«Στον θαυμαστό κόσμο του Johann Sebastian Bach με τη Λίλια Μπογιατζίεβα στο Μέγαρο Μουσικής» της Μαρίας Κοτοπούλη
Μια μεγάλη δεξιοτέχνιδα του πιάνου, τη διακεκριμένη σολίστ Λίλια Μπογιατζίεβα είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε στις 3-3-17 στην Αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος», του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, σε ένα από τα δυσκολότερα έργα του Johann Sebastian Bach (1685-1750), τις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ (Goldberg-Variationen: Άρια με 30 παραλλαγές, BWV 988).
Ο αυθεντικός τίτλος του έργου είναι: Άσκηση για πληκτροφόρο, αποτελούμενη από μία άρια με διάφορες παραλλαγές για κλαβιτσέμπαλο με δύο πληκρολόγια. Γραμμένη προς τέρψιν των ερασιτεχνών από τον Johann Sebastian Bach. Στην αμφίσημη σημασία της λέξης «ερασιτέχνης», δεν διαβλέπει κανείς μόνο την ταπεινοφροσύνη και το μεγαλείο του Bach –είναι βέβαιο ότι είχε πλήρη επίγνωση της αξίας του έργου του– αλλά και την ικανότητά του να εκφράζεται με ευγένεια, εφόσον η λέξη δεν δηλώνει μόνο τον μη ασχολούμενο με κάτι επαγγελματικά, αλλά και αυτόν που με ερωτική ζέση προσέρχεται στην τέχνη.
Οι Παραλλαγές, που συνέθεσε ο Bach σε πλήρη ωριμότητα, μεταξύ των ετών 1740-41, συμπυκνώνουν τη μεγαλοφυΐα του. Εκδόθηκαν το 1741 με επιμελητή τον χαράκτη και τυπογράφο από τη Νυρεμβέργη Balthasar Schmid (1705-1749), γνωστό στις αρχές του 18ου αιώνος για την ποιότητα και ακρίβεια της εργασίας του στον τομέα της έκδοσης. Εντάσσονται στο 4ο μέρος των Ασκήσεων για πιάνο του Bach και θεωρούνται από τα τελειότερα παραδείγματα της φόρμας της Παραλλαγής.
Η Άρια με την οποία αρχίζει και κλείνει το έργο χαρακτηρίζεται από «αρμονική γεωμετρία» και είναι η μικρογραφία ολόκληρης της σύνθεσης. Το φανταστικό, μυθικό της ταξίδι, στο σύμπαν της τέχνης, ξεκινά με τον αργό ρυθμό και τη φινέτσα της γαλλικής «Sarabante» (έλκει την καταγωγή της από τον ισπανικό χορό Zarabanda), στην οποία συχνά επανέρχεται ο συνθέτης. Μέσα σ’ αυτό τον θαυμαστό κόσμο ετερόκλητων, θεϊκών και ανθρώπινων στοιχείων, κρύπτεται η μαγεία του Bach. Επιλέγει το απάνθισμα διαφορετικών χορευτικών ρυθμών: την ευγένεια της «Polonaise», τον πλούτο των ηχοχρωμάτων του γερμανικού αναγεννησιακού χορού, «Allemande», την αβρότητα από τον χορό της γαλλικής αυλής, «Passepied», τη λεπτότητα του γαλλικού και ιταλικού ρυθμού, «Gigue» και την περίσσια χάρη του γαλλικού, «Menuet», προσδίδοντας στη σύνθεσή του τη σπάνια μοναδικότητά της. Η ενατένιση του θεϊκού πνεύματος εκμηδενίζει το προσωπικό εγώ του συνθέτη που μετουσιώνει σε αίνο την ψυχική δοκιμασία, τα τραγικά ξεσπάσματα, τις εντάσεις και την εναγώνια αναζήτηση της αληθείας. Ο Bach, βαθιά ευσεβής, βυθίζεται στα ενδόμυχα της ψυχής του, αναζητώντας την ανάταση και το ιδεώδες, από τον μόνο που θεωρεί Εμπνευστή και Κύριο της τέχνης του. Βαθύς γνώστης τόσο της γαλλικής και ιταλικής τεχνοτροπίας, όσο του ύστερου μπαρόκ και της λαϊκής παράδοσης, αν και δεν ταξίδεψε έξω από τα σύνορα της πατρίδας του, κάνει την υπέρβαση και οδηγεί την τέχνη του πέρα από την εποχή του!
Πρόκληση για κάθε μεγάλο καλλιτέχνη, οι Παραλλαγές, συνάντησαν στο πρόσωπο της Λίλιαν Μπογιατζίεβα την ιδανική ερμηνεύτρια. Η σολίστ μέσα από εσωτερική, πνευματική διεργασία και πέρα από το εγώ, ανίχνευσε το στοχαστικό βάθος της σύνθεσης και ανέδειξε, με ασύγκριτη ευαισθησία και άκρα λιτότητα, το μνημειώδες έργο του Bach, πλάθοντας ήχο σπάνιας διαφάνειας και καθαρότητας και παραπέμποντας, με την εκπληκτική ερμηνεία της, στην ιστορική και υψηλή, αισθητική μνήμη του μεγάλου αυτού έργου. Αξιοθαύμαστο είναι ότι η πιανίστα, βυθισμένη στη σύνθεση, ανακαλύπτει, με μαγικό τρόπο, νέα στοιχεία και αιώνιες αξίες, κρυμμένες βαθιά στη μουσική του Bach, τις οποίες αναδεικνύει και καταθέτει με απαράμιλλη πολυχρωμία ήχων και ευγένεια συναισθημάτων, οδηγώντας στη μέθεξη και στη λύτρωση. Η υποδειγματική ερμηνεία της επαληθεύει τον λόγο του Goethe και του Wagner. Ο πρώτος θεωρεί τον Bach «την αποκαλυπτικότερη μεγαλοφυΐα της μουσικής» και ο δεύτερος ότι η μουσική του «εκφράζει την εσώτερη υπόσταση του πνεύματος και τους δογματισμούς της μεγάλης φιλοσοφίας».
