Ο Γιώργος Ρούσκας εισάγει τον αναγνώστη στο νέο του βιβλίο και στα είκοσι ένα κείμενα που το συναποτελούν με ένα χαϊκού, το οποίο δίνει με εξαιρετική ευστοχία το μέτρο και την ουσία της αποτίμησης όχι μόνο του ποιητικού και πεζογραφικού, αλλά και του κριτικού λόγου: κάθε Κριτικής/ όπως και κάθε Λόγου/ κριτής ο Χρόνος. Το τρίστιχο αυτό έρχεται για να φανερώσει προκαταβολικά τη βαθιά πίστη του συγγραφέα στη δύναμη του χρόνου να διαχωρίζει όλα τα είδη του λόγου σε αυτά που μπορούν να αντέξουν στη διαχρονία και στο διηνεκές και σε αυτά που είναι προορισμένα να περάσουν και να εγκατασταθούν οριστικά στη λήθη. Με αυτό το δεδομένο κατά νου και με τη στέρεα γνώση ότι η κριτική διαφέρει και διαφοροποιείται από την ποίηση και την πεζογραφία, ο συγγραφέας, ενώ μοιάζει σε πρώτο επίπεδο να εναποθέτει στον χρόνο την ευθύνη του διαχωρισμού και της επιλογής, στην πραγματικότητα καταφάσκει, με το εγχείρημά του αυτό και μόνο, στην κριτική σαν ένα μέσο, ίσως το μόνο μέσο που διαθέτει ο άνθρωπος, να οδηγήσει ένα έργο στην καταξίωση και στην κατοχύρωση της αναγνωστικής και μελετητικής του αντοχής. Η κριτική, με άλλα λόγια, μπορεί να υπόκειται στον χρόνο, ταυτόχρονα όμως προσλαμβάνει ένα μέρος από την ενέργεια και τη δυναμική τού να επηρεάζει, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο καθοριστικά, την επιβίωση των λογοτεχνικών έργων και την παραμονή τους εντός του λογοτεχνικού κανόνα.

Είκοσι ένα κείμενα συγκεντρώνει ο τόμος αυτός, είκοσι μία προσεγγίσεις πάνω σε έργα σύγχρονων Ελλήνων και ξένων δημιουργών, καθένας από τους οποίους –και αυτό είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό– διαθέτει τη δική του συγγραφική ιδιαιτερότητα και ιδιοτυπία. Αυτό είναι κάτι στο οποίο αξίζει να σταθεί κανείς για να επισημάνει τη μέθοδο και τον τρόπο, κυρίως όμως τη λογική που πρέπει να διέπει και να σφραγίζει την εργασία του κριτικού. Γιατί έχει εξαιρετική σημασία η κίνηση του τελευταίου όχι μόνο μέσα στα διάφορα λογοτεχνικά γένη και είδη, αλλά και σε διάφορες λογοτεχνικές τεχνοτροπίες, τάσεις και κατευθύνσεις και, το κυριότερο, στις λογοτεχνίες των διαφόρων χωρών. Αυτό, πέρα από το ότι προϋποθέτει και, ταυτόχρονα, εξασφαλίζει την ολιστική ματιά που έχει ανάγκη η λογοτεχνία, προσφέρει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να διαπιστώσει ότι τα κριτήρια της ποιότητας και της αισθητικής αξίας ενός έργου μπορούν να εντοπιστούν σε ποικίλα λογοτεχνήματα, ακόμα και διαφορετικής σύστασης ή περιεχομένου. Από αυτή, λοιπόν, την άποψη η συλλογή δοκιμίων του Ρούσκα προσφέρει την ευκαιρία για μια περιήγηση σε τοπία διαφορετικά και για μια κατανόηση του τρόπου με τον οποίον ο κριτικός λόγος λειτουργεί, τελικά, γεφυρωτικά, ανοίγοντας ουσιαστικά έναν ορίζοντα μέσα στον οποίο η βασική αρχή είναι η αρχή της αρμονικής συνύπαρξης.

Η διαφορετικότητα αυτή είναι κάτι που σήμερα χρειάζεται ο κριτικός λόγος για να μπορέσει να διεκδικήσει και να κατακυρώσει την αυτονομία, την αυθυπαρξία και τη μοναδικότητά του.

