Κάθε πόλη και μια γυναίκα, κάθε γυναίκα και μια ιστορία, ιστορίες που συναντιούνται φευγαλέα στο τελευταίο διήγημα της συλλογής, στη συλλογή διηγημάτων του Μουρατχάν Μουνγκάν, που μετέφρασε και επιμελήθηκε ο Αλέκος Κομπότης και στέγασαν οι Εκδόσεις Τσουκάτου.

Όπως αναφέρεται στο εισαγωγικό σημείωμα του μεταφραστή: «Μαζί με τις συνηθισμένες γυναικείες παρουσίες της πατρίδας του, παρακολουθούμε γυναίκες που καταφέρνουν να ξεφύγουν από ρόλους που τους έχει ορίσει η κοινωνία. Γυναίκες όμορφες, εργατικές, ευτυχισμένες, θλιμμένες, πονεμένες. Γυναίκες με ελπίδα και άλλες που έχουν το “θράσος” να τολμήσουν την επαγγελματική τους αναρρίχηση, βασιζόμενες στις δυνάμεις τους. Γυναίκες που, παρά τις αντίξοες συνθήκες, ακολουθούν μια πορεία που έχουν χαράξει οι ίδιες». Γυναίκες σε καθημερινές ή ιδιαίτερες στιγμές της ζωής τους, γυναίκες που ζουν σε κάποια πόλη ή θέλουν να το σκάσουν από αυτή. Ο συγγραφέας ανακαλύπτει στιγμές στη ζωή των γυναικών που συνδέονται με σημεία των πόλεων επηρεάζοντας την έκβαση στις ιστορίες, αφήνοντας συχνά μια γλυκόπικρη γεύση για ζωές που θα μπορούσαν να είναι πιο ευτυχισμένες.

Εμπιστοσύνη στον εαυτό της και στον κόσμο νιώθει μετά τον αρραβώνα της η ηρωίδα της πρώτης ιστορίας, τόσο που τολμάει να κοιτάξει προς τη μεριά των φαντάρων και τότε «ξαφνικά κάτι φλόγισε μέσα της, σαν μια γλώσσα φουντωμένης φωτιάς». Κι ενώ το καράβι επιβιβάζει τον κόσμο που ήταν συγκεντρωμένος στη βαπορόσκαλα, η ίδια αναθεωρεί τις ιδέες της για τον γάμο, παραγγέλνοντας ένα ακόμα τσάι.

Με διαφορετικά αισθήματα θα συναντηθούν δύο φίλες από τα παλιά στα Άδανα και η αναφορά στις κουτσουπιές της Πόλης θα σημάνει πιο έντονα τις διαφορές στη ζωή τους, καθώς: «Ένας Πολίτης δυο πράγματα πρέπει να γνωρίζει, έλεγε η γιαγιά. Τις εποχές των λουλουδιών και τις εποχές των ψαριών... Α, και κάτι άλλο! Πρέπει να γνωρίζεις και τους αέρηδες της Κωνσταντινούπολης».

Με ανοιχτόχρωμες σκιές κρύβει την έντονη ματιά της η ηρωίδα της τρίτης ιστορίας, ιατροδικαστής που καλείται για ένα κορίτσι που κρεμάστηκε και στο χέρι του λαμπυρίζει ένα χρυσό συμβολικό βραχιόλι, ο μπουρμάς της Τραπεζούντας. Ένα βραχιόλι που την κάνει να σκεφτεί ότι λίγο να είχαν μετακινηθεί διαφορετικά τα πούλια της μοίρας, μπορεί να βρισκόταν η ίδια στη θέση του νεκρού κοριτσιού.

Σύμβολα μπορούν να γίνουν τα αντικείμενα όπως το ταμπά μπουφάν με τον λευκό γούνινο γιακά, δώρο της ηρωίδας στον σύζυγο. Όταν όμως θα τον δει να το φοράει σε έξοδο με τη νέα σύζυγο, διαπιστώνει ότι οι επιλογές στη ζωή της την οδήγησαν κάπου που δεν ήθελε να βρεθεί.

Μια νεαρή θα εγκαταλείψει την Άγκυρα και τη δική της οικογένεια για να βρεθεί νύφη στα καπνοχώραφα ανάμεσα στη Σαμψούντα και την Μπράφα, με έναν άντρα που αγαπάει, σε μια οικογένεια που έχει τη δική της ιστορία που στιγματίζει τα μέλη της.

