Κωνσταντίνα Σαραντοπούλου: συνέντευξη στον Γρηγόρη Δανιήλ
Η Κωνσταντίνα Σαραντοπούλου σκηνοθετώντας «για ενήλικες μέσα από τα μάτια των παιδιών» παρουσιάζει φέτος στο «Θέατρο κάτω απ’ τη Γέφυρα» Το μαγικό φίλτρο του Μίχαελ Έντε, ενός από τους σημαντικότερους Γερμανούς συγγραφείς. Υπηρετώντας την τέχνη με όραμα και στόχο, μας μιλά για τη σκηνοθετική προσέγγιση στη θεατρική μεταφορά του εν λόγω βιβλίου.
Βασικό μέλος του Θεατρικού Οργανισμού Κάτω απ’ τη Γέφυρα για πάνω από δέκα χρόνια. Ποιες είναι οι πρώτες συγκινήσεις που έρχονται αυτόματα στο μυαλό σας σε αυτά τα έντεκα χρόνια δημιουργίας;
Υπάρχουν κάποιες σχέσεις στην πορεία της ζωής του ανθρώπου, που είναι τόσο δυνατές, ώστε του μεταβάλλουν τη ζωή. Αυτή είναι και η σχέση μου με το «Θέατρο κάτω απ’ τη Γέφυρα». Θα τη χαρακτήριζα «καρμική», αφού οι «καρμικές» σχέσεις είναι αναπόφευκτες, μοναδικά όμορφες αλλά και μοναδικά εξοντωτικές, κι έχουν το χαρακτηριστικό να μας οδηγούν στα άκρα της αντοχής και των ορίων μας. Το «Θέατρο κάτω απ’ τη Γέφυρα» είναι για μένα ένα σχολείο πειραματισμού κι ευκαιριών και πάντα θα ευγνωμονώ αυτά τα χρόνια συνύπαρξης. Οι συγκινήσεις πολλές και έντονες, με εναλλασσόμενους ρυθμούς όμορφων και δύσκολων στιγμών. Τι να πρωτοθυμηθώ; Τον πρώτο μου μεγάλο ρόλο, αυτόν της Γέρμας; Το πάρτι του γάμου μου στο φουαγιέ; Τη διάρρηξη του θεάτρου ένα ξημέρωμα Πέμπτης; Την αλληλεγγύη όλων μας, θεατών και εργαζομένων, στο προσφυγικό; Μα αυτό που θυμάμαι πάντα με έντονες πινελιές είναι οι άπειρες συζητήσεις με τους θεατές μας μετά από κάθε παράσταση στο τραπέζι της γιαγιάς. Ένα σύνολο ανθρώπων, που λίγες ώρες πριν δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλον, καταφέρνουν και γίνονται ένα. Αυτή η επαφή είναι για μένα και ο πιο σημαντικός λόγος ύπαρξης του θεάτρου και γενικότερα της τέχνης.
Ο Μίχαελ Έντε ήταν γιος του σουρεαλιστή ζωγράφου Έντγκαρ Έντε. Εσείς με ποια χρώματα αποδώσατε σκηνοθετικά το έργο του;
Ο όρος «σουρεαλισμός» μάς παραπέμπει σε κάτι φανταστικό, αλλόκοτο ή παράλογο. Υπό αυτή την έννοια, όπως συμβαίνει και στα παραμύθια, οι ήρωες του Μαγικού φίλτρου, καλοί και κακοί, ανήκουν στο φάσμα του σουρεαλισμού, αφού κανείς από αυτούς δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο. Από τους μάγους που πασχίζουν να καταστρέψουν τη γη, μέχρι τα ζώα που μιλούν ανθρώπινα και αγωνίζονται να σώσουν τον πλανήτη. Αλλά κι αν ισχυριστούμε ότι η βαθύτερη έννοια του σουρεαλισμού είναι ο αναλογικός τρόπος με τον οποίο μπορεί να αποδοθεί η πραγματικότητα, τότε και σκηνοθετικά ακόμη κινούμαστε μέσα στο ίδιο φάσμα. Αφού από τη μια οι «μάγοι» της εποχής μας είναι στην πραγματικότητα οι επιστήμονες που χρησιμοποιούν την επιστήμη τους προς όφελος των εκάστοτε κυβερνήσεων και εταιρειών με κυρίαρχο στόχο τον πλούτο κι από την άλλη τα ζώα συμβολίζουν κάθε αγνό πλάσμα πάνω στη γη που αντιστέκεται.
Ποια είναι τα οφέλη που προσφέρει στον θεατή Το μαγικό φίλτρο του Μίχαελ Έντε;
Το θέμα της κλιματικής αλλαγής, άρα και της καταστροφής του κόσμου, είναι το μείζον ζήτημα του έργου. Τα ζώα «συνωμοτούν» για να σταματήσουν αυτή την καταστροφή. Τα μηνύματα πολλαπλά, οι περιβαλλοντικές ανησυχίες, η δύναμη της φιλίας, ο αλτρουισμός, η καλοσύνη, η αυτοθυσία, η ομορφιά της διαφορετικότητας, με κορυφαίο το μήνυμα του Γεροχρόνου για τη δύναμη του Καλού: Το Κακό προσπαθεί πάντα να νικήσει το Καλό και να εξουσιάσει τον κόσμο, αλλά χωρίς το Καλό δεν μπορεί ούτε να υπάρξει. Αν νικήσει, τότε θα πρέπει να καταστρέψει τον ίδιο του τον εαυτό. Επομένως, αιώνιο θα είναι μόνο το Καλό, γιατί αυτό μόνο εμπεριέχει τον εαυτό του χωρίς αντίφαση.
