Απόστολος Δοξιάδης: «Ερασιτέχνης επαναστάτης»

Τη μύηση και τα πρώτα βήματά του στην πολιτική θέλησε να θυμηθεί ο Απόστολος Δοξιάδης στο βιβλίο του αυτό. Έχοντας ξενιτευτεί από νωρίς, έζησε τα νεολαιίστικα κινήματα που σάρωναν την Αμερική τη δεκαετία του ’60 με δεκάδες μαρξιστικές συνιστώσες, συμπεριλαμβανομένων κι αυτών που πίστευαν στην ένοπλη πάλη, να συγκρούονται και να σκιαμαχούν ατέρμονα, τον κόσμο των νεαρών Ελλήνων διανοουμένων που δραστηριοποιούνταν στο Παρίσι την επταετία της δικτατορίας, τις αγωνίες και τη νοσταλγία τους για την πατρίδα, τα ταξίδια με το τρένο στη Βέρνη και στη Ζυρίχη, πόλεις γεμάτες εκκεντρικότητες και παράξενα σχήματα της εποχής, την Άνοιξη της Πράγας και την εισβολή των σοβιετικών αρμάτων στην Τσεχοσλοβακία που σόκαρε όσους είχαν υιοθετήσει μια πιο ανεξάρτητη σκέψη, είχε την ευτυχία να κάνει ατελείωτες συζητήσεις για κείνα τα συγκλονιστικά γεγονότα ταξιδεύοντας στους αυτοκινητόδρομους της Ιταλίας, καθώς επέστρεφε οδικά στην Ελλάδα, περνώντας τα τούνελ των Άλπεων, σταματώντας για σάντουιτς και ισχυρές δόσεις καφεΐνης στα καφέ των ευρωπαϊκών αυτοκινητοδρόμων, αντικρίζοντας τις αυτοκινητοβιομηχανίες του Τορίνο, βγαίνοντας στα Απέννινα κι από κει στο λιμάνι του Μπρίντιζι, όπου έπαιρνε το καράβι για να περάσει στην απέναντι ακτή.

Διαβάζοντας τον Ερασιτέχνη επαναστάτη εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι η μεγαλύτερη επιρροή που δέχτηκε ο συγγραφέας προερχόταν από τον πατέρα του, τον πολεοδόμο και αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Δοξιάδη, ο οποίος κινούνταν πάντα στον δυναμικό χώρο του προοδευτικού κέντρου και γνώριζε από πολύ κοντά προσωπικότητες σαν τον Δημήτρη Πικιώνη, τον Νίκο Μομφεράτο, τον Παναγή Παπαληγούρα, τον Γιώργο Καρτάλη, τον Σάκη Πεπονή, τον Χρήστο Λαμπράκη, τον Βαγγέλη Αβέρωφ, τον Γιώργο Ράλλη, τον Μάνο Κατράκη –συμπολεμιστή του στον πόλεμο της Αλβανίας– κι ένα σωρό άλλους σημαντικούς ανθρώπους. Στο εκτενές αλλά ευκολοδιάβαστο κείμενό του ο Δοξιάδης, πέρα απ’ τον μικρόκοσμο των φοιτητών της Αμερικής και του Παρισιού, μεταφέρει κάποιες πτυχές όχι τόσο γνωστές της διαπάλης στον κόσμο των ιδεών της Αριστεράς, για παράδειγμα τη σκληρή απομόνωση του Στρατή Τσίρκα όταν παρέκλινε από την κομματική γραμμή γράφοντας τις «Ακυβέρνητες πολιτείες», όπου ασκούσε κριτική στον αρτηριοσκληρωτικό τρόπο σκέψης των σταλινικών κομμουνιστών της Αιγύπτου – παρεμπιπτόντως, η κριτική του για το κλασικό έργο του Τσίρκα είναι πολύ ενδιαφέρουσα και εύστοχη.

«Υπ’ όψιν ότι αυτά που έκανα δεν ήταν τίποτα κατορθώματα μεγάλα και τρανά…»

adox «Υπ’ όψιν ότι αυτά που έκανα δεν ήταν τίποτα κατορθώματα μεγάλα και τρανά…» σημειώνει ξεκινώντας την παράθεση των πολιτικών περιπετειών της νεότητάς του ο Δοξιάδης και απ’ αυτή την άποψη το γραπτό που παραδίνει είναι μια τίμια και ειλικρινής δουλειά εντελώς προσωπική, που σίγουρα έχει να πει κάτι σε όσους θήτευσαν στην Αριστερά κατά τη μεταπολίτευση – υποψιάζομαι ότι αυτό αφορά τον μισό ελληνικό πληθυσμό. Κι αν μερικά πράγματα φαντάζουν πια ξεπερασμένα (η ανάλυση του κόσμου μέσα από το Κεφάλαιο του Μαρξ) ή γραφικά και κάπως εξωτικά για όσους δεν τα έχουν ζήσει (συνελεύσεις όπου προσέρχονται καθαρόαιμοι σταλινικοί ντυμένοι σαν μεσοπολεμικοί εργάτες που μοιάζουν να βρήκαν τα ρούχα τους σε κάποιο θεατρικό βεστιάριο ή τεταρτοδιεθνιστές σε στιλ Τρότσκι – μουσάκι, στρογγυλά γυαλάκια, φουντωτά μαλλιά), μερικά στιγμιότυπα φαίνεται ότι άντεξαν τη φθορά του χρόνου, για παράδειγμα το ντελίριο που επικράτησε με την πτώση της δικτατορίας, οι ιστορίες κυνηγημένων φυγόδικων νεαρών όπως ο Άλκης Κούρκουλας κι ο Σταύρος Τσακυράκης, οι οποίοι επρόκειτο να πρωταγωνιστήσουν στην πολιτική ζωή του τόπου, η ανάκριση του ίδιου του Δοξιάδη από τον βασανιστή Μάλλιο σε κάποια αίθουσα του αεροδρομίου, η φυλάκιση και ο φρικτός βασανισμός της αδερφής του από τους κτηνώδεις ασφαλίτες της Χούντας, η θρυλική κυρία Μάνου που πρόσφερε χαλβά στους συγκρατουμένους της κι απαθανατίστηκε αργότερα απ’ τον Διονύση Σαββόπουλο σ’ εκείνο το φοβερό τραγούδι του…