«Η Ιλιάδα του λιβαθινού»
της Έλενας Χουζούρη
Ένα ακόμη τολμηρό εγχείρημα, το τολμηρότερο ίσως όσων έχει επιχειρήσει με επιτυχία μέχρι σήμερα, κάνει ο Στάθης Λιβαθινός σκηνοθετώντας την ομηρική Ιλιάδα σε μια παράσταση πέντε ωρών, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Είναι πια γνωστή και δηλωμένη λόγω και έργω η αγάπη του Λιβαθινού για τα μεγάλα έργα της ελληνικής και παγκόσμιας λογοτεχνικής παρακαταθήκης. Όπως είναι γνωστή και η τόλμη του να αναμετρηθεί μαζί τους: Ντοστογιέφσκι, Κορνάρος, Παπαδιαμάντης και τώρα ο υπέρτατος ποιητής όλων των εποχών, ο Όμηρος. Ακόμα όμως πιο γνωστός είναι και ο σεβασμός του στα κείμενα στον οποίο –θεωρώ– ότι βασίζεται και η σκηνοθετική του οπτική.
Σε αντίθεση λόγου χάριν με τον Αμερικανό συνάδελφό του, Μπομπ Γουίλσον, που αντιμετωπίζει αποσπασματικά και εικονοποιητικά τα αρχαία κείμενα –το είδαμε και στον Προμηθέα Δεσμώτη του και στην εξαιρετική του κατά τα άλλα Οδύσσεια–, ο Λιβαθινός επιμένει στην αδιάσπαστη συνέχεια των κειμένων, στην ανάδειξη της ποιητικής των ήχων, των ρυθμών, της εσωτερικής θερμοκρασίας τους. Οι ηθοποιοί μετατρέπονται σε φορείς του κειμένου, χωρίς όμως να χάνουν και τους χαρακτήρες-ρόλους που επιβάλλονται από τα κείμενα. Έτσι, ο Λιβαθινός είναι πιο κοντά στα αρχαία ελληνικά πρότυπα των παραστάσεων περνώντας όμως κι από την μπρεχτική νεωτερικότητα της αποστασιοποίησης. Το είδαμε πόσο καλά λειτούργησε αυτό το σχήμα και στον Ερωτόκριτό του και στην παπαδιαμαντική Φόνισσα.
Από όσα έχει δηλώσει αυτές τις ημέρες ο Λιβαθινός για την παράσταση της Ιλιάδας, αυτή η οπτική του θα φτάσει στο ζενίθ της. Ενδεικτικό το ότι στην πεντάωρη παράστασή του παρουσιάζονται και οι 24 ομηρικές ραψωδίες, δηλαδή ολόκληρη [!] η Ιλιάδα, στην εξαιρετική μετάφραση του Δημήτρη Μαρωνίτη και δραματουργική επεξεργασία των Στάθη Λιβαθινού και Έλσας Ανδριανού. Δεκαπέντε ηθοποιοί έχουν αναλάβει να ερμηνεύσουν τόσο τους πολλαπλούς ρόλους, όσο και να μεταδώσουν στο κοινό ως αφηγητές-ραψωδοί το ρίγος και τη θέρμη των ανεπανάληπτων αυτών ραψωδιών του Ομήρου. Για τον σκηνοθέτη είναι ένα απόλυτο στοίχημα το να καλυφθούν όλοι οι ρόλοι που απαιτούν οι 24 ραψωδίες με 15 ηθοποιούς.
Στο ερώτημα γιατί σήμερα η παρουσίαση της Ιλιάδας σε θεατρική μορφή, ο Στάθης Λιβαθινός στέκεται κυρίως στο αξιακό ομηρικό σύμπαν, από το οποίο ο σημερινός ελλειμματικός σε αξίες κόσμος μας έχει πολλά να μάθει και κυρίως την αντοχή, την ανοχή, το μεγαλείο και τον ηρωισμό. Και ο πόλεμος; Τόσο καταστροφικός, όπως ήταν ο Τρωικός; Πώς αντιμετωπίζεται σκηνοθετικά; «Αλληγορικά», απαντάει ο σκηνοθέτης της Ιλιάδας αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τη δυσκολία και τις παγίδες του εγχειρήματός του. Ο Λιβαθινός θεωρεί κομβικό σημείο της Ιλιάδας την εμφύλια διαμάχη ανάμεσα στον Αγαμέμνονα και τον Αχιλλέα – γύρω από αυτήν πλέκονται μια σειρά γεγονότα. Ο γνωστός σκηνοθέτης πιστεύει επίσης ότι η Ιλιάδα είναι ένα σύγχρονο και πολιτικό ταυτόχρονα κείμενο. Η παράσταση χωρίζεται σε τέσσερα, ωριαία περίπου, κομμάτια με τρία διαλείμματα. Κάθε ένα έχει διαφορετική θεματική, καθώς και ιδιαίτερη γλώσσα, ενώ το τέταρτο είναι το αποκορύφωμα, εκεί όπου οδηγούν όλα τα προηγούμενα.
Ταυτότητα της παράστασης:
Μετάφραση: Δημήτρης Μαρωνίτης
Δραματουργική επεξεργασία και διασκευή: Στάθης Λιβαθινός, Έλσα Ανδριανού
Σκηνική κίνηση: Σι Μιάο Τζιέ – Pauline Huguet
Σκηνικά: Ελένη Μανωλοπούλου
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Μουσική: Λάμπρος Πηγούνης
Ηθοποιοί: Δ. Ήμελλος, Β. Ανδρέου, Ν. Καρδώνης, Χρ. Σουγάρης, Γ. Χριστοδούλου, Αρ. Τρουπάκης, Γ. Μιχελής, Δ. Μπουλάς, Γ. Παναγόπουλος, Ν. Κουρή, Γ. Τσιαντούλας, Μ. Σαββίδου, Λ. Αγγελάκης, Αρ. Ανανιάδου και Αμ. Τσεκούρα.
Τόπος: Πειραιώς 260 [Δ], 4-8 Ιουνίου, ώρα έναρξης: 8 μ.μ.
