Carlos Zanón: «Ταξί»

Μελαγχολικό σαν μπλουζ, σπιρτόζικο σαν αναμμένο κάρβουνο που σπινθηρίζει, το Ταξί, του Κάρλος Θανόν, είναι βραδύκαυστο, με υποδόριο χιούμορ και σε προσκαλεί μέσα από λεπτομέρειες να ακολουθήσεις ένα μακρύ φιτίλι, χωρίς να ξέρεις πότε θα γίνει η αναμενόμενη έκρηξη. Το σίγουρο όμως είναι ότι αυτό θα συμβεί αργά ή γρήγορα.

Κεντρικός χαρακτήρας ο ταξιτζής Σαντίνο. Ο ήρωας του βιβλίου θυμίζει έντονα τον Ντε Νίρο στον ρόλο του Τράβις Μπικλ στην ομώνυμη ταινία του Σκορτσέζε. Ακριβώς όπως εκείνος, ο Σαντίνο είναι μελαγχολικός, περιθωριακός, παρατηρητής της ζωής, με αϋπνίες που τον αναγκάζουν να δουλεύει διαρκώς οδηγώντας το ταξί του σε έναν κόσμο που του προκαλεί απέχθεια ή πλήξη, με μόνη διέξοδό του το σεξ με κάθε τρόπο και τίμημα· στο τέλος θα επαναστατήσει και θα μετατραπεί σε τιμωρό και εκδικητή, και ο μόνος τρόπος για να ξεμπλέξει θα είναι η πραγματική φυγή.

Ουσιαστικά, τίποτε δεν τον ευχαριστεί και η θεώρηση της ζωής για κείνον είναι η εξακρίβωση της ματαιότητάς της. Οι σχέσεις του με τη γυναίκα του, Λόλα, είναι τεταμένες και είναι σκλάβος των ορμών του και του έρωτα με δεκάδες ερωμένες που τις παρατά κυνικά, ενώ κρατά επίσης την οικογένεια και τους λιγοστούς φίλους του σε απόσταση. Αναγκάζεται, όμως, σε έκτακτες συνθήκες να είναι εκεί, για να τελέσει το καθήκον του, όπως στην περίπτωση της τελετής καύσης της αιωνόβιας τρελογιαγιάς του, κάποιας που όταν ζούσε φερόταν σαν μυθιστορηματικός χαρακτήρας, κάποιας που κανείς δεν ξέρει πότε έλεγε αλήθεια και πότε ψέματα, και ίσως η μόνη αλήθεια να ήταν ότι η ίδια δηλητηρίασε τον παππού, χωρίς να τιμωρηθεί ποτέ γι’ αυτό.

Πόσες κρυμμένες σκέψεις, άλλοτε ορατές, ευδιάκριτες από το περιβάλλον του Σαντίνο, κι όμως λείπει η ενσυναίσθηση στον ίδιο, ενώ οι γυναίκες που φαίνονται κυρίαρχες στη ζωή του τελικά δεν είναι παρά στοιχείο απόλαυσης μιας χρήσης. Ωστόσο, είναι τόσο καλογραμμένο το κείμενο, ώστε δεν μπορείς παρά να χαμογελάσεις κάποιες στιγμές με τα κακώς κείμενα, με προεξάρχουσες μορφές τη γιαγιά και τη μάνα του Σαντίνο, τον άγιο ή ρεμάλι Χεσούς, τη μοιραία Νατάλια (ή Λέγε-με-Νατ, καθώς την ειρωνεύεται για την καταδεκτικότητά της στον απλό λαό), την ταξιτζού Σοφία, τον αδίστακτο πρώην αστυνομικό Έκτορ, χαρακτήρες ενδιαφέροντες που κλέβουν τις εντυπώσεις.

