Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»
Το τελευταίο πεζογραφικό βιβλίο της Χρυσοξένης Προκοπάκη έρχεται για να διευρύνει τα όρια του αφηγηματικού λόγου και τον κάνει να εναγκαλισθεί μεθόδους και τεχνικές του θεάτρου και, συγκεκριμένα, του θεατρικού μονολόγου, όπως αυτός ακροβατεί ανάμεσα στην εξομολόγηση και τη ζωντανή εκφώνηση. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον εγχείρημα στο μέτρο και στον βαθμό που προσκαλεί και μυεί τον αναγνώστη σε μια ανάγνωση διαφορετική, σε μια διεύρυνση και διερεύνηση της ικανότητάς του να αναπαριστά με τη δύναμη της φαντασίας του όσα βρίσκονται αποτυπωμένα στο χαρτί. Η θεατρική αφήγηση της Προκοπάκη –γιατί περί αυτής πρόκειται– εκτυλίσσεται με βαθιά και στέρεα την αίσθηση του ρυθμού, με μια ελεγχόμενη ταχύτητα που συμπαρασύρει τον αναγνώστη χωρίς όμως να του στερεί τη δυνατότητα να αναλογιστεί και να στοχαστεί πάνω σε όσα «ακούει», αλλά και με την καίρια πεποίθηση ότι βρίσκεται μπροστά στην εκδίπλωση ενός προσωπικού δράματος που γίνεται κτήμα και, τελικά, αναπόσπαστο κομμάτι του. Γιατί αυτό που συνειδητοποιεί ο αποδέκτης είναι ότι πολλές από τις φράσεις που εκφέρει ο αφηγητής ή πρωταγωνιστής αντιστοιχούν και στη δική του περίπτωση ή έστω αποτελούν ενδεικτικές διαπιστώσεις κάθε ανθρώπου που αποτολμά μια καταβύθιση στον εσωτερικό του κόσμο, όπως αυτός συντίθεται από δύο βασικά στοιχεία: τον χρόνο και την επιθυμία.
Στους τρεις μονολόγους του βιβλίου, λοιπόν, τους οποίους αναλαμβάνουν να εκφέρουν τρεις διαφορετικοί ήρωες ή, καλύτερα, τρεις διαφορετικές ιδιότητες ανθρώπων –ο αβαρής, ο θνητός και ο ταξιδιώτης–, πραγματοποιείται μια ανατομία της ανθρώπινης ύπαρξης όπως αυτή προσδιορίζεται από την κίνησή της μέσα στον χρόνο, κυρίως το παρελθόν, και τον διακαή της πόθο να εξασφαλίσει την ατομικότητά της. Και η ατομικότητα αυτή μετριέται ακριβώς σε επιθυμίες που σχηματίστηκαν, αλλά δεν πήραν σάρκα και οστά. Είναι η ανάγκη του ανθρώπου να αυτοπροσδιοριστεί και να χαράξει την πορεία της ζωής του με γνώμονα τις ακατανίκητες τάσεις και ροπές, τα ταλέντα και το ήθος του, και να κατορθώσει με τον τρόπο αυτό μια προσωπική νίκη. Απέναντι σε αυτή την προοπτική όμως φαίνεται να στέκουν διάφορα εμπόδια που καθηλώνουν τον ήρωα, ανακόπτουν τη δράση και την πράξη του, δεν κατορθώνουν όμως να διακόψουν τη σκέψη του και τη φωνή του. Γιατί αυτή κινείται σε έναν χώρο στον οποίο καμία δέσμευση δεν υπάρχει και κανένας περιορισμός δεν μπορεί να τεθεί.
Μυεί τον αναγνώστη σε μια ανάγνωση διαφορετική, σε μια διεύρυνση και διερεύνηση της ικανότητάς του να αναπαριστά με τη δύναμη της φαντασίας του όσα βρίσκονται αποτυπωμένα στο χαρτί.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται η εξομολόγηση καθενός από τους ήρωες. Η συγγραφέας φαίνεται να προτιμά τις μικρές, κοφτές φράσεις ανάμεσα στις οποίες παρεμβάλλονται κενά τα οποία δεν διασπούν, αντίθετα ενισχύουν την ενότητα και τη συνοχή, την κάνουν να φαντάζει σαν το ιδιαίτερο γνώρισμα της σκέψης και της έκφρασης των τριών πρωταγωνιστών. Αυτοί οι τελευταίοι προσεγγίζουν μια διαφορετική ο καθένας περιοχή του εσωτερικού και εξωτερικού βίου, μια διαφορετική εκδοχή του, έτσι που να δημιουργείται μια τριπλή ενατένιση η οποία δεν διασπά, αντίθετα τροφοδοτεί την αναγνωστική αντίδραση και ανταπόκριση. Γιατί στο τέλος οι τρεις αυτές μορφές γίνονται ένα, η μία διεισδύει και μεταλλάσσει την άλλη, της χαρίζει μέρος από την ουσία και τις ιδιότητές της. Πρόκειται για μια ενωτική λογική, που κάνει το όλο εγχείρημα της Προκοπάκη να μοιάζει με ένα είδος διασταύρωσης στην οποία συναντιούνται διάφορες ανθρώπινες πορείες, που εκκινούν από διαφορετική αφετηρία για να θεμελιώσουν ουσιαστικά ένα υπόδειγμα ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας, μια ενδεικτική πορεία διαμόρφωσης του εαυτού από τις σκέψεις, από τη σκέψη ως πεμπτουσία της ύπαρξης, η οποία αποκτά ακόμα μεγαλύτερη δύναμη και δυναμική καθώς προσλαμβάνει έναν εξωτερικευμένο χαρακτήρα, γίνεται μοίρασμα και επικοινωνία, γίνεται θέατρο.
Εσωτερική καταβύθιση και εξωτερική έκθεση συνυφαίνονται στο βιβλίο αυτό της Προκοπάκη για να αναδείξουν τον τρόπο με τον οποίον ο άνθρωπος οικοδομεί και, το κυριότερο, κερδίζει τον εαυτό του και καταξιώνει την ύπαρξή του. Η αμφίδρομη πορεία που τεχνουργείται εδώ και που λαμβάνει χώρα στο έδαφος της λογοτεχνίας αποτελεί μια πρόταση και, ταυτόχρονα, την εγγύηση για την πλήρωση και την ικανοποίηση του καταβαλλόμενου μόχθου που, εκ των πραγμάτων, απαιτεί η ενασχόληση με το εσωτερικό μας βίωμα, με την εσωτερική μας ουσία.
Αβαρής
Χρυσοξένη Προκοπάκη
Εκδόσεις Στίξις
78 σελ.
ISBN 978-618-5595-21-0
Τιμή €6,36
