Ελένη Κ. Σπηλιώτη: «Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο»
Μ’ ένα σαπιοκάραβο, μέσα σε κατακλυσμιαία βροχή και με φόβο πιθανού τορπιλισμού, φτάνει στις 31 Ιανουαρίου 1918 στη Σκόπελο μια ομάδα επιφανών πολιτικών και άλλων προσώπων που με απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου εκτοπίστηκαν εκεί. Η ομάδα των εξορίστων περιλαμβάνει τον πρώην πρωθυπουργό Σπυρίδωνα Λάμπρου, τον Ιωάννη Ράλλη, τον Ίωνα Δραγούμη, τον Παναγή Τσαλδάρη κι άλλους τόσο σημαντικούς εκπρόσωπους της ελληνικής πολιτικής, ώστε ο συνεξόριστός τους Άγγελος Βλάχος να σχολιάζει ότι στις συγκεντρώσεις τους συνεδρίαζε ολόκληρο το υπουργικό συμβούλιο. Οι εξόριστοι θα γνωρίσουν τις στενοχώριες, την καταναγκαστική αδράνεια, τις αρρώστιες και την απελπισία, κατάφεραν όμως να επιβιώσουν και μάλιστα τρεις από αυτούς, όπως έγραψε πάλι ο Άγγελος Βλάχος στην Καθημερινή, είκοσι χρόνια αργότερα, «υποδείγματα αχαλινώτου προς τον Βενιζέλον αχαριστίας, συνήντησαν εν Σκοπέλω την ευτυχίαν» αφού εκεί γνωρίστηκαν με τα αγαπημένα τους πρόσωπα και παντρεύτηκαν.
Η εποχή στην οποία λαμβάνει χώρα η εξορία των αντιβενιζελικών στο νησί των βόρειων Σποράδων είναι μια από τις πιο ταραγμένες της νεότερης ιστορίας, στη διάρκεια της οποίας τα πάθη είχαν οξυνθεί επικίνδυνα, οι συλλήψεις, τα βασανιστήρια, οι εκτελέσεις, οι ναυτικοί αποκλεισμοί –και οι επακόλουθοι λιμοί– από τις Μεγάλες Δυνάμεις, που υποτίθεται ότι ήθελαν το καλό της χώρας, ήταν συχνό φαινόμενο και οδηγούσαν πολλές φορές τους ανθρώπους με ελεύθερη συνείδηση στην απόγνωση. Όπως λέει ο Ίων Δραγούμης στα Φύλλα Ημερολογίου: «Συνήθισα στην Τουρκία να με κατασκοπεύουν οι χαφιέδες. Τώρα πρέπει να συνηθίσω το ίδιο και στην Ελλάδα. Ποια διαφορά υπάρχει μεταξύ: βενιζελικό ή χαμιτικό ή νεοτουρκικό καθεστώς; […] Βρίσκομαι σε φυλακή που είναι και καμίνι μαζί και ψήνομαι και βασανίζομαι, και δεν έχω καμιά χαρά, καμιά ευχαρίστηση. Και γιατί είμαι εδώ; Απλούστατα γιατί δεν προσκυνώ το Βενιζέλο, άλλος λόγος δεν υπάρχει κανένας, ούτε μπορούν να βρουν κανένα στοιχείο κατηγορίας. Θέλει να μας εξευτελίσει, να μας ταπεινώσει, να μας εκμηδενίσει, να μας ταπεινώσει, να μας κουράσει όλους, ώστε να μη μπορεί πια κανείς μας να σηκώσει κεφάλι».
Το έργο της ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, επειδή «κανένας από τους προηγούμενους ερευνητές της ιστορίας της Σκοπέλου δεν αναφέρεται στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο».
Παρ’ όλες τις δυσκολίες, όμως, η ζωή στο νησί είχε τους δικούς της ρυθμούς και οι ντόπιοι αποδείχτηκαν εξαιρετικά φιλόξενοι, καθιστώντας τη διαβίωση των εξορίστων ανθρώπινη, όπως σημειώνει ο γιατρός Κ. Λούρος: «…βρήκαμε εύκολα αυγά, γάλα, χόρτα που αφθονούν στους αγρούς της Σκοπέλου, ευγευστότατη γιαούρτη, φρέσκη μυζήθρα, τυρί, παχύτατα κατσικάκια, θαυμάσια μπαρμπούνια και τους φημισμένους σκοπελίτικους αστακούς. Και όλα πάμφθηνα, ώστε, από την πείνα που μας είχε καταδικάσει ο σκληρός αποκλεισμός των φίλων Συμμάχων μας στην Αθήνα, ριχτήκαμε ακατάσχετοι στο φαγοπότι».
Η Ελένη Κ. Σπηλιώτη θέλησε να μελετήσει αυτή τη σημαντική περίοδο της ιστορίας του νησιού, για την οποία υπήρχαν ελάχιστες αναφορές ενώ αποτέλεσε μια σπάνια στιγμή για τους ντόπιους, οι οποίοι ήρθαν σε επαφή με προσωπικότητες που πρωταγωνιστούσαν στις πολιτικές εξελίξεις της εποχής. Επιπλέον, οι κάτοικοι του νησιού γνώρισαν τις φροντίδες του πρωτοπόρου της μαιευτικής στην Ελλάδα Κ. Λούρου, ο οποίος επισκέφτηκε αμέτρητα σπίτια παρέχοντας, χωρίς καμιά προσωπική αμοιβή, τις γνώσεις του στους ασθενείς, ενώ βοήθησε πολλές Σκοπελίτισσες στον τοκετό τους. Και φυσικά η παρουσία τέτοιων ανθρώπων, που κρατούσαν ημερολόγιο και κατέγραφαν τις εντυπώσεις τους, «είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αξιοσημείωτου αποθέματος πληροφοριών για το νησί, που σχετίζονται με επιστήμες όπως η Γεωγραφία, η Τοπική Ιστορία και η Λαογραφία. Έτσι μαθαίνουμε ποια ήταν τα χαρακτηριστικά κάποιων περιοχών που σήμερα έχει διαφοροποιήσει η παρέμβαση του ανθρώπου ή η ίδια η φύση. Αντλούμε επίσης πληροφορίες για πρόσωπα τα οποία έχουν παίξει ρόλο στα τεκταινόμενα στο νησί, για την πολιτική κατάσταση, για τους πολιτικούς συσχετισμούς».
Η Ελένη Κ. Σπηλιώτη έχει κάνει μια δουλειά συστηματική, αναζητώντας πληροφορίες σε αρχεία, βιβλία, λευκώματα, ηλεκτρονικές εκδόσεις και προφορικές καταγραφές. Το έργο της ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, επειδή «κανένας από τους προηγούμενους ερευνητές της ιστορίας της Σκοπέλου δεν αναφέρεται στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο», ωστόσο με τον μόχθο και την επιμέλειά της κατάφερε να το φέρει εις πέρας παρουσιάζοντας μια ωραία έκδοση, το κείμενο της οποίας δείχνει πάνω απ’ όλα την αγάπη της συγγραφέα για το νησί και το παρελθόν του.
Εθνικός Διχασμός: Φιλοβασιλικοί εξόριστοι στη Σκόπελο
Ελένη Κ. Σπηλιώτη
Νίκας
σ. 312
ISBN: 978-960-296-463-7
Τιμή: 20,00€
