Το κλασικό έργο του Γκαστόν Λερού, Το Φάντασμα της Όπερας, δεν έχει συμπληρώσει τον κύκλο ζωής του και θα διαβάζεται για πολλά χρόνια ακόμα, για την ατμόσφαιρα και το μυστήριο που αποπνέει. Πάνω σε αυτό στηρίχτηκαν μεταγενέστερα έργα, κυρίως όμως, και αυτό θα πρέπει να ειπωθεί, το πρωτότυπο θα έχει πάντα τη γοητεία του.

Ο Λερού, που γεννήθηκε το 1868 στο Παρίσι, είχε ήδη τα φόντα για να υπηρετήσει με συνέπεια το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος: ήδη πετυχημένος συγγραφέας του είδους locked room, θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος, ρεπόρτερ, κριτικός θεάτρου και αργότερα (1919), παραγωγός ταινιών.

Η τεχνική που χρησιμοποιεί σε αυτό το βιβλίο ξεφεύγει από τις νόρμες, καταφέρνοντας να δώσει μυθοπλασία μυστηρίου σαν να ήταν μια αληθινή ιστορία, διαβεβαιώνοντας –ή παραπλανώντας– μάλιστα τον αναγνώστη με στοιχεία όπως επιστολές, μαρτυρίες, εφημερίδες, φήμες. Τίποτε όμως από το δημοσιογραφικό του οπλοστάσιο δεν υποσκάπτει την ατμόσφαιρα μυστηρίου σε κάθε σελίδα του βιβλίου. Δημιουργεί έτσι μια σουρεαλιστική ατμόσφαιρα, που μοιάζει να αναδύεται μέσα από ένα γκόθικ φανταστικό κόσμο, σε αντίθεση με το πρώτο του μυθιστόρημα, που ήταν το διαχρονικό locked room mystery, Το μυστήριο του κίτρινου δωματίου, όπου μας σύστησε τον δημοσιογράφο-ντετέκτιβ Ζοζέφ Ρουλεταμπίλ.

Στο δεύτερο μυθιστόρημά του, Το Φάντασμα της Όπερας, ο συγγραφέας φαίνεται πως έχει λάβει ήδη τις επιρροές του από το πρώτο γνωστό γοτθικό μυθιστόρημα του Οράτιου Γουάλπολ, Το κάστρο του Οτράντο (1764). Έτσι, αφήνει τον αναγνώστη του να χαθεί μέσα σε έναν ονειρικό κόσμο, στους διαδρόμους, στα καμαρίνια και στις αίθουσες της πολυδαίδαλης Όπερας του Παρισιού, με τα υπόγεια, τις κατακόμβες, την υπόγεια λίμνη πάνω στη οποία έχει χτιστεί. Το σκηνικό εδώ είναι το κατάλληλο ώστε να δημιουργήσει φόβο, αγωνία, ψευδαισθήσεις, σκέψεις, όπως σε όλα τα μυθιστορήματα γοτθικού μυστηρίου, εκεί όπου εμφιλοχωρούν τα ισχυρά πάθη, ο τρόμος, το παράξενο, το υπερφυσικό στοιχείο, με γοτθική υποβλητική αρχιτεκτονική, υπόγειους χώρους και σκοτάδια, μυστικά και κατάρες που μπορεί να οδηγήσουν στον θάνατο, στην τρέλα ή σε πράξεις απεγνωσμένες.

Βρισκόμαστε στο Παρίσι, στα 1880, στην Οπερά Γκαρνιέ. Οι φήμες διαδίδονται ταχύτατα πως η Όπερα είναι στοιχειωμένη και αρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι έχουν δει το φάντασμα να περιπλανιέται και να εξαφανίζεται. Όμως όταν ο μηχανικός σκηνής Ζοζέφ Μπικέ βρεθεί κρεμασμένος, οι εργαζόμενοι παγώνουν. Σταδιακά, τα μυστήρια που ακολουθούν πληθαίνουν, καθώς η Κριστίν Ντααέ καλείται να αντικαταστήσει την κορυφαία σοπράνο Καρλότα και, προς έκπληξη όλων, με μεγάλη επιτυχία. Στο μεταξύ, ο θαυμαστής της Κριστίν και πρώτος της έρωτας, υποκόμης Ραούλ ντε Σανί, κρυφακούει συνομιλίες από το καμαρίνι της, αλλά τελικά θα διαπιστώσει πως εκεί δεν υπήρχε κανείς άλλος εκτός από την ίδια.

