Λίτσα Ψαραύτη: «Στα μονοπάτια της νιότης»
Δεν ήταν άλλη η αγάπη μας
έφευγε ξαναγύριζε και μας έφερνε
ένα χαμηλωμένο βλέφαρο πολύ μακρινό
ένα χαμόγελο μαρμαρωμένο, χαμένο
μέσα στο πρωινό χορτάρι
ένα παράξενο κοχύλι που δοκίμαζε
να το εξηγήσει επίμονα η ψυχή μας.
...κι αν κλείσαμε τα μάτια μας, δεν ήταν άλλη
μονάχα αυτός ο βαθύτερος καημός να κρατηθούμε
μέσα στη φυγή.
Γιώργος Σεφέρης «Φυγή»
Παρότι η Λίτσα Ψαραύτη μιλά για πόλεμο, για σκλαβιά, για αντίσταση, για στερήσεις, αλλά και για τον έρωτα τον θριαμβευτή και ζωοδότη, ο αναγνώστης θα διακρίνει και θα απομονώσει με χαρά ψήγματα χιούμορ.
Σ’ εκείνη την εκδρομή του Γυμνασίου, άνοιξη του 1944 ήταν και ο Γερμανός φρούραρχος με δυσκολία είχε δώσει την άδειά του, αφού τελείωσαν οι χαρές και τα παιχνίδια με τη θάλασσα, είχε πλησιάσει ο Οδυσσέας τη Δάφνη και της έτεινε ένα όστρακο λέγοντας: «Κράτα το. Κάθε φορά που θα θέλεις ν’ ακούσεις τη βουή της θάλασσας, θα το βάζεις στο αυτί σου. Κι όταν νιώθεις την ανάγκη θα με καλείς κι εγώ θα έρχομαι κοντά σου, όπου κι αν βρίσκομαι».
Αχ, Ποιος είν’ τρελός από έρωτα;/ Ας κάνει λάκκους στην αυγή... έγραψε στο θαυμάσιο ποίημά του ο Γιώργος Σαραντάρης. Και οι δυο νέοι, ο Οδυσσέας και οι Δάφνη, ήταν τρελοί από έρωτα. Έρωτας στα χρόνια της Κατοχής.
Κατοχή βάρβαρη και θηριώδης, όπως εξάλλου είναι πάντοτε η κατάληψη μιας χώρας με χρήση στρατιωτικών δυνάμεων και με σκοτεινούς, απάνθρωπους σκοπούς. Πώς είναι δυνατόν, σκέπτεται ο έντιμος, φυσιολογικός και συνετός άνθρωπος, πώς γίνεται να συμβαίνουν αυτά; Μια τρέλα ανεξέλεγκτη. Και τα βάθη της πιο φριχτής κόλασης. Συνέβησαν και –δυστυχώς– συμβαίνουν ακόμη. Και τούτη εδώ η ωραία, πολιτισμένη και ηλιόλουστη πατρίδα μας πέρασε τα πάνδεινα. Τουλάχιστον ας την ανακουφίσουν τα παιδιά της, οι σημερινοί νέοι μας, οι οποίοι ενημερώνονται περισσότερο πλέον και προστρέχουν στα βιβλία αναζητώντας σ’ αυτά τα μηνύματα της αληθινής ζωής. Και, δόξα τω Θεώ, υπάρχουν βιβλία πλοηγοί, ανοικτής, μάλιστα θαλάσσης, καθώς μια ανοικτή θάλασσα είναι η ζωή.
Το καινούργιο έργο της Λίτσας Ψαραύτη Στα μονοπάτια της νιότης είναι από τα βιβλία που θα συμπαρασταθούν στον νέο αναγνώστη, θα του προσφέρουν τροφή για τα όνειρά του, θα τον ενημερώσουν περιγράφοντας ρεαλιστικά και με ενάργεια τα άληστα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην πατρίδα μας, και συγκεκριμένα σε μεγάλο, γεμάτο ιστορία νησί του Αιγαίου (πρόκειται για τη Σάμο, γενέθλιο τόπο της συγγραφέως), θα του αποκαλύψουν γεγονότα σχεδόν άγνωστα από τους δυσβάστακτους εκείνους χρόνους (μα και για αυτούς που θα ακολουθήσουν), τέλος θα του χαρίσουν και την απόλαυση μιας γραφής ώριμης, πλούσιας, εκφραστικής· σε ορισμένα, μάλιστα, σημεία και εκρηκτικής. Θα πρόσθετα, δε, ότι παρότι η Λίτσα Ψαραύτη μιλά για πόλεμο, για σκλαβιά, για αντίσταση, για στερήσεις, αλλά και για τον έρωτα τον θριαμβευτή και ζωοδότη, ο αναγνώστης θα διακρίνει και θα απομονώσει με χαρά ψήγματα χιούμορ.