Μικρές και μεγάλες πόλεις με ιδιαίτερα γνωρίσματα, όπως και οι γυναίκες που πρωταγωνιστούν, διαδέχονται η μια την άλλη στις ιστορίες. Ο συγγραφέας δεν εξωραΐζει τις πόλεις, ούτε τις γυναίκες. Σε κάθε μία εντοπίζει τα πιο ενδιαφέροντα ή ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Τι άραγε κρατάει τη Νιχάλ τόσα χρόνια στην Αμάσεια, θα αναρωτηθεί η παλιά της φίλη Γκιζέλ. Μόλις συναντηθούν οι δύο παλιές φίλες και οι δύο θα αναφωνήσουν: «Δεν έχεις αλλάξει καθόλου». «Το ποσοστό ψέματος και αλήθειας στα λόγια τους το γνωρίζουν και οι δύο. Το ίδιο θα είναι και μετά από λίγο, όταν θ’ αρχίσουν να κουβεντιάζουν».

Τι μένει σε ένα σπίτι που έχει φύγει για πάντα η νοικοκυρά του; Η αλλαγή των ραδιοφώνων σηματοδοτεί τις αλλαγές στο σπίτι και συμβάλλει στο να δημιουργηθούν οι κώδικες για να μπορέσουν να συνεννοηθούν σε εποχές επικίνδυνες οι ηρωίδες, θεία και ανιψιά.

Πότε ένας γάμος είναι ευτυχισμένος; Καμιά φορά αρκεί να σπάσει κάτι μικρό για να φανεί μια μεγαλύτερη ρωγμή. Στη Σινώπη θα βρεθεί νύφη η Σεχέρ. «Μας περιέγραψε και μας έδειξε λεπτομερώς κάθε δωμάτιο, κάθε γωνιά του σπιτιού, λες και μας περιέφερε όχι στο σπίτι της, αλλά στα επαληθευμένα της όνειρα».

Μια στάση του λεωφορείου στο Αφιόν, στον δρόμο για την Κωνσταντινούπολη, θα φέρει την τυχαία συνάντηση της Μελτέμ με ένα φιλικό ζευγάρι με το οποίο έχασε κάθε επαφή μετά τη διάλυση του γάμου της, εξαιτίας ενός μυστικού που θα παραμείνει μυστικό και μετά την τυχαία συνάντηση, όπου με ανακούφιση ο καθένας θα τραβήξει τον δικό του δρόμο.

Μικρές και μεγάλες πόλεις με ιδιαίτερα γνωρίσματα, όπως και οι γυναίκες που πρωταγωνιστούν, διαδέχονται η μια την άλλη στις ιστορίες. Ο συγγραφέας δεν εξωραΐζει τις πόλεις, ούτε τις γυναίκες.

Μια γυναίκα που αλλάζει διαρκώς τόπους κατοικίας κυριαρχεί στο επόμενο διήγημα κι ας είναι ηρωίδα μια άλλη, μία που αποδέχεται τον πρώτο της διορισμό και μαζί με αυτόν και το σπίτι από όπου «έφυγε» η άλλη την πρώτη μέρα που έφτασε. «Σε αυτούς που τη ρωτούσαν “Τι σε κάνει να γυρνάς από πόλη σε πόλη;” απαντούσε: “Στον φούρνο κάθε πόλης, η μυρωδιά του ψωμιού είναι διαφορετική. Η ιστορία κάθε ψωμιού δεν είναι ίδια”».

Δύο τσάντες γεμάτες με φωτογραφίες που είχε τραβήξει η μάνα της θα βρει η Σούνα πηγαίνοντας στο σπίτι του παππού στο Ερζερούμ, σε μια εποχή που προσπαθούσε να βρει στον άντρα που είχε δίπλα της, τον άντρα που κάποτε είχε λατρέψει. Καθώς η μητέρα της κλείνεται στον δικό της κόσμο μετά τον θάνατο του πατέρα της, η κόρη της προσπαθεί να την ανακαλύψει μέσα από τη φωτογραφική ματιά της.

