«Η Ανατολή συνάντησε τη Δύση στο 36ο Παγκόσμιο Συνέδριο της ΙΒΒΥ στην Αθήνα» της Έρικας Αθανασίου
Με μια μεγάλη αγκαλιά που κύκλωσε την κεντρική αίθουσα διαλέξεων του Μεγάρου Μουσικής, μέσα από τον ρυθμό ενός χασαποσέρβικου, έληξε το 36ο Παγκόσμιο Συνέδριο για το βιβλίο για παιδιά και νέους με θέμα «Όταν η Ανατολή συναντά τη Δύση μέσα από τα παραμύθια και τα βιβλία των παιδιών». Ένα συνέδριο που πραγματοποιήθηκε από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ), έπειτα από 42 χρόνια και πάλι στην Αθήνα, από τις 30 Αυγούστου έως την 1η Σεπτεμβρίου.
Χαιρετισμοί σε διάφορες γλώσσες, παραδοσιακές φορεσιές από όλο τον κόσμο, βιβλία και αφίσες χρωμάτισαν τους χώρους εκδηλώσεων, όπου οι 500 περίπου σύνεδροι από 65 χώρες είχαν την ευκαιρία να γνωριστούν, να ανανεώσουν γνωριμίες και φιλίες, να ανταλλάξουν απόψεις, να ενημερωθούν για τις παγκόσμιες τάσεις στη γραφή και την ανάγνωση. Κυρίαρχο θέμα σε πολλά πάνελ το μεταναστευτικό και προσφυγικό ζήτημα και το πέρασμά του στην παιδική-νεανική λογοτεχνία.
Οικοδεσπότες του συνεδρίου η Βασιλική Νίκα, ως πρόεδρος του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ και της Οργανωτικής Επιτροπής, και ο πρόεδρος της IBBY, ο Φλαμανδός συγγραφέας Wally De Doncker. Ομιλητές διάσημοι συγγραφείς παγκοσμίως, όπως η Katherine Paterson και ο Gregory Maguire, καθώς και πανεπιστημιακοί, συγγραφείς, εικονογράφοι και άνθρωποι του βιβλίου από όλο τον κόσμο.
Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας, κυρίου Προκοπίου Παυλοπούλου, και εντασσόταν στις εκδηλώσεις «Αθήνα – Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018». Χαιρετισμό απηύθυνε στην τελετή έναρξης εκ μέρους του προέδρου της Βουλής κ. Νίκου Βούτση, η βουλευτής Σύριζα Καρδίτσας κ. Χρυσούλα Κατσαβριά-Σιωροπούλου, ενώ το Υπουργείο Πολιτισμού εκπροσώπησε η Γενική Γραμματέας, κ. Μαρία Βλαζάκη.
Κατά την εναρκτήρια ομιλία της η Βασιλική Νίκα μίλησε για ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα, αναφερόμενη στην ανάθεση του συνεδρίου στην Ελλάδα. Ένα όνειρο που για να πραγματοποιηθεί χρειάστηκε να ξεπεραστούν πολλές δυσκολίες, αφού ουσιαστικά εργάστηκαν για αυτό λίγοι εθελοντές, με μηδενική κρατική ενίσχυση και μικρή συμβολή από την ιδιωτική πρωτοβουλία. Αναφέρθηκε ονομαστικά σε όσους συνέβαλαν ώστε να μπορέσει να φιλοξενηθεί το συνέδριο στην Ελλάδα, Έλληνες και ξένους, μιλώντας για μια «dream team». Ένας από αυτούς, ο Gregory Maguire, συγγραφέας πολλών βιβλίων και ιδρυτής οργανισμών με στόχο την προώθηση της ανάγνωσης, παρείχε υποτροφίες ώστε να μπορέσουν να παρακολουθήσουν το συνέδριο μέλη της ΙBBY από την Ελλάδα, που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα. Υποτροφίες προσέφερε και η Elizabeth Poe.
Καλωσόρισμα έγινε και από τον συγγραφέα Βαγγέλη Ηλιόπουλο, πρεσβευτή για το 2018 για το παιδικό και νεανικό βιβλίο, ο οποίος τόνισε τη σημασία που πρέπει να δοθεί στην ενθάρρυνση της μετάφρασης. Μίλησε, μεταξύ άλλων, για τα παιδιά που έχουν έρθει στη χώρα μας από την Ανατολή, τα οποία δεν έχουν κοινά αναγνώσματα με τους Έλληνες συμμαθητές τους και στην ανάγκη να υπάρξουν αναγνώσματα που θα τους ενώσουν. Πρόσθεσε ότι, παρότι η ελληνική γλώσσα έχει δανείσει ένα σωρό λέξεις σε άλλες γλώσσες, επειδή μιλιέται μόνο σε μια μικρή χώρα, το αποτέλεσμα είναι οι ήρωες των Ελλήνων συγγραφέων παιδικής λογοτεχνίας να μην είναι αναγνωρίσιμοι σε άλλες χώρες.
Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου απονεμήθηκαν πολλά τιμητικά διπλώματα. Στην τελετή έναρξης τιμήθηκε για την προσφορά της στην παιδική λογοτεχνία η συγγραφέας Katherine Paterson, στην οποία απονεμήθηκε το τιμητικό βραβείο Jella Lepman, ενώ η Maria Jesus Gil, σύμβουλος της IBBY, ανακηρύχθηκε σε Honorary Member της ΙΒΒΥ. Επίσης, πραγματοποιήθηκε και η απονομή του IBBY – Asahi Reading Promotion Award 2018 στο πρόγραμμα Les Doigts Qui Rêvent (Reading fingers).
Την Παρασκευή 31 Αυγούστου, κεντρική εκδήλωση ήταν η παρουσίαση, μέσα από βίντεο, των έργων των συγγραφέων, εικονογράφων και μεταφραστών, που αναγράφηκαν στους Τιμητικούς Πίνακες της IBBY 2018, κατόπιν πρότασης των Εθνικών Τμημάτων. Ο κόσμος χειροκροτούσε κάθε νέο βιβλίο που εμφανιζόταν στην οθόνη, με τα πιο ηχηρά χειροκροτήματα να τα κρατάνε για το βιβλίο που προερχόταν από τη δική τους χώρα. Σύντομα όλα τα χειροκροτήματα ενώθηκαν στον ρυθμό των αγαπημένων ελληνικών μελωδιών, που συνόδευαν την παρουσίαση.
Στη συνέχεια, το κοινό είχε την ευκαιρία να χειροκροτήσει και όσους από τους δημιουργούς παρευρίσκονταν στο συνέδριο, οι οποίοι παρέλαβαν τιμητική διάκριση από τον πρόεδρο της IBBY, Wally De Doncker.
Η ύψιστη διάκριση, τα βραβεία Άντερσεν, δόθηκαν σε ξεχωριστή εκδήλωση το βράδυ της Παρασκευής 31 Αυγούστου, σε δείπνο που παρατέθηκε στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Το βραβείο HCCA 2018 απονεμήθηκε στην Ιαπωνίδα συγγραφέα Eiko Kadono και στον Ρώσο εικονογράφο Igor Oleynikov. Την απονομή έκανε η πρόεδρος της επιτροπής Patricia Aldana, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε εκ μέρους του χορηγού του βραβείου Nami Island Inc. η Lee Kye Young.
Την τελευταία μέρα, οι διακρίσεις αφορούσαν Έλληνες δημιουργούς και πρωτεργάτες του Κύκλου, που το 2019 κλείνει τα 50 χρόνια παρουσίας του. Στην εκδήλωση τιμήθηκαν οι: Πάνος Αλέφαντος, Βασίλης Αναγνωστόπουλος, Νικόλας Ανδρικόπουλος, Φιλομήλα Βακάλη Συρογιαννοπούλου, Αγγελική Βαρελλά, Ιωάννης Βασιλαράκης, Κωνσταντίνος Μαλαφάντης, Αθηνά Μπίνιου, Γιολάντα Πατεράκη, Γιάννης Παπαδάτος, Διατσέντα Παρίση, Λότη Πέτροβιτς Ανδρουτσοπούλου, Άντα Κατσίκη Γκίβαλου, Ηρακλής Καλλέργης, Μάνος Κοντολέων, Κούλα Κουλουμπή, Μιχάλης Μαερακλής, Κυριάκος Ντελόπουλος, Ηρώ Παπαμόσχου, Ζάννα Φλώρου Μελά, Βάσω Ψαράκη και Λίτσα Ψαραύτη.
Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου πραγματοποιήθηκαν δεκάδες ομιλίες, όπου οι ομιλητές ξεδίπλωναν διαφορετικές οπτικές του κόσμου του παιδικού βιβλίου. Πολύς ο κόσμος που εντυπωσιάστηκε από τις αναρτήσεις των πόστερ και ζητούσε επιπλέον πληροφορίες από τους δημιουργούς. Εκατοντάδες φωτογραφίες βγήκαν από τους συμμετέχοντες στο συνέδριο, θέλοντας να κρατήσουν κάποιες από τις στιγμές, τους ανθρώπους, τις παρουσιάσεις που τους κέρδισαν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκέντρωσαν τα βιβλία των υποψηφίων των φετινών βραβείων Άντερσεν, έκθεση των οποίων υπήρχε στον χώρο, αλλά και βιβλία και ενημερωτικά έντυπα από τους χορηγούς εκδότες.
Πολλοί ήταν αυτοί που κοντοστέκονταν μπροστά σε βιβλία που, ακόμα κι αν δεν μπορούσαν να τα διαβάσουν στις γλώσσες όπου ήταν γραμμένα, προσπαθούσαν να τα «αφουγκραστούν» μέσα από την εικονογράφηση ή το εξώφυλλό τους. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και η παρουσία του περιοδικού Bookbird της IBBY, που καλύπτει πολλές πλευρές της παγκόσμιας παιδικής-νεανικής λογοτεχνίας.
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολούθησαν οι σύνεδροι το στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Η κρίση του πολιτισμού ή ο πολιτισμός της κρίσης», με συμμετέχοντες τους συγγραφείς από την Ελλάδα Λότη Πέτροβιτς και Βαγγέλη Ηλιόπουλο, τους φετινούς νικητές του βραβείου Άντερσεν: την Ιαπωνίδα συγγραφέα Eiko Kadono και τον Ρώσο εικονογράφο Igor Oleynikov, και τη διάσημη Αμερικανίδα συγγραφέα Katherine Paterson, με συντονίστρια της συζήτησης την Εύα Καλισκάμη.
Ιδιαίτερα συγκίνησε το κοινό η ομιλία του συγγραφέα Gregory Maguire, ο οποίος θεατρικά απαλλάχτηκε από τα παπούτσια του για να ανοίξει την ψυχή του στο κοινό σε μια ομιλία με θέμα «Το φως στην ιστορία, τα παραμύθια σε μια σκοτεινή ώρα», αναφέροντας ότι έζησε κι αυτός μια ζωή σαν ήρωας παραμυθιού, ορφανός, με μητριά και ανάγκη από ιστορίες.
Η τελετή κλεισίματος ξεκίνησε με χαιρετισμό του αποχωρήσαντος Φλαμανδού προέδρου και συγγραφέα, Wally De Doncker, ο οποίος παρέδωσε την προεδρία στον Κινέζο Μingzhou Ζhang.
Στη διάρκεια της τελετής ανακοινώθηκε ένα νέο σημαντικό βραβείο για την προώθηση της ανάγνωσης και στη συνέχεια ο Πέτρος Παναού, πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής, χαιρέτισε το συνέδριο, κάνοντας τον επιστημονικό απολογισμό.
Με ενθουσιασμό ανέβηκαν κατόπιν στη σκηνή τα μέλη της ρωσικής επιτροπής που θα αναλάβει το 37ο Παγκόσμιο Συνέδριο στη Μόσχα, τον Σεπτέμβριο του 2020. Φορούσαν όλοι τα ίδια μπλουζάκια που διαφήμιζαν την επόμενη διοργάνωση και έδειξαν ένα καταπληκτικό βίντεο, όπου πρόβαλαν τη σημασία που δίνουν οι Ρώσοι στη λογοτεχνία από την παιδική ηλικία αλλά και τις ομορφιές της χώρας τους.
Στα καλλιτεχνικά δρώμενα του συνεδρίου, ξεχώρισε η παρουσία την Πέμπτη 30 Αυγούστου της σοπράνο Ζαφύρως Χατζηφωτίου και του μουσικού Παναγιώτη Στέφου σε διάφορα αρχαία ελληνικά μουσικά όργανα, οι οποίοι απήγγειλαν στίχους της Οδύσσειας και ερμήνευσαν ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια, κάνοντας έτσι ένα ταξίδι στους αιώνες με όχημα τη γλώσσα.
Το 36ο Παγκόσμιο Συνέδριο έκλεισε στην Αθήνα, στο Μέγαρο Μουσικής, με παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς από συγκροτήματα, όπου σύντομα όμως παρασύρθηκαν όλοι οι σύνεδροι σε ένα συγκινητικό χορευτικό αγκάλιασμα υπό τους ήχους ενός χασαποσέρβικου.