Η ζωή συνεχίζεται ανούσια για τον ήρωα, ο οποίος προσπαθεί να συνηθίσει στην ιδέα ότι «στο ταξί αφήνεις τα ψέματα σαν να έκλεψες πετσέτες από το ξενοδοχείο. Ψέματα για το σεξ, για τα χρήματα, για το ποιος είσαι, για το τι κάνεις, γι’ αυτά που ξέρεις εσύ και κανένας άλλος». Και όλα αυτά από μια φωνή πίσω από τον σβέρκο του, που αλλάζει ανάλογα με τον πελάτη. Φαίνεται σαν να έχει φορτωθεί τις αμαρτίες του καθενός, καθώς οι εξομολογήσεις τον βαραίνουν αφόρητα. Θέλει να πιστέψει πως ό,τι ακούει είναι ψέματα. Θα είναι τρομακτικό για κείνον, αν όλα αυτά είναι η αλήθεια ενός υπαρκτού κόσμου. Γι’ αυτό και ο ίδιος βρίσκει μοναδικό του καταφύγιο στη φαντασία, δραπετεύει μέσα από την ανάγνωση βιβλίων.

Ματαιότητα, απόγνωση και θυμός από έναν αντιήρωα και ταυτόχρονα αναξιόπιστο αφηγητή, όπως είναι ο Σαντίνο, δημιουργούν το κατάλληλο υπόβαθρο πάνω στο οποίο στηρίζεται το βιβλίο.

Ώσπου συμβαίνει κάτι μυστήριο, που ανατρέπει τη ζωή του. Η φίλη του Σοφία ζητά τη βοήθειά του, όταν ανακαλύπτει στο πίσω κάθισμα του ταξί της μια τσάντα με ναρκωτικά και χρήματα, και παραδίδει ένα μέρος του περιεχομένου στην αστυνομία, όχι πάντως όλα. Αυτοί που ξέχασαν την τσάντα ή την άφησαν εκεί για να την παραλάβει κάποιος, θα είναι σε λίγο στο κατόπι τους. Ο χρόνος κυλά χωρίς αύριο και, ακόμα και τις στιγμές που η παρέα του Σαντίνο ενώνεται στα μπαράκια με την παρέα ενός άκακου αλλά και θεότρελου τύπου με το όνομα Χεσούς, υποβόσκει η απειλητική ατμόσφαιρα και ο αναγνώστης περιμένει κάτι. Κάτι που θα σώσει τον ήρωα από αυτό που έρχεται. Ή μήπως ο ίδιος εξυφαίνει με την παράλογη συμπεριφορά του αυτό που πρόκειται να συμβεί;

Ματαιότητα, απόγνωση και θυμός από έναν αντιήρωα και ταυτόχρονα αναξιόπιστο αφηγητή, όπως είναι ο Σαντίνο, δημιουργούν το κατάλληλο υπόβαθρο πάνω στο οποίο στηρίζεται το βιβλίο. Η ατμόσφαιρα είναι σαν μια κινούμενη άμμος της πόλης μέσα στην οποία βυθίζεται ο ήρωας, με τα φρένα του ταξί του έτοιμα να σπάσουν το κάθε λεπτό, καθώς το όχημα μοιάζει να είναι ο ίδιος ο Σαντίνο, ταξί-κέλυφος του ίδιου του του εαυτού, από τον οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει. Πρόκειται για ένα καθαρό road noir, ένα οδοιπορικό στη Βαρκελώνη της μέρας και της νύχτας, με στοιχεία κάθε είδους, από οδούς, πλατείες, μαγαζιά, μουσικά κομμάτια, αποσπάσματα από ταινίες, ηθοποιούς, πολιτικούς, χρώματα και γεύσεις της Ισπανίας, χρήση της καταλανικής γλώσσας. Κάθε κεφάλαιο φέρει αγγλικό τίτλο, ομότιτλο κάποιου δίσκου των Clash, άλλωστε ο ίδιος ο κεντρικός χαρακτήρας έχει το παρατσούκλι Σαντίνο, από τον τίτλο Sandinista των Clash.