Κατά πόσο «ελέγχετε» τη θεατρική παιδεία του θεατή στις παραστάσεις που επιμελείστε; Λειτουργεί δεσμευτικά στο έργο του σκηνοθέτη;
Όπως ισχυριζόταν ο ίδιος ο Έντε, τα βιβλία του απευθύνονται «σε κάθε παιδί, από 8 έως 80 χρόνων». Ο Νίκος Δαφνής και το «Θέατρο κάτω απ’ τη Γέφυρα» ακολουθεί την ίδια παράδοση χρόνων που –διόλου τυχαία– συμπίπτει με αυτή του Έντε. Η θεατρική σκηνή της Γέφυρας για παιδιά απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και με διαφορετικές προσλαμβάνουσες, κι εγώ δεν θα μπορούσα να μην ακολουθήσω την ίδια παράδοση. Πώς το καταφέρνουμε αυτό; Σκηνοθετώντας για ενήλικες μέσα από τα μάτια των παιδιών. Η κάθε ηλικία έχει να κερδίσει και κάτι διαφορετικό.
Σε αυτόν τον ύστατο αγώνα από την ανθρώπινη αποτελμάτωση, ποιες θεωρείτε ότι είναι οι προτεραιότητες ανάνηψης της ανθρώπινης υπόστασης;
Η τέχνη και μόνο η τέχνη. Η τέχνη με όραμα, στόχο, πολιτικό λόγο. Η στρατευμένη τέχνη με ελεύθερη βούληση, που υπηρετεί ανθρώπινα ιδανικά. Η τέχνη που στόχος της είναι να αφυπνίσει, να επικοινωνήσει και να ενδυναμώσει ένα μήνυμα επίκαιρο και σημαντικό. Η τέχνη που εμπεριέχει τις λέξεις παιδεία, ενσυναίσθηση, επικοινωνία.
«Ο Προμηθέας είναι ο σπουδαιότερος άγιος και μάρτυρας στο φιλοσοφικό ημερολόγιο», λέει ο Καρλ Μαρξ. Το παράδειγμα της αυτοθυσίας του Προμηθέα για το γενικότερο καλό σε ποιες, κυρίως, δυνάμεις προσκρούει;
Στην οπισθοδρόμηση, τη μοιρολατρία, την ηττοπάθεια, τον σκοταδισμό, τον φασισμό, τη δειλία, τον εγωισμό, τον συντηρητισμό.
Το Κακό προσπαθεί πάντα να νικήσει το Καλό και να εξουσιάσει τον κόσμο, αλλά χωρίς το Καλό δεν μπορεί ούτε να υπάρξει. Αν νικήσει, τότε θα πρέπει να καταστρέψει τον ίδιο του τον εαυτό.
Η σπουδή σας πάνω στον χορό και τη μουσική πόσο σας ισορροπεί στην καθημερινότητά σας, αλλά και στις επαγγελματικές σας υποχρεώσεις;
Η σπουδή πάνω σ’ αυτές τις δυο τέχνες αποτελεί απαραίτητο εφόδιο για κάθε καταρτισμένο ηθοποιό, όχι μόνο ως μέσο τεχνικής αλλά και ως πνευματικής αντίληψης. Στη ζωή μου η μουσική και ο χορός με έχουν βοηθήσει στην επίτευξη της εσωτερικής αρμονίας μου ως άνθρωπο και κατ’ επέκταση ως καλλιτέχνη.
Η σκηνοθέτις Κωνσταντίνα Σαραντοπούλου τι θα πρόσαπτε στην ηθοποιό Σαραντοπούλου; Ποιες τυχόν υποδείξεις θα της έκανε;
Κάνοντας την αυστηρότερη κριτική στον εαυτό μου, θα του έλεγα: να είμαι αληθινή και να μελετάω περισσότερο.
Ο Θεατρικός Οργανισμός Κάτω απ’ τη Γέφυρα χαίρει της εκτίμησης της εκπαιδευτικής κοινότητας. Αυτό πόσο σας απελευθερώνει ή σας δεσμεύει για τη συνέχεια;
Είναι μεγάλη ευθύνη να σκηνοθετεί κανείς παράσταση για παιδιά, καθώς μέσα από τη δουλειά του καλλιεργεί συνειδήσεις. Το «Θέατρο κάτω απ' τη Γέφυρα» είναι αλήθεια πως έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη της εκπαιδευτικής κοινότητας εδώ και χρόνια. Κι εγώ ως σταθερός συνεργάτης του εκπέμπω στο ίδιο γνώριμο μήκος κύματος, κι αυτό θα το έλεγα απελευθερωτικό.
«Ένας στόχος χωρίς σχέδιο είναι απλά μια ευχή», αναφέρει ο Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί. Ποια είναι λοιπόν τα επόμενα σχέδιά σας;
Τα επόμενα σχέδια αφορούν στο θέατρο για ενήλικες. Φέτος θα παίξω σε δύο ακόμη παραγωγές του «Θεάτρου κάτω απ’ τη Γέφυρα» σε σκηνοθεσία Νίκου Δαφνή. Σας ευχαριστώ πολύ!
Κι εγώ σας ευχαριστώ για αυτή την ειλικρινή συζήτηση!
Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση Το μαγικό φίλτρο στο «Θέατρο κάτω απ’ τη Γέφυρα» μπορείτε να βρείτε εδώ. Το Diastixo.gr είναι χορηγός επικοινωνίας.
