ΡΕΣΙΤΑΛ ΠΙΑΝΟΥ ΤΗΣ ΝΕΦΕΛΗΣ ΜΟΥΣΟΥΡΑ της Μαρίας Κοτοπούλη
Τέσσερις μεγάλους συνθέτες, τους W.A. Mozart, L.V. Beethoven, Alban Berg και F. Chopin, επέλεξε να παρουσιάσει στο ρεσιτάλ της στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας, στις 9 Απριλίου 2014, η νεαρή σολίστ του πιάνου Νεφέλη Μούσουρα, δίνοντάς μας την ευκαιρία να εκτιμήσουμε τις πιανιστικές αρετές της.
Απόφοιτος του Πανεπιστημίου Mozarteum του Salzburg της Αυστρίας, με καθηγητή τον διακεκριμένο Γερμανό πιανίστα Rolf Plagge, συνεχίζει στην τάξη του τις σπουδές της στο σολιστικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα, Master Piano Solo. Βραβευμένη σε πολλούς διαγωνισμούς, έχει συμπράξει με συμφωνικές ορχήστρες. Παρακολούθησε σεμινάρια από σπουδαίους πιανίστες και έχει αποκτήσει, όπως παρατηρήσαμε, τη σιγουριά της τεχνικής του πιάνου. Στο ενεργητικό της προστίθεται η εξαιρετική ηχογράφηση του Κοντσέρτου σε ντο ελάσσονα του J.S. Bach για δυο πιάνα, που πραγματοποίησε μαζί με τον καθηγητή Plagge τον Φεβρουάριο του 2011 με τη Sinfonieorchester der Universitat Mozarteum.
Η Μούσουρα, έχοντας αφομοιώσει τη δομή των δύο έργων του Mozart, την πρώιμη Σονάτα σε σολ μείζονα, Κ.283 και τη Φαντασία σε ντο ελάσσονα, Κ.475, πέτυχε να αναδείξει τον μαγικό, διάφανο κόσμο του Αγαπημένου των Θεών. Έργο σημαντικό, η Φαντασία σε ντο ελάσσονα έδωσε το ερέθισμα στη νεαρή σολίστ να ανασύρει μέσα από τη χρωματική αλυσίδα το ρομαντικό στοιχείο, προάγγελο του μεγάλου Beethoven, ώστε η Σονάτα υπό το σεληνόφως, που παίχτηκε αργότερα, να φαντάζει μέσα από τη λεπταίσθητη ερμηνεία της σαν συνέχεια της μοτσάρτειας συνθετικής αφήγησης.
Ο αυθεντικός τίτλος της Σονάτας έργο 27/2 του Beethoven ήταν Quasi una fantasia και γράφτηκε το καλοκαίρι του 1801 στην Ουγγαρία, στο αρχοντικό της οικογενείας Brunswick. Δημοσιεύτηκε το 1802 με αφιέρωση του συνθέτη στη δεκαεξάχρονη μαθήτριά του, κοντέσα Giulietta Gucciardi. Πρωτοπαίχτηκε από τον ίδιο τον συνθέτη. Ο τίτλος Moonlight Sonata δόθηκε αργότερα, αρκετά χρόνια μετά τον θάνατο του Beethoven, από τον Γερμανό ποιητή και μουσικοκριτικό Ludwig Rellstab (1799-1860), ο οποίος έγραψε ότι η Σονάτα τού θύμισε την αντανάκλαση του σεληνόφωτος στη λίμνη της Λουκέρνης και έκτοτε φέρει αυτόν τον τίτλο. Με δυναμική δακτυλική κυριαρχία και με αυξανόμενη ταχύτητα από νότα σε νότα, η Μούσουρα ανέδειξε το περίφημο «μυστήριο» που στοιχειώνει τη μελωδία, το άφησε να πλανάται κρύφια, αέρινα, καταγοητεύοντας το ακροατήριό της.
Στο δεύτερο μέρος ακούσαμε μια από τις σπάνια παιζόμενες σονάτες, τη Σονάτα αρ.1 του Αυστριακού συνθέτη Alban Berg (1885-1935), ο οποίος υπήρξε μέλος της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης με ηγετική μορφή της τον Arnold Schoenberg, κοντά στον οποίον ο Berg παρακολούθησε Αντίστιξη, Θεωρία, Αρμονία και Σύνθεση, από το 1904 ως το 1911. Οι πρώιμες συνθέσεις του Berg περιλαμβάνουν πέντε σχεδιάσματα σονάτας για πιάνο και Lieder. Αποτέλεσμα αυτών των σχεδιασμών ήταν η Σονάτα αρ.1 (1907-8), η οποία θεωρήθηκε μία από τις πλέον αξιόλογες συνθέσεις του. Από τα διασημότερα έργα του συνθέτη είναι και οι όπερές του Wozzeck και Lulu. Η Σονάτα για πιάνο Α. 1 δημοσιεύτηκε το 1910 αλλά είναι άγνωστη η ημερομηνία γραφής της. Δεν έχει την κλασική φόρμα σονάτας και αποτελείται από ένα μόνο μέρος. Η σολίστ, με πλούσιους χρωματισμούς και με ακριβή τονικότητα, απέδωσε το δύσκολο αυτό έργο γεφυρώνοντας τον ρομαντισμό του Mahler με τον εξπρεσιονισμό του Schoenberg.
