Ελένη Σβορώνου: «Σκληρό καρύδι»
Κάπως σαν «σκληρό καρύδι», όπως και η ηρωίδα της, είναι και το βιβλίο που έγραψε η Ελένη Σβορώνου, απόφοιτη της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, με μεταπτυχιακή ειδίκευση στη Διαχείριση Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο Birmingham, συγγραφέας βιβλίων για παιδιά και νέους, και κριτικός παιδικής λογοτεχνίας, Ελένη Σβορώνου.
Με πρόσχημα το «παιδικό» ποδόσφαιρο, την μπάλα και τα ακατάλληλα για ένα τέτοιο παιγνίδι, πέδιλα της μικρής Αϊσέ, η συγγραφέας επιχειρεί να παρουσιάσει στις πραγματικές τους διαστάσεις τα καθημερινά προβλήματα που δημιουργεί η ανέχεια αλλά και η μη παραδοχή και αποδοχή της διαφορετικότητας ακόμα και ανάμεσα στους ήρωες της αλάνας.
Η Αϊσέ, η ηρωίδα της ιστορίας, βρίσκεται συχνά αντιμέτωπη με τους άλλους παίκτες της αλάνας και γίνεται στόχος αποδοκιμασίας, γεγονός που δημιουργεί πρόβλημα στον εαυτό της και στους ανώνυμους παίκτες της αλάνας, η οποία ενίοτε μεταβάλλεται και σε χώρο φυλετικής αναμέτρησης. Η Αϊσέ, ωστόσο, δεν καταθέτει τα όπλα. Παίρνει το παιγνίδι, όπως και την ίδια τη ζωή, στα χέρια της και δηλώνει αποφασισμένη για όλα: «Με λένε Αϊσέ και είμαι Παναθηναϊκάρα [...]. Θέλω να γίνω γυμνάστρια σαν την κυρία Περσεφόνη».
Η συγγραφέας προτίμησε έναν τρόπο γραφής ανάλογο με τον χαρακτήρα της μικρής ηρωίδας της, σκληρό και γυμνό, «αποψιλωμένο» από λογοτεχνισμούς, τραχύ, με δυναμική ροή, χρησιμοποιώντας την ακατέργαστη, κοφτή, ατόφια και περιεκτική γλώσσα ενός εννιάχρονου κοριτσιού από οικογένεια προσφύγων, που βρήκε απανεμιά στη χώρα μας και προσωρινά καταφύγιο.
Και φαντάζεται το εγγύς και το απώτερο μέλλον χωρίς προβλήματα κοινωνικά και δίχως κωλύματα διαφορετικότητας, με τακτοποιημένη την απλή, γελούμενη ζωή της από κάθε άποψη, χωρίς ωστόσο να ξεχνάει τις ρίζες της, που συνοψίζει στη σημασία του ονόματός της: «...Η μαμά μου είναι μια γλυκιά γιαγιά, σαν τη γιαγιά μου, που μου χάρισε το όνομά της. Αϊσέ σημαίνει Ζωή! Όχι, μη με λέτε Ζωή! Αϊσέ να με λέτε! Κι ας δυσκολεύεστε». Αν δεν μπορεί να κρατήσει ζωντανό τίποτε άλλο, ας κρατήσει το όνομά της, το «ανθρωπωνύμιό» της, αφού τα τοπωνύμια, η πατρίδα της δεν την ακολουθεί...
Πρόκειται για ένα βιβλίο διαφορετικό από τα βιβλία με ήρωες παιδιά και με αποδέκτες κυρίως παιδιά. Η συγγραφέας προτίμησε έναν τρόπο γραφής ανάλογο με τον χαρακτήρα της μικρής ηρωίδας της, σκληρό και γυμνό, «αποψιλωμένο» από λογοτεχνισμούς, τραχύ, με δυναμική ροή, χρησιμοποιώντας την ακατέργαστη, κοφτή, ατόφια και περιεκτική γλώσσα ενός εννιάχρονου κοριτσιού από οικογένεια προσφύγων, που βρήκε απανεμιά στη χώρα μας και προσωρινά καταφύγιο. Προσπαθεί να επιβιώσει, να ενταχτεί σε μια καινούρια, πολύ διαφορετική από τη δική της κοινωνία, να συμβιώσει, να μορφωθεί και... να μείνει στην Ελλάδα, που θεωρεί πλέον καινούρια πατρίδα της.
Με την ίδια λογική κινήθηκε και η εικονογράφος Ευαγγελία Γουτιάνου και πλαισίωσε το λιτό και απέριττο κείμενο με ανάλογες στιλιζαρισμένες εικόνες των μικρών ηρώων και ηρωίδων. Με τις έντονες χρωματικές, σκληρές, μαύρες και βαθυκόκκινες ως επί το πλείστον προτιμήσεις επιχειρεί, και το πετυχαίνει, να δείξει τις διαφορές και να μεταφέρει το κλίμα και το χρώμα της πατρίδας της Αϊσέ, του Αφγανιστάν. Αγοράκια και κοριτσάκια ντυμένα πατόκορφα στο μαύρο/βυσσινί και λίγο πράσινο, με ανατολίτικες μαντίλες τυλιγμένες σε γελούμενα, ωστόσο, κοριτσίστικα μουτράκια, όλα «ετοιμοπόλεμα» για τη διεκδίκηση του δικαιώματος στη ζωή, στο παιγνίδι, στη συνύπαρξη με την αποδοχή από τους συμπαίκτες τής διαφορετικότητας στον ίδιο χώρο.
Οι ολοσέλιδες εικόνες κυριαρχούν, υπερκαλύπτουν το σύντομο κείμενο, ενώ τα δυνατά χρώματα, χωρίς αποχρώσεις, δίνουν τον δικό τους τόνο. Εκτιμώ πως σκόπιμα δόθηκε μεγαλύτερο, ίσως, βάρος στην εικονογράφηση, για να προβληθεί δυναμικά το διαχρονικό πρόβλημα αποδοχής, συνύπαρξης και συμβίωσης των ανθρώπων με τη διαφορετικότητα που δημιουργεί διαχρονικά, δυστυχώς, η αναγκαστική προσφυγιά και μετανάστευση των λαών, σήμερα μουσουλμανικών κυρίως, από την Ασία και την Αφρική στην Ευρώπη.
Η Ελένη Σβορώνου, με αυτόν τον ιδιάζοντα τρόπο γραφής και σε συνδυασμό με την εικονογράφηση της Ευαγγελίας Γουτιάνου, κωδικοποιεί, ενσωματώνει στο βιβλίο της Σκληρό καρύδι και μεταφέρει στον χώρο της λογοτεχνίας όσο γίνεται μετουσιωμένες τις απόψεις και εμπειρίες της, προβάλλοντάς τες στον χώρο του βιβλίου για παιδιά με ένα βιβλίο διαφορετικό, που αξίζει να προσεχτεί.
Σκληρό καρύδι
Ελένη Σβορώνου
εικονογράφηση: Ευαγγελία Γουτιάνου
Καλειδοσκόπιο
48 σελ.
Τιμή € 6,90
