Συναρπάζει νεαρούς αλλά και μεγαλύτερους αναγνώστες το βιβλίο του Θοδωρή Κούκια Τετράγωνα κύματα, ιπτάμενες μέδουσες, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κέδρος, για αναγνώστες από 15 ετών. Η ιστορία του εξελίσσεται στο μέλλον, ένα μέλλον όπου ίσως τα πρώτα σημάδια να φαίνονται ήδη σήμερα και ίσως το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει και ως μια προειδοποίηση για το πόσα πράγματα μπορούν να πάνε στραβά, εάν υποκύψουμε στη γοητεία της τεχνολογίας.

Παράνοια επικρατεί στους δρόμους της πόλης, στην αρχή της ιστορίας. Όλοι, με τον τρόπο τους, ετοιμάζονται για τις εξετάσεις που θα οδηγήσουν 50 παιδιά στην κοινωνία των «αψεγάδιαστων», ενώ 50 παιδιά θα διωχθούν από εκεί. Η ιστορία εκτυλίσσεται 20 χρόνια μετά τον πόλεμο του 2042, τότε που η κοινωνία διαχωρίστηκε σε δύο στρατόπεδα: «Σε εκείνους που υποστήριζαν ότι η φυσική υπόσταση του ανθρώπου θα έπρεπε να διαφοροποιείται από την ηλεκτρονική και σε εκείνους που ήθελαν να πάνε ένα βήμα παρακάτω, στην περιβόητη Ένωση».

Ο συγγραφέας στήνει δύο διαφορετικούς κόσμους, έναν όπου οι άνθρωποι έχουν χάσει τον προσανατολισμό τους και από δημιουργοί έχουν καταλήξει μικροκυκλώματα του συστήματος και έναν όπου έχουν αποκλειστεί από τις νέες τεχνολογίες. Και όπως έλεγαν και οι παλιοί, που είχαν ζήσει την εποχή του διαδικτύου, «υπολογιστές χωρίς ίντερνετ είναι σαν πίτσα χωρίς τυρί». Ο κάθε κόσμος έχει τα δικά του βιβλία ιστορίας και τη δική του αντίληψη για το τι είναι καλύτερο. Παρ’ όλα αυτά, κάθε χρόνο, κατά τη διαδικασία της επιλογής, όπου η Νέα Κοινωνία ανοίγει τα σύνορά της για συγκεκριμένο αριθμό δεκαπεντάχρονων παιδιών που θα περάσουν τη διαδικασία αυτή, σχεδόν όλα τα παιδιά αυτής της ηλικίας επιχειρούν να βρεθούν από την άλλη μεριά.

Πολλά βιβλία έχουν κυκλοφορήσει με θέμα το μέλλον που επιφυλάσσει στην ανθρωπότητα η υποταγή στην τεχνολογία και έχουμε συνηθίσει οι ήρωες να έχουν ξενικά ονόματα και οι πόλεις που διασχίζουν να μας είναι άγνωστες. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, όμως, οι ήρωες περνάνε με το τρένο από τη Λιβαδειά και κάνουν βόλτα στο Θησείο. Ο συγγραφέας διαμορφώνει μια κοινωνία απόλυτα πιστευτή, η οποία συγχρόνως μπορεί να σε απωθεί και να σε ελκύει. Χρησιμοποιεί πράγματα που έχουν συμβεί, όπως μια πανδημία, για να δείξει πού θα μπορούσαν να οδηγήσουν οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν. Οι ήρωές του είναι έφηβοι, έτοιμοι να γνωρίσουν το καινούργιο, με νοσταλγία όμως για αυτό που αφήνουν πίσω.

Την ιστορία την παρακολουθούμε μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση της ηρωίδας, η οποία έχει αποφασίσει να μη συμμετάσχει στην Επιλογή, παρότι ο καλύτερός της φίλος θα το κάνει, παρότι η αδελφή της έχει ήδη φύγει μέσα από αυτή τη διαδικασία χρόνια πριν. Όταν όμως αντιλαμβάνεται ποιο θα είναι το μέλλον της στον τόπο της, αποφασίζει να δηλώσει συμμετοχή. Η διαδικασία δεν είναι εύκολη. «Στροβιλιζόμενες εικόνες, φωνές επιτακτικές, μυρωδιές καψαλισμένων προσδοκιών έχουν στήσει έναν τρελό χορό στον αέρα».

Η νέα κοινωνία είναι πράγματι εντυπωσιακή, αν και τρομακτική. Οι άνθρωποι εκεί έχουν χάσει ακόμα και τα όνειρά τους, γι’ αυτό αναγκάζονται να αγοράσουν ακόμα και τους εφιάλτες τους.

Οι κεντρικοί ήρωες όμως θα περάσουν τη διαδικασία και θα φύγουν να γνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν τη Νέα Κοινωνία. Εκεί θα αλλάξουν αρχικά τα ονόματά τους, πριν αρχίσουν να αλλάζουν και οι ίδιοι. Διότι οι παλιές ιδέες δε χωράνε στη Νέα Κοινωνία. Μέσα από την ηρωίδα ο συγγραφέας θέτει τον προβληματισμό: Πού είναι κανείς περισσότερο ελεύθερος; Κάπου όπου το διαδίκτυο παίζει τον ρόλο αστυνόμου και υπαγορεύει κάθε κίνηση ή σε «έναν κόσμο φτωχό χωρίς ελπίδα»; Ο συγγραφέας ακροβατεί ανάμεσα στους δύο κόσμους, όπως και οι ήρωές του, χωρίς να υιοθετεί την άποψη ότι τα πάντα στην παλιά κοινωνία είναι καλά. Χρησιμοποιεί την πραγματικότητα που βιώνουν σήμερα οι περισσότεροι έφηβοι για να δείξει πού θα μπορούσε να οδηγήσει η λατρεία της τεχνολογίας, η οποία αρχίζει να παίρνει τη θέση κάποιας άλλης παραδοσιακής θρησκείας: «Η Ιστορία που διδασκόμαστε στο σχολείο έχει αγιοποιήσει τους δικτυομάχους. Οι δάσκαλοι στο Δημοτικό μάς έλεγαν ότι μέχρι το 2040 οι συνομήλικοί μας είχαν μετατραπεί σε φαντάσματα του εαυτού τους και πως είχαν θυσιάσει την κανονική τους ζωή προς όφελος της εικονικής. Είχαν φτάσει μάλιστα σε σημείο να μην ξεμυτίζουν από το σπίτι ούτε για τα βασικά. Βόλτες, παιχνίδι, άθληση, σχέσεις, όλα γίνονταν πια από απόσταση, μέσω διαδραστικών εφαρμογών». Πόσοι άραγε έφηβοι αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε αυτή την περιγραφή;

