Κωνσταντίνος Νικολάου: «Βιογραφία ενός χεριού»

Η πρώτη ποιητική συλλογή του Κωνσταντίνου Νικολάου στρέφει, ήδη από τον τίτλο της, Βιογραφία ενός χεριού, τις προσδοκίες του αναγνώστη προς την κατεύθυνση της πράξης της γραφής και του τρόπου με τον οποίο αυτή μπορεί να συνθέσει τη βιογραφία ενός προσώπου κατά τρόπο όχι τόσο αναπαραγωγικό της αλήθειας, όσο κριτικό, σχολιαστικό ή ακόμα και στρεβλωτικό αυτής. Γιατί η κεντρική ιδέα και αρχή που διέπει και καθοδηγεί τη δημιουργία είναι ακριβώς η ανά-γνωση μιας σειράς από βιογραφίες μεγάλων προσωπικοτήτων της ιστορίας, με την έννοια της εκ νέου προσέγγισής τους υπό το πρίσμα μιας διάθεσης και μιας τάσης να διατυπωθεί ένα ποιητικό σχόλιο που, χωρίς να πάψει να σέβεται και να στηρίζεται στην παραδεδομένη γνώση, διαμορφώνει μια νέα προσέγγιση από την οποία δε λείπει ούτε η λεπτή ειρωνεία, ούτε το χιούμορ, ούτε, πολύ περισσότερο, μια σκωπτική διάθεση που δεν μένει ως τέτοια να λιμνάζει στην επιφάνεια του ποιήματος, αλλά μετατρέπεται σε απολογία και απολογισμό, σε μια φιλοσοφικής τάξεως και υφής ποιητική σύνθεση που έχει στόχο να ανανεώσει το ενδιαφέρον για το γνωστό και παραδεδομένο, αντικρίζοντάς τα μέσα από το πρίσμα της συγχρονίας και του τρόπου με τον οποίο γίνονται σήμερα αντιληπτά τα πρόσωπα και οι συνθήκες. Πρόκειται δηλαδή για ένα σκώμμα ή μια χιουμοριστική επαναπροσέγγιση που εκμεταλλεύεται το πέρασμα του χρόνου ο οποίος έχει, εκ των πραγμάτων, διαμορφώσει μια αρκετά διαφορετική οπτική και εφαρμόζοντας το «τώρα» στο «τότε» παράγει άκρως ενδιαφέροντα αποτελέσματα, τόσο αναγνωστικά, όσο και μελετητικά. Γιατί δε ρίχνει μόνο μια ανατρεπτική ματιά πάνω σε ό,τι είχε παγιωθεί και αποκρυσταλλώσει τη θέση και τη σημασία του μέσα στη διαχρονία, αλλά προτείνει και έναν εναλλακτικό τρόπο αποτίμησης του ιστορικού παραδείγματος ή προτύπου, έναν τρόπο που καταφάσκει στην ανθρώπινη δυνατότητα και ευελιξία να διαμορφώσει εξαρχής και αφ’ εαυτής τους όρους πρόσληψης της ιστορίας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτό που προκρίνεται εδώ είναι μια πλάγια ματιά σε πρόσωπα και γεγονότα και η άρθρωση μιας διαφοροποιημένης εκδοχής λιγότερο ή περισσότερο απομακρυσμένης από την επίσημη και καθιερωμένη.

Γι’ αυτό και καθένα από τα ποιήματα της συλλογής δίνει την εντύπωση μιας πορείας όλο στροφές που βγάζουν κάθε φορά και σε διαφορετική θέα.