Το ρεσιτάλ δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί καλύτερα παρά μόνο με τον «ποιητή του πιάνου», και των ήχων, θα προσθέταμε, τον μεγαλύτερο Πολωνό συνθέτη και εκφραστή της πεμπτουσίας του ρομαντισμού, τον Frédéric Chopin (1810-1849). Τη Βαρκαρόλα έργο 60 για σόλο πιάνο συνέθεσε ο Chopin τα τελευταία χρόνια της ζωής του, μεταξύ του φθινοπώρου του 1845 και του καλοκαιριού του 1846, και την αφιέρωσε στη Βαρόνη Stockhousen. Barcarolle, στα ιταλικά Barca, είναι το λαϊκό βενετσιάνικο τραγούδι των γονδολιέρηδων. Δημοφιλές είδος κατά τον 19ο αιώνα, ενέπνευσε πολλούς συνθέτες, όπως τον Mendelssohn, ο οποίος συνέθεσε πολλές βαρκαρόλες, τον Tchaikovsky, τον Faure, τον Rachmaninov κ.ά. Δύο όμως είναι οι πιο διάσημες βαρκαρόλες της ρομαντικής περιόδου, του Jacques Offenbach «Belle nuit o nuit damour» από τα Παραμύθια του Χόφμαν και του Chopin, η μοναδική που συνέθεσε. Η βαρκαρόλα, αν και απαιτητικό έργο, είναι το αγαπημένο των πιανιστών ανά τον κόσμο. Πόσοι όμως αναδεικνύουν την ποιητική υφή μιας σύνθεσης σαν νυχτερινό, σαν νανούρισμα, σαν λικνιστικό τραγούδι;
Στα επτά του χρόνια ο Chopin συνέθεσε την πρώτη από τις πολωνέζες του, τα ίχνη της οποίας ανιχνεύονται κατά τον 16ο αιώνα. Η πολωνέζα, χορός αργός, αριστοκρατικός, σοβαρός και μεγαλοπρεπής, χορευόταν από ευγενείς στο παλάτι ενώπιον του βασιλέως. Πολωνέζες έγραψαν οι Handel, Bach, Mozart και Schubert. Ο Chopin τολμά να εξελίξει τον ρυθμό της, εισάγοντας παραδοσιακά λαϊκά στοιχεία με υψηλή αισθητική, και από αριστοκρατικό χορό να τον ανυψώσει σε ηρωικό τραγούδι, όπως στην Πολωνέζα Αρ. 3 (Στρατιωτική), που έγινε σύμβολο της πολωνικής αντίστασης κατά των Γερμανών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η νοσταλγία για την οικογένεια και την πατρίδα ήταν το έναυσμα της σύνθεσης της Grande Polonaise Brillante, op. 22, που συνέθεσε ο Chopin μεταξύ των ετών 1830-1831 και την αφιέρωσε σε μία από τις αριστοκράτισσες μαθήτριές του, τη Βαρόνη D' Este. Το Andante Spianato, για σόλο πιάνο, προσθέτει ο Chopin αργότερα ως εισαγωγή στην Grande Polonaise Brillante, op. 22, όταν του πρότειναν να παίξει στο Ωδείο του Παρισιού προς τιμήν του Γάλλου πιανίστα και διευθυντή ορχήστρας François-Antoine Habeneck και ήταν το τελευταίο κοντσέρτο που έδωσε ο ίδιος ως βιρτουόζος του πιάνου στην Πόλη του Φωτός. Τον όρο Spianato (απλό, φυσικό) χρησιμοποίησε ο συνθέτης μία και μοναδική φορά για να χαρακτηρίσει σύνθεσή του.
Από τις πιο όμορφες μινιατούρες του πιάνου, το Andante Spianato e Grande Polonaise Brilliante op.22 ήταν και η αποκάλυψη της βραδιάς. Η ερμηνεύτρια έπαιξε με λεπτές αποχρώσεις, τονίζοντας τον ποιητικό χαρακτήρα Nocturne και Lullaby του Andante. Με μοναδική ευαισθησία και σπάνια αίσθηση της ομορφιάς του ήχου, η νεαρή σολίστ απέδωσε την élégance και την ελευθερία της σύνθεσης της Grande Polonaise. Επίσης, με εντυπωσιακή αίσθηση του ιδιάζοντος σοπενικού ήχου ανέδειξε το φλογερό πάθος, τη μελαγχολία και το συναισθηματικό εσώτερο βάθος –χαρακτηριστικά του συνθέτη– αλλά και αναμετρήθηκε επάξια, με απόλυτη ισορροπία, στις δύσκολες δεξιοτεχνικές απαιτήσεις των έργων.