Η νέα κοινωνία είναι πράγματι εντυπωσιακή, αν και τρομακτική. Οι άνθρωποι εκεί έχουν χάσει ακόμα και τα όνειρά τους, γι’ αυτό αναγκάζονται να αγοράσουν ακόμα και τους εφιάλτες τους. Εντυπωσιακοί οι στίχοι ραπ, που ένας από τους ήρωες εύκολα σκαρώνει, μόνο που η ραπ απαγορεύεται στη Νέα Κοινωνία, ενώ τιμωρείται κάθε συμπεριφορά που αντιβαίνει στους κανόνες της σχολής και της κοινωνίας. Και οι ιπτάμενες μέδουσες βρίσκονται πάντα εκεί για να καταγράψουν οποιαδήποτε συμπεριφορά, για να προβάλουν στον καθέναν τις κατάλληλες διαφημίσεις, ενώ «Επιφέρει ποινή δεκαπέντε πόντων η αγνόηση διαφημιστικού μηνύματος». Παρά τα όσα γνωρίζουν και μπορούν όμως να κάνουν τα παιδιά της Νέας Κοινωνίας, τα παιδιά της παλιάς μπορούν να τα εντυπωσιάσουν. «Δε χρειάζεται να είσαι διαρκώς συνδεδεμένος σε κάποιο νεφέλωμα για να καταλαβαίνεις ορισμένα πράγματα. Μερικές φορές αρκεί να σηκώσεις το κεφάλι σου ψηλά και να κοιτάξεις». Παραβατικές συμπεριφορές δεν υπάρχουν στη Νέα Κοινωνία και γι’ αυτό δεν υπάρχουν και φυλακές. Μήπως όμως ζουν οι κάτοικοί της, ούτως ή άλλως, σε φυλακή; Όλες οι σημαντικές αποφάσεις της ζωής τους παίρνονται από τον Άργο, τον ψηφιακό εγκέφαλο που αποφασίζει για τα πάντα. Υπάρχει άραγε τρόπος να απαλλαγούν από τις εντολές του;

Χωρίς να μιλάει για πολιτική, τα μηνύματα του βιβλίου αφορούν στην ελευθερία. «Οι άνθρωποι σιχαίνονται τους δικτάτορες, όμως αγαπούν την υποταγή... Κατάφερε να υποτάξει τους ανθρώπους της κάνοντας αόρατους τους δικτάτορες». Ο συγγραφέας αναφέρεται σε όλα όσα νιώθει κανείς την ανάγκη να ειπωθούν σήμερα, να προειδοποιήσει νέους αλλά και μεγαλύτερους, μέσα από ένα περιπετειώδες κοινωνικό μυθιστόρημα, αφού οι ήρωες θα προσπαθήσουν να αντιδράσουν σε όσα έχουν ήδη αποφασιστεί γι’ αυτούς.
Αναδεικνύει με λεπτό χιούμορ τον ύπουλο κίνδυνο της τάσης του «political correct», αφού «Η Οδύσσεια  και η Ιλιάδα ανήκουν στα λογοκριμένα βιβλία εδώ, επειδή υποτίθεται ότι προάγουν τον σεξισμό, τη βία και τον ρατσισμό». Κι ενώ το βιβλίο είχε λίγο καιρό που κυκλοφόρησε, μεγαλοστέλεχος της Google παραιτήθηκε αναδεικνύοντας τους κινδύνους που κρύβει η τεχνητή νοημοσύνη. Η λογοτεχνία όμως προηγείται των γεγονότων και το βιβλίο του Θοδωρή Κούκια ελπίζουμε να αποτελέσει μια προειδοποίηση και όχι μια πρόβλεψη.

Τελικά όμως σημασία έχουν οι άνθρωποι, έτσι οι ήρωες, παλιάς και νέας κοινωνίας, νέοι στην ηλικία, θα προσπαθήσουν να κάνουν τη διαφορά και οι περιπέτειές τους θα συναρπάσουν τους αναγνώστες, ενώ το βιβλίο τελειώνοντας αφήνει ένα περιθώριο και για τη συνέχειά του.

Τετράγωνα κύματα, ιπτάμενες μέδουσες
Θοδωρής Κούκιας
Κέδρος
360 σελ.
ISBN 978-960-04-5315-7
Τιμή €15,00

Η Έρικα Αθανασίου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• Έφη Λαδά: συνέντευξη στην Έρικα Αθανασίου
• Μιχάλης Σπέγγος: «Τρωική ραψωδία»
• Deepti Kapoor: «Η εποχή του κακού»
• Murathan Mungan: «Πόλεις από γυναίκες»
• Jean-Christophe Grangé: «Η μαύρη γραμμή»

Twitter