Αυτή ακριβώς η ευκαιρία που προσφέρει η ποίηση στον θεράποντά της, η επαναγραφή δηλαδή της ιστορίας με ποιητικούς όρους, είναι που λειτουργεί άκρως ελκυστικά τόσο για τον δημιουργό όσο και για τον αποδέκτη της δημιουργίας, από τη στιγμή που τους εφοδιάζει με τη δυνατότητα να διαμορφώσουν ένα νέο πλαίσιο μέσα στο οποίο τοποθετείται πια το παρελθόν, ένα πλαίσιο που κατορθώνει αυτό που η ιστορική γνώση δεν μπορεί, το ζωντάνεμα δηλαδή και την αναγέννηση του μνημειακού μέσα σε ένα περιβάλλον απολύτως σύγχρονο, εμφορούμενο από τους όρους σημασιοδότησης του «σήμερα», του «τώρα», του «εδώ»: απ’ τα ψηλά τείχη ένα μικρό αγόρι/ παρακολουθεί τη σκηνή βουβό-/ το πτώμα του πατέρα του/ να σέρνεται πίσω από το άρμα/ του εγωπαθή Αχιλλέα/ BradPitt («Ενώ εσύ πανηγυρίζεις»). Η όλη διαδικασία αποκτά μάλιστα κάποιες φορές έναν χαρακτήρα παιγνιώδη, ο οποίος αναφαίνεται και στα ποιήματα που ξεφεύγουν από την ιστορική αφόρμηση και αφορμή και τεχνουργούνται πάνω σε άλλη βάση με άλλες κατευθύνσεις. Γιατί και στις συνθέσεις αυτές διαφαίνεται η πρόθεση του ποιητή να είναι ανατρεπτικός, να υιοθετήσει δηλαδή ως τρόπο και στόχευση του ποιήματος την έκπληξη, το ξάφνιασμα, το κέντρισμα εν τέλει της αναγνωστικής συνείδησης με το παράδοξο, το αντιφατικό, το απρόσμενο και απροσδόκητο. Η πρόθεση αυτή χαρίζει στα ποιήματα μια φρεσκάδα που, χωρίς να βάζει σε δεύτερη μοίρα το ειδικό βάρος της σκέψης που καθοδηγεί τη δημιουργία τους, τα καθιστά ιδιαίτερα εύληπτα και εύκολα προσπελάσιμα, ταυτόχρονα όμως τους προσδίδει αυτή τη χροιά και τον χαρακτήρα παιγνίου, ο οποίος τα απομακρύνει από ένα ποιητικό πεδίο όπου κυριαρχεί η κρυπτικότητα και η υπαινικτικότητα των στίχων και τα μεταφέρει σε ένα πεδίο στο οποίο προκρίνεται και προεξάρχει ένα είδος φιλοσοφικής προσέγγισης κατά τρόπο όμως απόλυτα καθαρό, προσιτό και κατανοητό. Ίσως αυτό να οφείλεται στην ίδια τη φύση της φιλοσοφικής ενασχόλησης, που επιχειρεί να δώσει απαντήσεις μέσα από τη συνεχή αναζήτηση και, ενίοτε, τις αντιφάσεις με τις οποίες έρχεται σε επαφή και τις οποίες δε διστάζει να διατυπώσει προκειμένου να φανεί ξεκάθαρα όχι τόσο η απάντηση, όσο η δυναμική της αντιπαράθεσης και της αντιπαραβολής.

Από αυτήν ακριβώς την πτυχή προκύπτει και η καθαρά δραματική, με την έννοια της κίνησης προς τα εμπρός, υφή των ποιημάτων που δημιουργούν την αίσθηση μιας, κατά βάση, αγωνιστικής διαδικασίας με τον λόγο να μοιάζει πως πλάθεται υπό το κράτος της έκπληξης, πως κάθε στίχος δηλαδή φέρνει και ένα νέο δεδομένο στη μικροϊστορία του ποιήματος καθιστώντας το στην κυριολεξία μια πορεία προς το άγνωστο, η οποία λήγει στον τελευταίο στίχο που έρχεται σαν επιστέγασμα, σαν ένα συμπέρασμα υπό μορφήν αποφθέγματος που αγκαλιάζει το δημιούργημα και, ταυτόχρονα, αποφορτίζει τον αναγνώστη από την εν-αγώνια μετάβαση από στίχο σε στίχο, προκειμένου να σταθμεύσει και να μορφοποιήσει το κέρδος του από την ανάγνωση. Γι’ αυτό και καθένα από τα ποιήματα της συλλογής δίνει την εντύπωση μιας πορείας όλο στροφές που βγάζουν κάθε φορά και σε διαφορετική θέα, που οδηγούν στην παγίωση μιας εντύπωσης η οποία προτού προλάβει να κρυσταλλωθεί ανατρέπεται και αντικαθίσταται από μιαν άλλη εντύπωση, για να επικρατήσει τελικά η γενική εντύπωση μιας ποίησης που επενδύει και καλλιεργεί τη σκέψη ως συνεχή και αέναη κίνηση του νου, ως διέγερση και ανταπόκριση σε κάθε είδους υπόθεση ή φαντασία. Πάνω απ’ όλα όμως είναι η αντίληψη για τον ίδιο τον λόγο ως φορέα της σκέψης, για τη δυνατότητά του να εμφανίζει όλες con nikolaou22 ακριβώς τις αποχρώσεις και τις πτυχές της, έτσι ώστε η όλη φιλοσοφική-ποιητική διαδικασία και κίνηση να καθίσταται λεκτική υπόθεση, αποτέλεσμα δηλαδή και προϋπόθεση της λεκτικής επένδυσης και έκφρασης των σκέψεων, έτσι που αναδυόμενος στην επιφάνεια, ο λόγος να μοιάζει ο μόνος τρόπος για να συλληφθεί και να υπάρξει ο άνθρωπος και ο κόσμος, η μόνη οδός για να τεθεί σε λειτουργία η αντίληψη, ως ρεαλιστική και φαντασιακή ταυτόχρονα λειτουργία.