Νένα Κοκκινάκη: «Παραμύθια από την ιστορία μας»

Δεν είναι η πρώτη φορά που η Νένα Κοκκινάκη εμπνέεται από την Ιστορία. Στο πρόσφατο βιβλίο της Η Χελώνα της Αφροδίτης, ένα αξιόλογο ιστορικό μυθιστόρημα εμπνευσμένο από τη ζωή και το έργο του γλύπτη Φειδία, η οικειότητά της με τους αρχαίους κλασικούς είναι πασιφανής. Πολυγραφότατη, βραβευμένη και με πολυετή πείρα στη διδασκαλία της κλασικής φιλολογίας, αντλεί ξανά υλικό από την αστείρευτη δεξαμενή της ελληνικής αρχαιότητας, το επεξεργάζεται, το διανθίζει και διηγείται σαν παραμύθι γνώριμες αλλά και λιγότερο γνωστές ιστορίες, δημιουργώντας παραστατικές και εναργείς εικόνες προσώπων και γεγονότων, τόπων και τοπίων, συνηθειών και εθίμων, ανάλογα με την προέλευσή τους και τη χρονική εποχή στην οποία ανήκουν.

Με τα Παραμύθια από την ιστορία μας, η συγγραφέας επιστρέφει στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας ύστερα από επτά χρόνια απουσίας, προσθέτοντας έναν ακόμη τίτλο (τον 11ο) στη σειρά των βιβλίων της για παιδιά. «Το βιβλίο γράφτηκε τώρα που η σχολική τάξη πήρε τη θέση της στις αναμνήσεις μου», ομολογεί η ίδια μιλώντας πρόσφατα σε α’ πρόσωπο, έχοντας εξαρχής επισημάνει ότι «με τους άλλους μοιραζόμαστε συνήθως εκείνα που εμείς οι ίδιοι θελήσαμε να διατηρήσουμε στη μνήμη μας».

Μιλώντας για τη μνήμη σε σχέση με την Ιστορία, η Νένα Κοκκινάκη απηχεί τη γνωστή ρήση του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ: «Αν η Ιστορία διδασκόταν με τη μορφή του παραμυθιού, ποτέ δεν θα ξεχνιόταν». Προφανώς, με το νέο βιβλίο της αυτό επιδιώκει. Χρησιμοποιεί τη μέθοδο που εκείνη ως φιλόλογος ξέρει για να ενσταλάξει στα παιδιά εικόνες και συναισθήματα που θα χαραχτούν στη μνήμη τους και θα παραμείνουν εκεί για πάντα, όπως μένουν συνήθως τα παιδικά παραμύθια. Και αυτό το κάνει χωρίς καμία πρόθεση να διδάξει, αλλά για να τέρψει.

Η Ιστορία δεν αναδύεται αποκλειστικά από την άνοδο ή την πτώση των πολιτισμών, μήτε από τους πολέμους, τις ημερομηνίες και τις μεγάλες στρατιωτικές συγκρούσεις. Χτίζεται βήμα βήμα αξιοποιώντας ακόμη και τα πιο μικρά, φαινομενικά ασήμαντα στοιχεία στα έργα που προγενέστεροι άφησαν ως παρακαταθήκη. Μια επιγραφή χαραγμένη σε επιτύμβια στήλη, μια λεπτομέρεια στα χαρακτηριστικά ενός αγάλματος, μια συγκεκριμένη αναπαράσταση στη ζωφόρο του Παρθενώνα, ακόμη και μία σύμπτωση όπως αυτή αναφέρεται σε πηγές. Σε μερικά από αυτά τα στοιχεία στηρίζονται τέσσερις τουλάχιστον ιστορίες της εν λόγω συλλογής και, παρότι αποτελούν αποστάγματα έμπνευσης και δημιουργικής φαντασίας, συνυπάρχουν αρμονικά με ιστορικά δεδομένα και αποδίδουν ανάγλυφα την ατμόσφαιρα της εποχής και τα χαρακτηριστικά του τόπου όπου διαδραματίζονται.

Χρησιμοποιεί τη μέθοδο που εκείνη ως φιλόλογος ξέρει για να ενσταλάξει στα παιδιά εικόνες και συναισθήματα που θα χαραχτούν στη μνήμη τους και θα παραμείνουν εκεί για πάντα, όπως μένουν συνήθως τα παιδικά παραμύθια. Και αυτό το κάνει χωρίς καμία πρόθεση να διδάξει, αλλά για να τέρψει.

Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με μεράκι και γενναιοδωρία, δέκα διαφορετικές ιστορίες ειπωμένες γλυκά και ανάλαφρα σαν παραμύθια με φόντο το μωσαϊκό των αρχαίων χρόνων. Η ιστορία της Χρυσαφένιας, της ξακουστής χελώνας από το Βουνό της Φωτιάς (Αίτνα), διηγείται το τέλος του ποιητή Αισχύλου μιλώντας εμμέσως στα παιδιά για τα αναπάντεχα που έρχονται στη ζωή και την ανατρέπουν. Η νεαρή Μέλιττα από την Αθήνα βιώνει την τιμή και τη χαρά της προετοιμασίας του πέπλου της Αθηνάς και συμμετέχει με την ιδιότητα της εργαστίνης (κεντήστρας) στην πομπή των Μεγάλων Παναθηναίων. Μια άλλη πανέμορφη Αθηναία κόρη, σκύβοντας για να δέσει το λυμένο σανδάλι της ενώ προσέρχεται με τη φίλη της στη γιορτή των Ανθεστηρίων, εμπνέει τον γλύπτη που εν συνεχεία θα φιλοτεχνήσει τη «Σανδαλίζουσα», το άγαλμα του Ερεχθείου που σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της Ακρόπολης. Πέρα από αυτές τις εντελώς πρωτότυπες και επινοημένες ιστορίες, η συλλογή περιλαμβάνει επτά ακόμη, άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο γνωστές, όπως για παράδειγμα την ιστορία του Σόλωνα και του Κροίσου ή του Σίκινου του Πέρση, που χάρη σε ένα ψέμα του ο ελληνικός στόλος νίκησε στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Κι όλα αυτά δοσμένα με απλό, εύληπτο και γοητευτικό τρόπο.

kokkinaki Διαβάζοντας το βιβλίο, τα παιδιά θα ταξιδέψουν στο παρελθόν του τόπου μας κοιτάζοντας μέσα από το νοητό παράθυρο του πλούσιου σε εικόνες αφηγηματικού λόγου. Και θα περάσουν καλά, πιστεύουμε, μαθαίνοντας συνάμα και Ιστορία. Γιατί εδώ, το επίπλαστο και το αληθινό, η φαντασία και η πραγματικότητα, βαδίζοντας πλάι πλάι έναν μόνο σκοπό έχουν. Να ανταμώσουν με τα ιστορικά δεδομένα και να τα διευκολύνουν να αποκαλυφθούν, προσδοκώντας να τα κρατήσουν ζωντανά στη μνήμη. Κι έναν τέτοιο ευγενικό σκοπό ουδείς οφείλει ν’ αμφισβητήσει.