Victoria Hislop: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
H Βικτόρια Χίσλοπ γεννήθηκε στο Λονδίνο. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στην Οξφόρδη και εργάστηκε στον εκδοτικό χώρο αλλά και ως δημοσιογράφος, προτού στραφεί στη συγγραφή. Αντλώντας έμπνευση από μια επίσκεψη στη Σπιναλόγκα, την εγκαταλειμμένη αποικία των λεπρών στα ανοιχτά της Κρήτης, έγραψε Το Νησί το 2005. Το βιβλίο έχει πουλήσει πάνω από 5 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως και έχει μεταφραστεί σε 35 γλώσσες, ενώ έγινε σειρά στην ελληνική τηλεόραση το 2010. Η Βικτόρια Χίσλοπ αναδείχτηκε κορυφαία πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέας στα British Book Awards και έχει αποσπάσει πολλές διακρίσεις στη Γαλλία. Το μυθιστόρημά της Το Νήμα μπήκε στη βραχεία λίστα των British Book Awards, ενώ τα επόμενα βιβλία της έφτασαν στην πρώτη θέση της λίστας ευπώλητων της Sunday Times. Η συγγραφέας μοιράζει τον χρόνο της ανάμεσα στην Αγγλία και την Ελλάδα. Μιλάει άψογα γαλλικά και ελπίζει να φτάσει στο ίδιο επίπεδο και στα ελληνικά. Έχει πολιτογραφηθεί τιμητικώς Ελληνίδα από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, και έχει αναγορευτεί Επίτιμη Διδάκτωρ των Γραμμάτων από το Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ στη Θεσσαλονίκη. Το νέο μυθιστόρημά της, Το ειδώλιο, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, όπως και όλα τα βιβλία της, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.
Πώς κάνετε την προετοιμασία για τη συγγραφή ενός βιβλίου;
Περιμένω την έμπνευση. Είναι το πρώτο στάδιο προετοιμασίας, επειδή χωρίς αυτή δεν μπορώ ούτε να σηκώσω το στιλό μου. Όταν βρω τον πρώτο σπόρο μιας ιδέας, ξεκινώ να ερευνώ τα πάντα γύρω της – κάτι που συνήθως σημαίνει διάβασμα (βιβλία, πανεπιστημιακές εργασίες, εφημερίδες), εύρεση σχετικού οπτικού υλικού (φωτογραφίες, ντοκιμαντέρ), συνομιλίες με ανθρώπους που μπορούν να με βοηθήσουν να κατανοήσω το υπόβαθρο μιας ιστορίας (πανεπιστημιακοί καθηγητές, για παράδειγμα, ή άτομα που θυμούνται τα γεγονότα που θέλω να εξερευνήσω) και ταξίδια. Αυτό το στάδιο κάποιες φορές μπορεί να κρατήσει έναν χρόνο ή και δύο. Στη διάρκειά του οι χαρακτήρες αρχίζουν να εμφανίζονται και είναι όλοι τους σημαντικοί, καθώς θα καθοδηγήσουν την αφήγηση και θα «ζήσουν» την ιστορία που θέλω να πω. Για να σας δώσω μια αναλογία, θα έλεγα ότι πρέπει να σκάψω το έδαφος, να βάλω το λίπασμα κι έπειτα να φυτέψω τους σπόρους, ώστε το μυθιστόρημα να μεγαλώσει μόνο του.
Πώς διαλέγετε για ποιο θέμα θα γράψετε;
Σε όλα τα μυθιστορήματα που έχω γράψει, εννέα μέχρι σήμερα, πάντα αισθανόμουν ότι το θέμα μου ήταν θαμμένο κάπου και με περίμενε, δεν ήταν κάτι που θα έπρεπε να δημιουργήσω εγώ. Ο Στίβεν Κινγκ, ο σπουδαίος αυτός παραμυθάς, περιγράφει τούτη τη διαδικασία στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο On writing, που το συστήνω σε όλους τους συγγραφείς [Περί συγγραφής, μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος, εκδ. Bell, 2006]. Λέει λοιπόν ότι η ιστορία μοιάζει με αρχαιολογικό εύρημα που περιμένει κάποιον να το ξεθάψει, μένει θαμμένη ελπίζοντας ότι θα βγει στην επιφάνεια. Αυτό ένιωθα κι εγώ από τότε που άρχισα να γράφω λογοτεχνία. Η Σπιναλόγκα έμοιαζε να περιμένει κάποιον για να φανταστεί τις ζωές των πασχόντων (έτσι γράφτηκε Το Νησί), η ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης αισθανόμουν ότι είχε σχεδόν ξεχαστεί κι αυτή η αίσθηση αδικίας με παρακίνησε να γράψω Το Νήμα, με τον ίδιο τρόπο η εγκαταλειμμένη πόλη-φάντασμα της Αμμοχώστου έμοιαζε να ζητά κάποιον να φανταστεί ξανά τι συνέβη εκεί, σα να περίμενε μια δυνατή αντίδραση στη θέα αυτών των άδειων κτιρίων και των ξεριζωμένων Ελληνοκυπρίων. Κάθε μυθιστόρημα που έχω γράψει προέρχεται από μια συγκεκριμένη σκέψη, στιγμή ή τοποθεσία.
