Συλλογικό έργο: «Άγνωστες πτυχές του ’21»
Μία διαφορετική αναγνωστική πρόταση για το 1821 έρχεται να μας προσφέρει ο εκδοτικός οίκος University Studio Press και νέες/οι ιστορικοί του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, που αποφασίζουν να ερευνήσουν άγνωστες και παραμελημένες πτυχές του Αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία. Η έκδοση περιλαμβάνει πρακτικά συνεδρίου σε επιμέλεια των Βασίλη Κ. Γούναρη και Δημήτρη Λυβάνιου. Οι νέοι ιστορικοί βάζουν κατ’ αυτόν τον τρόπο το δικό τους λιθαράκι στη βιβλιογραφία για το 1821.
Εκτός από τον πρόλογο και τα βιογραφικά των συγγραφέων, το βιβλίο περιλαμβάνει δώδεκα εξειδικευμένες θεματικές μελέτες ορισμένων άγνωστων πτυχών της Ελληνικής Επανάστασης. Πρωτίστως, ο Ευστάθιος Πουλιάσης αναλαμβάνει να παρουσιάσει τους εορτασμούς για το 1821 στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, όπως αυτές λαμβάνουν εκεί χώρα από το έτος 1930, τέσσερα μόλις χρόνια μετά την επίσημη έναρξη της λειτουργίας του Πανεπιστημίου. Η μελέτη περιλαμβάνει στατιστικά στοιχεία για λόγους που εκφωνήθηκαν στο πλαίσιο των εορτασμών για το 1821, φωτογραφίες, αλλά και προγράμματα των τελετών που πραγματοποιήθηκαν στο Αριστοτέλειο.
Η Γεωργία Βλαχοδήμου ασχολείται, κατόπιν, με την κατασκευή του μακεδονικού Ζαλόγγου, δηλαδή με το γεγονός της αυτοκτονίας κάποιων γυναικών στη Νάουσα το 1822, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, προκειμένου αυτές να μην πέσουν αιχμάλωτες στα χέρια των Οθωμανών. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι, παρόλο που το γεγονός δεν μπορεί να τεκμηριωθεί αδιαμφισβήτητα με ιστορικά τεκμήρια, εντούτοις η πρόσληψή του από την ελληνική βιβλιογραφία έγινε με μεγάλο ενθουσιασμό, κυρίως για λόγους που εξυπηρετούσαν –και εξυπηρετούν ακόμη– το εθνικό ιστορικό αφήγημα.
Οι νέοι ιστορικοί βάζουν κατ’ αυτόν τον τρόπο το δικό τους λιθαράκι στη βιβλιογραφία για το 1821.
Εν συνεχεία ο Χρήστος Μανδατζής εξετάζει τους εορτασμούς της Εκατονταετηρίδας το 1921 και το 1930 στη Θεσσαλονίκη. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η μελέτη της Σωτηρούλας Βασιλείου για τις αναπαραστάσεις του 1821 από ξένους ζωγράφους, αναπαραστάσεις που βοήθησαν τη δημιουργία του εθνικού μας αφηγήματος. Εκτός από πολλούς πίνακες, εικονίζονται στις σελίδες του βιβλίου και πολλές σκιτσογραφίες από ελληνικές εφημερίδες της εποχής.
Μία εξίσου ενδιαφέρουσα πτυχή της Ελληνικής Επανάστασης είναι η παρουσία της ως γεγονός στα σερβικά αρχεία. Τη μελέτη αυτή εκπονεί η Jasmina Tomasevic, αποδεικνύοντας ότι το 1821 κάθε άλλο παρά απαρατήρητο πέρασε στα μάτια των Σέρβων. Με τη συνεισφορά μιας ελάσσονος οικογένειας από την πελοποννησιακή ελίτ, της οικογένειας Αργυροπούλου-Αντωνοπούλου, ασχολείται ο Χρήστος Κυριακόπουλος, ενώ το άγνωστο σχετικά ζήτημα των αιχμαλώτων του Αγώνα στο νεοσύστατο ελληνικό βασίλειο εξετάζουν οι Αλέξης Ντάσιος και Σπύρος Γαστεράτος. Οι αιχμάλωτοι ήταν, ως επί το πλείστον, γυναίκες. Ο Κώστας Σαρρής εξετάζει στη συνέχεια τις βενετικές και οθωμανικές όψεις του φαινομένου του αρματολισμού, ενώ όψεις του ηρωισμού στον δημόσιο λόγο ων εφημερίδων της Επανάστασης αναλύει ο Κωνσταντίνος Διώγος. Ποια ήταν, τελικά, η στάση της επίσημης εγγράμματης ρωσικής ελίτ απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση; Αυτό ακριβώς είναι το θέμα της επόμενης μελέτης του βιβλίου, την οποία εκπονεί η Μαριάννα Χεριανίδου.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η παράθεση της τουρκικής ιστοριογραφίας σχετικά με την Ελληνική Επανάσταση σε μία μελέτη της Μαρίας Ντισλή. Είναι πραγματικά πάντοτε συγκλονιστικό για τον Έλληνα αναγνώστη να βλέπει πώς είχε αντιληφθεί τη δική μας Παλιγγενεσία η «απέναντι πλευρά». Η τελευταία μελέτη αφορά τη Μικρά Ασία κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, ένα θέμα για το οποίο οι περισσότεροι γνωρίζουμε ελάχιστα, της Ευμορφίας Παγνιόγλου.
Στο σύνολό της η παρούσα έκδοση για το 1821 παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, τόσο επειδή αναδεικνύει άγνωστες πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης, όσο και επειδή προέρχεται από νέες/ους και πολλά υποσχόμενες/ους ιστορικούς.
Άγνωστες πτυχές του ’21
Νέοι ιστορικοί του ΑΠΘ ερευνούν τον αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία (Πρακτικά συνεδρίου)
Επιμέλεια: Βασίλης Κ. Γούναρης, Δημήτρης Λυβάνιος
University Studio Press
288 σελ.
ISBN 978-960-12-2557-9
Τιμή €22,00