Σε ένα αστυνομικό τμήμα στο Ντιαρμπακίρ θα βρεθεί η ηρωίδα όχι ως ανακρινόμενη ή κρατούμενη, όπως στο παρελθόν που ενοχλούσε με τα ρεπορτάζ της, αλλά ως θύμα, αφού την έχουν κλέψει. Μια συνάντηση με μια παλιά συμμαθήτρια θα τις οδηγήσει σε αμηχανία μετά τη διαπίστωση ότι πλέον είναι περισσότερα αυτά που τις χωρίζουν, κι ας έχουν φτιάξει το πρώτο τους ψωμί μαζί, αφού η μία είναι η σύζυγος του αστυνομικού διευθυντή και η άλλη μια αριστερή ρεπόρτερ.

Στην Καισάρεια ζούσαν τα κορίτσια του ράφτη πολυτελείας, όπως αποκαλούσαν τον πατέρα τους, με τον οποίον όλος ο γυναικείος πληθυσμός της πόλης ήταν ερωτευμένος και έχουν έρθει και πάλι για έναν γάμο. Στο κομμωτήριο κάτω από τις βούρτσες του Ορχάν θα θυμηθούν παλιές ιστορίες και θα χτενιστούν για τον γάμο, προσπαθώντας να τηρήσουν όλα τα παλιά έθιμα.

Η κόρη θα επιδιώξει να συναντήσει τη μητέρα που την άφησε να τη μεγαλώσουν άλλοι στο διήγημα «Η Αργυρούπολη είναι μακριά». Μια κόρη, καρπός βιασμού από δεσμοφύλακα, που φαίνεται να έχει κληρονομήσει τον κακό χαρακτήρα του πατέρα της.

Αντιπάθησαν αμέσως τη γειτόνισσα, η ηρωίδα της επόμενης ιστορίας και ο άντρας της. Ήταν ξένη και παράξενη. Κι όμως μια συγκυρία θα την οδηγήσει αργά το βράδυ στο σπίτι της, να της εκμυστηρεύεται στιγμές της ζωής της, μιας ζωής εντελώς διαφορετικής από τη σύζυγο ενός αξιοπρεπούς άντρα που μένει σε ένα ακριβό διαμέρισμα.

Όλες οι γυναίκες θα συναντηθούν έστω και φευγαλέα στην τελευταία ιστορία, στον σταθμό αυτοκινήτων Εσενλέρ, ανάμεσα στα λεωφορεία που συνδέουν μακρινές πόλεις μεταξύ τους και γυναίκες που οι ιστορίες τους δεν έχουν κανένα λόγο να διασταυρωθούν. «Μετρώντας από μέσα της έναν-έναν, πολλαπλασιάζοντας δρόμους και ταξιδιώτες – χωρίς να υπολογίζει πεπρωμένα που διασταυρώνονται και όσα διαδραματίζονται στους δρόμους».

Σε μια αλυσίδα ιστοριών ο συγγραφέας ταξιδεύει τον αναγνώστη σε πόλεις της Τουρκίας αλλά και σε εποχές. Γυναίκες κρατάνε τον πρωταγωνιστικό ρόλο, συχνά όμως είναι οι άντρες αυτοί που καθορίζουν τις ιστορίες τους, ενώ δευτερεύουσες ιστορίες παρεισφρέουν στις κύριες, επεκτείνοντας το γαϊτανάκι των ιστοριών και των πόλεων. Παρότι σύγχρονες πολλές από τις ιστορίες, η γραφή αποπνέει έναν αέρα νοσταλγίας όχι μόνο για εποχές αλλά και για ευκαιρίες που χάθηκαν, αποδεικνύοντας ότι άνθρωποι και πόλεις αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου και το ξαναντάμωμα έπειτα από χρόνια είναι, πολλές φορές, απογοητευτικό.

Πόλεις από γυναίκες
Μουρατχάν Μουνγκάν
μετάφραση: Αλέκος Κομπότης
Εκδόσεις Τσουκάτου
411 σελ.
ISBN 978-618-5466-25-1
Τιμή €16,96

Η Έρικα Αθανασίου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• Έφη Λαδά: συνέντευξη στην Έρικα Αθανασίου
• Μιχάλης Σπέγγος: «Τρωική ραψωδία»
• Deepti Kapoor: «Η εποχή του κακού»
• Jean-Christophe Grangé: «Η μαύρη γραμμή»

Twitter