Η Δάφνη, φιλόλογος, άνθρωπος στην ωριμότητά του, κάνει ένα υπηρεσιακό ταξίδι στον τόπο της· μονάχη στο πλοίο, αισθάνεται τις μνήμες να την κατακλύζουν. Με το χέρι της ψαύει το όστρακο που κρέμεται στο λαιμό της. Συχνά το χαϊδεύει. Είναι το δώρο που της έκανε ο Οδυσσέας εκείνο το ηλιόλουστο πρωινό της άνοιξης στα «ρόδινα ακρογιάλια» του νησιού. Δεκατεσσάρων η Δάφνη, δυο χρόνια μεγαλύτερος ο Οδυσσέας. Πώς γεννήθηκε ο έρωτάς τους, άγνωστο. Η νεότητα, ίσως. Πάντως γεννήθηκε φουριόζος και απαιτητικός. Το σπουδαιότερο: Δεν λησμονήθηκε. Κι ας είχαν περάσει περίπου τρεις δεκαετίες.
Η ωραία γλυκιά εσπέρα των ματιών σου
Μου λέει Καλημέρα
Τα τριαντάφυλλα στην αυλή σε περιμένουν
Το αγιόκλημα σε θέλει...
Ω, αν μπορούσε, ευθύς ως συναντήθηκαν ξανά κατά την επίσκεψη της Δάφνης στο νησί, θα της ψιθύριζε ο Οδυσσέας τους στίχους από το ποίημα του Γιώργου Σαραντάρη «Η Ωραία Γλυκιά Εσπέρα των Ματιών Σου». Δεν γινόταν όμως. Ήταν παντρεμένος· γυναίκα, κόρες, εγγονάκια, ήσυχος και πράος, λαμπρός οικογενειάρχης. Της Δάφνης ο άντρας είχε πεθάνει. Επομένως εκείνη ήταν ελεύθερη. Ελεύθερη να θυμάται. Ελεύθερη και να ονειρεύεται. Και να φλερτάρει – ε, εντάξει, με κάποια διακριτικότητα. Εκείνος την έβλεπε και χανόταν στη «γλυκιά εσπέρα των ματιών» της· την κοίταζε να γελά σαν γητεμένος. Κι αυτή η φωνή της, τι προυσιώτικο μετάξι! Ο χρόνος που άλλοτε τσακίζει κι άλλοτε αναγεννά. Και η αγάπη που δεν την έζησαν παρά μονάχα σε σύντομες, λαθραίες συναντήσεις. Τώρα ένα άλικο μαγνάδι τους τυλίγει αλλά μαζί τυλίγει και την γυναίκα του, Γερασιμούλα το όνομά της, και συμμαθήτρια της Δάφνης στο δημοτικό. Ανοίγει πελώρια τα μάτια της από την έκπληξη η ανήξερη και ευγενική γυναίκα, θέλει κάτι να πει, κάτι που δεν πιστεύει και όμως είναι εκεί, μπροστά της, θεριεμένο.
Σαν τ’ άγριο τριαντάφυλλο στ’ αγκαθερά τα βάτα
Έτσι είναι η φιλενάδα μου ανάμεσα στις νέες.
Και σαν τη μηλοκυδωνιά μες στα δέντρα του λόγγου,
Έτσι είναι ο αγαπημένος μου στα παλληκάρια μέσα...
«Άσμα Ασμάτων», απόδοση Γιωσέφ Ελιγιά
Έτσι ακριβώς. Δεν είχαν προλάβει να μαραθούν τα αισθήματα και οι επιθυμίες. Δεν είχαν ειπωθεί τα γλυκόλογα, δεν είχαν ριγήσει στου πόθου τα αγγίγματα.
Οι ατέλειωτοι μακρινοί περίπατοι, οι δυο τους και μοναχοί πλάι–πλάι ώστε να αγγίζονται αβρά, οι μνήμες σπαρταριστές· έφηβοι όντες βοηθούσαν στην αντίσταση, έτρεχαν όπου ήταν αναγκαίο, η Δάφνη καρδιοχτυπούσε, ο Οδυσσέας τολμηρότερος, οι υποψιασμένες ματιές της μάνας της, ο θάνατος ενός οικογενειάρχη στην Κατοχή ο οποίος βάραινε την καρδιά της γυναίκας νομίζοντας ότι κι εκείνη έφερε μέρος της ευθύνης του χαμού του, λόγια, λόγια, εικόνες, εικόνες, κλάμα και γέλιο ψυχής, το παράπονο και η θλίψη στο βλέμμα της Γερασιμούλας...
Σμήνος οι επιθυμίες
Οι ελπίδες οι κόρες των ματιών μας
Εστράγγιασαν τη λύπη
Επέρασαν τον ήλιο...
Οι στίχοι του Γιώργου Σαραντάρη ας είναι για τον αποχωρισμό τους. Για το όστρακο το αφημένο στα χέρια της υπεύθυνης του ξενώνα. Και για το πικρό και γενναίο τέλος.
Στα μονοπάτια της νιότης
Λίτσα Ψαραύτη
Πατάκης
128 σελ.
ISBN 978-960-16-6683-9
Τιμή: €7,70