Τα βιβλία αναφοράς του συγγραφέα προέρχονται κυρίως από τον χώρο της ποίησης (Β. Τασιόπουλος, Άι Ογκάουα, Φαζίλ Χιουσνού Νταγλάρτζα, Πέτερ Χάντκε, Τ. Νικηφόρου, Μπεσίκ Καραναούλι, Γ. Βέης, Emily Jane Brontë, Η. Κεφάλας, Η. Κωνσταντίνου, Δ. Δημητριάδου, Η. Κουρκούτας, Κ. Αγγελάκη-Ρουκ, Ρ. Χαρίσης, Χοσέ Αντόνιο Μορένο Χουράδο, Κ. Μπούρας, Ν. Μυλόπουλος, Δ. Π. Παπαδίτσας) και, δευτερευόντως, της πεζογραφίας (Κ. Δημητρίου, Ε. Λαδιά, Ε. Γκίκα), στοιχείο που ενδεχομένως διαμορφώνει την υποψία ή, καλύτερα, τον προβληματισμό σχετικά με την ιδιότητα της ποίησης να αποτελεί ένα πιο πρόσφορο, πιο πρόθυμο ίσως πεδίο για την καλλιέργεια και την ανάπτυξη του κριτικού λόγου. Αυτό, ίσως, οφείλεται στην «πειραματικό» χαρακτήρα της ποίησης, στη δυνατότητά της να αποτελεί ένα πεδίο ανοιχτό σε πρωτοβουλίες και δοκιμές – πιθανότατα περισσότερο από αυτό που συμβαίνει με άλλα λογοτεχνικά γένη και είδη.

Η σαφώς μεγαλύτερη ποσοτικά εμπλοκή του Ρούσκα με την ποίηση, σε συνδυασμό με την ίδια την ιδιότητά του ως ποιητή, φαίνεται πως επηρεάζει σε κάποιο βαθμό και τον κριτικό του λόγο, τον τρόπο με τον οποίο αναγιγνώσκει το κείμενο και επιχειρεί να το ξεκλειδώσει. Αυτό ίσως εξηγεί τη βαθιά αγαπητική σχέση που μοιάζει να αναπτύσσει με το αντικείμενο της μελέτης του, τη φροντίδα του να αναδείξει τις κρυφές ή υποφωτισμένες πλευρές του, αλλά και τη μεγάλη του ανάγκη να δώσει στο κείμενό του το κύρος και την αξιοπιστία μιας, κατά κάποιον τρόπο, θετικής ή, καλύτερα, επιστημονικής προσέγγισης. Τα διαγράμματα και οι πίνακες που, πολύ συχνά, συνοδεύουν τα κείμενα για να τα συμπληρώσουν, να τα προεκτείνουν, να τα εμπλουτίσουν, ποικίλλουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο γράφεται και παρουσιάζεται σήμερα η κριτική. Η σύζευξη και η συνύπαρξη, μάλιστα, αυτών των καθαρά «εκλογικευτικών» προσεγγίσεων μαζί με την αίσθηση ότι η ποίηση παραμένει να αποτελεί ένα μυστήριο, μια «χώρα μαγική», όπου πολλά από αυτά που λέγονται μπορεί ακόμα και να μην επιδέχονται εξήγηση ή ερμηνεία, αποτελεί ένα στοιχείο που κάνει τα κείμενα του Ρούσκα ελκυστικά, ασυνήθιστα, διαφορετικά. Και η διαφορετικότητα αυτή είναι κάτι που σήμερα χρειάζεται ο κριτικός λόγος για να μπορέσει να διεκδικήσει και να κατακυρώσει την αυτονομία, την αυθυπαρξία και τη μοναδικότητά του.

Νηών προσεγγίσεις είκοσι μία
Κριτικά δοκίμια
Γιώργος Ρούσκας
Κοράλλι
σ. 17
ISBN: 978-618-5706-19-7
Τιμή: 12,72€

Η Ευσταθία Δήμου είναι φιλόλογος και συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• Θεώνη Κοτίνη: «Με το σώμα»
• Gustave Courbet: «Γράμματα στους Γερμανούς»
• Χρυσοξένη Προκοπάκη: «Αβαρής»
• Γιώργος Δουατζής: «Η μοιραία μετάφραση»
• Χρύσα Ευστ. Αλεξοπούλου: «Της γραφής»

Twitter