Περισσότερο με την αυτογνωσία που έρχεται μέσα από τη μνήμη και όχι τόσο με την ιστορική ευθύνη πιστεύω ότι έχει να κάνει η ταινία του Ατόμ Εγκογιάν Γράμμα από το παρελθόν.

Μπορεί το Άουσβιτς να είναι ιστορικό παρελθόν για εμάς, αλλά για τον πρωταγωνιστή της ταινίας, έναν γέροντα σε οίκο ευγηρίας, είναι προσωπική του μνήμη. Συνδεδεμένη με την Ιστορία, ναι, αλλά βίωμά του. Ο Eγκογιάν πιστεύω ότι το επιλέγει για να υπογραμμίσει την απώλεια της μνήμης. Ο παππούς δεν θυμάται το ρόλο του ούτε καν σε ένα τόσο κραυγαλέο, ιστορικό γεγονός. Πρόκειται για μια μικρο-ιστορική προσέγγιση.

Επιζητώντας να λύσει τους λογαριασμούς του με το παρελθόν του, ο υπέργηρος πρωταγωνιστής της ταινίας ανακαλύπτει, πρώτον, ότι αυτό είναι ανέφικτο γιατί το παρελθόν δεν υπάρχει αναλλοίωτο στο παρόν, και, δεύτερον, την ίδια του την ταυτότητα, την οποία έχει ξεχάσει.

Τα πράγματα εξελίσσονται ως εξής: Ένας φίλος του Εβραίος από τον οίκο ευγηρίας θα του αναθέσει να βρει το δολοφόνο της οικογένειάς του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, γράφοντάς του ένα γράμμα, μια που ο γέρος δεν έχει και πολύ καλό μνημονικό. Και έτσι ξεκινά την περιπλάνησή του.

Ο φίλος, σε αναπηρικό καρότσι, με βαθιά φωνή, διαπεραστικό βλέμμα και σωληνάκι στη μύτη, είναι η απόλυτη έκφραση της Ανάθεσης, όπως τη γνωρίσαμε από τον δικό μας συγγραφέα Δημήτρη Δημητριάδη: μια τρομερή δύναμη που γίνεται μοίρα για τον πρωταγωνιστή, τον πολιορκεί ολοκληρωτικά, και εκτελεί πιστά, σαν υπνωτισμένος, ό,τι χρειάζεται για να φέρει σε πέρας το έργο που του ανατέθηκε. Ο φίλος είναι ταυτόχρονα «βοηθός» και «ανταγωνιστής» του ήρωα – ένας εξαιρετικός ρόλος.

Από εκεί και πέρα, ο διάλογος του Εγκογιάν με το έργο του Χίτσκοκ εξελίσσεται, πράγματι, πλούσιος. Το εύρημα της σκηνής της αποκάλυψης θυμίζει τη σκηνή στα 39 σκαλοπάτια όπου ο πρωταγωνιστής αποκαλύπτει στο δολοφόνο του, το σχέδιο συνομωσίας, χωρίς να το γνωρίζει. Ο φίλος μοιάζει να λειτουργεί όπως ο Τζέφρις στην ταινία Σιωπηλός μάρτυς, που επίσης δεν μπορεί να κινηθεί, αλλά κινεί τα νήματα όντας καθηλωμένος στο καρότσι. Ο Κρίστοφερ Πλάμερ ενσαρκώνει τον «άντρα-νευρόσπαστο», αρχετυπικό χαρακτήρα στις ταινίες του Χίτσκοκ, και αυτό ίσως του στερεί την ευκαιρία για μια «εντυπωσιακή» ερμηνεία.

Η σκηνοθεσία του Εγκογιάν είναι διακριτική, λειτουργεί σαν υποβολέας, αφήνοντας τον πρωταγωνιστή να προχωρήσει την ταινία. Δεν υπάρχει εισαγωγή, μπαίνει κατευθείαν στο θέμα, αλλά ώσπου να δέσει η ιστορία ίσως o θεατής να δυσφορήσει. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται σεναριακή αδυναμία. Η ιστορία εξελίσσεται κατ’ αντιστοιχία με το βαθμό διαύγειας του πρωταγωνιστή της.

Γράμμα από το παρελθόν (Remember, 2015)
Σκηνοθεσία: Ατόμ Εγκογιάν
Σενάριο: Μπέντζαμιν Όγκαστ
Παίζουν: Κρίστοφερ Πλάμερ, Μάρτιν Λαντάου, Μπρούνο Γκαντζ

Twitter