότι δεν έχω χάσει χρόνο στις μονόσημες επιφάνειες της λάμψης του. Ανήκω βεβαίως σ’ αυτούς, οι οποίοι πιστεύουν ότι, αν δούμε το Μπάλι ως σύζευξη μιας κοινωνικής δραστηριότητας, η οποία συντηρεί, μεταξύ άλλων, το πολιτισμικό κεκτημένο του, κι ενός μεταφυσικού στοιχείου, το οποίο μάχεται να καταργήσει το κενό του κόσμου, βρισκόμαστε πολύ κοντά σε καθαρές παραλίες των συλλογισμών.

____

Twitter