Συνήθως στα νουάρ βιβλία απουσιάζει η αστυνομία και επίκεντρό τους είναι ο κόσμος της νύχτας. Εδώ η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι ο «καταραμένος» ήρωας συναναστρέφεται και τον κόσμο και τον υπόκοσμο. Ωστόσο, δεν καταφέρνεις να τον συμπαθήσεις τις στιγμές που εξοκέλλει, ενώ γίνεται περισσότερο ανθρώπινος και συμπαθητικός όταν φιλοσοφεί τη ζωή, όπως για παράδειγμα όταν θαυμάζει ή ζηλεύει κάποιον από το περιβάλλον του ή από τους πελάτες του, που θα ήθελε να του μοιάσει: «Ήταν ένας άνθρωπος ελεύθερος και σίγουρος για την ελευθερία του. Κάποιος που θα τον αγαπούσες και θα σ’ άφηνε και, την ίδια στιγμή, που δεν θα τον εγκατέλειπαν ποτέ, ούτε και θα αφηνόταν ν’ αγαπήσει» (σελ. 73).

Το βιβλίο έχει έντονες κορυφώσεις, όταν ο ήρωας αφήνεται σε φιλοσοφικές αναζητήσεις και σκέψεις για τις σχέσεις των ανθρώπων, την αγάπη και τον θάνατο, οτιδήποτε όμως με επίκεντρο τον ίδιο του τον εαυτό, αφού ο ίδιος είναι ανίκανος να αγαπήσει, και αυτή η έλλειψη τον οδηγεί σε διαρκείς επιδόσεις σεξ, δημιουργώντας του ακόμα μεγαλύτερο κενό για το ανικανοποίητο της ύπαρξής του: «Να χαθώ μέσα σου. Μπορεί να ήμουν τελικά ευτυχισμένος εδώ. Είναι ένα καλό μέρος για να αποφύγω την πτώση στο κενό μέχρι να έρθει η επόμενη μεγάλη αγάπη» (σελ. 83). Είναι λοιπόν περισσότερο ερωτευμένος με τον έρωτα, αλλά και αυτό το μοναδικό του καταφύγιο δεν είναι εκείνο που θα τον σώσει, ούτε βέβαια τα ναρκωτικά, ούτε κι οι ασωτίες, αφού ο ίδιος προσπαθεί διαρκώς να δικαιολογεί τις πράξεις του με ψέματα.

Ο συγγραφέας έχει αποτυπώσει με ακρίβεια και με διάχυτη μελαγχολία τη μελανή πραγματικότητα ενός ήρωα σε αδιέξοδο, καθώς τριγυρίζει σαν φυλακισμένος στη μεγάλη πόλη. Το συναίσθημα δίνει τη θέση του στον κυνισμό, σε ένα ατελείωτο ασανσέρ σε γρήγορη ή αργή κίνηση, και ο αναγνώστης προσπαθεί να καταλάβει τα βαθύτερα αίτια της έκρηξης του ήρωα, αν δηλαδή τελικά είναι φονιάς ή απαγωγέας, βιαστής ή εκδικητής, βλάσφημος ή σκεπτόμενος.

ca zanon Στα θετικά του βιβλίου, ο ρεαλισμός και το καυστικό χιούμορ, το έντονο συναίσθημα και η πλοκή που τελειώνει απλά, λιτά, με μια ελπίδα που μπορεί να είναι απλώς μια ευχή για τον ήρωα. Κυρίως, όμως, στα υπέρ του μυθιστορήματος είναι σε κάποια σημεία η γκροτέσκα αφήγηση, ένα θέατρο του παραλόγου που σκέφτεσαι ότι δεν είναι δυνατόν να γίνεται αυτό, όταν όλα γύρω από τον ήρωα γκρεμίζονται. Ή μήπως αυτό συμβαίνει επειδή τα γκρεμίζει ο ίδιος ο Σαντίνο;