Θα διαβάζεται για πολλά χρόνια ακόμα, για την ατμόσφαιρα και το μυστήριο που αποπνέει.

Η Κριστίν ισχυρίζεται ότι μιλά με τον Άγγελο της Μουσικής και αυτός δεν είναι άλλος από το φάντασμα της όπερας, που την αναδεικνύει καταστρέφοντας την Καρλότα μέσα σε μια νύχτα: Όταν η πρώτη σοπράνο χάνει τη φωνή της κοάζοντας πάνω στη σκηνή, ο μεγάλος πολυέλαιος πέφτει, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας το κοινό. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με τον εκβιασμό του φαντάσματος στους δύο διευθυντές της όπερας, για τον τρόπο που πρέπει να γίνουν οι παραστάσεις, τη διάθεση ενός συγκεκριμένου θεωρείου για εκείνον μόνο, τα χρήματα που τους ζητά, υποδηλώνουν πως ίσως να είναι ένας άνθρωπος με σάρκα και οστά – ή μήπως όχι;

Το βιβλίο δημιουργεί έντονα συναισθήματα και αμφιβολίες, και αποτελεί τροφή για σκέψη, καθώς γίνονται κατά την ανάγνωση οι συσχετισμοί για τη διαφορετικότητα και την αποδοχή ή το μίσος, την εκδίκηση ή τη συγχώρεση. Θα μπορούσε να είναι ένας ύμνος στην αγάπη αν δεν υπήρχε ο τρόμος, θα μπορούσε η εξιλέωση να έρθει με διαφορετικούς τρόπους, όπως το τριαντάφυλλο που αφήνει ο Έρικ (το φάντασμα), σε έναν κόσμο με δύο όψεις, γεμάτο με αγκάθια και ομορφιά.

Προσπαθώντας να κατανοήσεις τον Φρανκενστάιν ή τον Κουασιμόδο, ή ίσως το Τέρας που κρατά την Πεντάμορφη χρησιμοποιώντας πειθώ αλλά και μαστίγιο, ο εφιάλτης καταλήγει σε μηνύματα. Ο μύθος της Περσεφόνης ζωντανεύει, όπως κάθε άνθρωπος που έχει ανάγκη να βγει από την κόλαση και να ανέβει στη γη. Έστω την άνοιξη. Έστω για μια στιγμή.

Για την ιστορία, να πούμε ότι Το Φάντασμα της Όπερας  εκδόθηκε σε συνέχειες στην ημερήσια γαλλική εφημερίδα Le Gaulois στα τέλη του 1909, και σε ολοκληρωμένο βιβλίο το 1910. Η πλοκή του βασίστηκε σε φήμες και γεγονότα για την παλιά Όπερα του Παρισιού, για το χτίσιμό της πάνω σε υπόγεια λίμνη και κατακόμβες, για τον πολυέλαιο που καταπλάκωσε ανθρώπους, για τον περίεργο σκελετό μιας μπαλαρίνας που βρέθηκε σε κρυφό σημείο.

Το βιβλίο, έπειτα από πολλές ανατυπώσεις σε αρκετές γλώσσες, γνώρισε μεγάλη επιτυχία στη μεταφορά του στον κινηματογράφο και στο θέατρο, με κυριότερες την πρώτη του εμπορική προβολή σε ταινία το 1925 με τον Λον Τσάνεϊ, ενώ ουσιαστικά απογειώθηκε με τη μουσική του Άντριου Λόιντ Βέμπερ (1986), στο ομώνυμο μιούζικαλ.

Το Φάντασμα της Όπερας
Gaston Leroux
μετάφραση: Αργυρώ Μαντόγλου
Διόπτρα
456 σελ.
ISBN 978-618-220-305-7
Τιμή €15,50

Η Κωνσταντίνα Μόσχου είναι συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• S. A. Cosby: «Δάκρυα ξυράφι»
• Γεωργία Τάτση: «Χορός στα ποτήρια»
• Ιωάννα Γκανέτσα: «Θείο δώρο»
• Κώστας Θ. Καλφόπουλος: «Ό,τι αρχίζει ωραίο τελειώνει με φόνο»
• Clare Pooley: «Οι επιβάτες της αποβάθρας 5»

Twitter