Ποιο ήταν το κίνητρο για να γράψετε το μυθιστόρημα Το ειδώλιο;
Πριν από λίγα χρόνια κατάλαβα πρώτη φορά τη σημαντικότητα του προβλήματος της αρχαιοκαπηλίας, είτε αυτή αφορά αρχαιολογικούς χώρους είτε μουσεία. Η απόσπαση σημαντικών κομματιών της πολιτιστικής κληρονομιάς και η μεταφορά τους σε μια άλλη χώρα μπορεί να αποτελέσει ένα τεράστιο έγκλημα, μια απώλεια για την ανθρωπότητα και την κατανόηση του αληθινού εαυτού μας. Έχω επισκεφτεί μια ανασκαφή στην Κέρο, ένα νησάκι κοντά στη Νάξο, όπου είναι γνωστό ότι οι αρχαιοκάπηλοι προέβησαν σε σημαντικές λεηλασίες. Στα αντικείμενα που λεηλατήθηκαν περιλαμβάνονται και πολλά θραύσματα κυκλαδικών ειδωλίων. Για ποιο λόγο εστίασα περισσότερο σ’ αυτά; Σε κάποιον βαθμό ήταν μια προσωπική αγάπη που τρέφω γι’ αυτά τα αγαλματίδια – τα οποία απεικονίζουν σχεδόν πάντα γυναικείες μορφές, πολύ ειρηνικές, μυστηριώδεις, που συμβολίζουν τη μητρότητα και τη δημιουργική δύναμη, αντικείμενα λατρείας ίσως, δεν ξέρουμε με σιγουριά τον ρόλο τους. Μου προκαλεί θυμό το γεγονός ότι κάποιος μπορεί να κλέψει τόσο όμορφα και σημαντικά αντικείμενα.
Πάντα αισθανόμουν ότι το θέμα μου ήταν θαμμένο κάπου και με περίμενε.
Η Χέλενα κληρονομεί το διαμέρισμα των παππούδων της στην Αθήνα. Γιατί είναι τόσο χαρούμενη γι’ αυτό;
Μια φαντασίωσή μου είναι ότι ανακαλύπτω πως έχω μια γιαγιά χαμένη από καιρό, η οποία μου αφήνει ένα διαμέρισμα με θέα την Ακρόπολη. Δεν μπορώ να φανταστώ μια πιο συναρπαστική και πιο καλοδεχούμενη κληρονομιά!
Ο παππούς της ήταν στρατηγός στο δικτατορικό καθεστώς. Η Χέλενα γνωρίζει για την ελληνική δικτατορία του 1967-1974;
Όταν η Χέλενα φτάνει στην Αθήνα το 1968, είναι ένα αφελές οχτάχρονο κορίτσι που δεν έχει ταξιδέψει ποτέ έξω από τη Βρετανία. Έχει μεγαλώσει σε μια μικρή αγροτική πόλη και δεν γνωρίζει τίποτα για τον κόσμο. Ό,τι μαθαίνει σχετικά με τη δικτατορία προέρχεται από προσωπική της παρατήρηση, μέχρι που γίνεται πιο περίεργη κι αρχίζει να ζητά συγκεκριμένες απαντήσεις. Τα παιδιά συνήθως αποδέχονται ό,τι βλέπουν γύρω τους ως «κανονικό», όμως εκείνη παρατηρεί πολλά περίεργα πράγματα στην Αθήνα, συμπεριφορές και γεγονότα που την κάνουν να αναρωτιέται.
Γιατί ορισμένοι άνθρωποι κλέβουν αρχαιότητες;
Συνήθως για να βγάλουν χρήματα και συνδέονται κατά κανόνα με μια εκτεταμένη και περίπλοκη αλυσίδα λαθρεμπόρων. Από την αρχαιοκαπηλία κερδίζει πρώτα το άτομο που κλέβει ένα αντικείμενο, έπειτα μια σειρά από μεσάζοντες, ο λαθρέμπορος (ο οποίος ίσως χρειαστεί να περάσει παράνομα τα διεθνή σύνορα), οι έμποροι, κάποιος οίκος δημοπρασιών, ίσως και τελικά ο ιδιοκτήτης που θα αγοράσει το αντικείμενο. Φαντάζομαι ότι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι αγοράζουν τέτοια αντικείμενα είναι η επιθυμία τους να τα κατέχουν – για να ανεβάσουν την κοινωνική τους θέση; Για να επιδειχθούν; Επειδή θέλουν να έχουν στην κατοχή τους κάτι τόσο πολύτιμο; Για να βγάλουν κέρδος, σε τελική ανάλυση; Για πολλούς λόγους σίγουρα.
Η Χέλενα ερωτεύεται τον Νικ. Μαζί θα κάνουν μια ανασκαφή σε ένα νησί του Αιγαίου. Τι είναι αυτό που τους κινητοποιεί προς αυτή την κατεύθυνση;
Ο καθένας έχει τους δικούς του λόγους. Η Χέλενα βρίσκεται στο νησί επειδή θέλει να είναι κοντά στον Νικ. Αυτός έχει άλλους λόγους, λιγότερο αγνούς.
Έχουν καμία σχέση τα ευρήματά τους με τα αρχαία του παππού της;
Κάποια από τα αντικείμενα που βρίσκει στην ανασκαφή είναι της ίδιας περιόδου με τα αντικείμενα που έχει ο παππούς της στη μυστική «συλλογή» του.
Τα γλυπτά δεν ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο για να τα δανείσει. Ανήκουν στην Ελλάδα. Και είναι κλεμμένα.
Στον πρόλογο του μυθιστορήματος γράφετε ότι ο Έλγιν έκλεψε αρχαιότητες από την Ακρόπολη. Ποιος ήταν ο λόγος της αφαίρεσής τους από τον Παρθενώνα;
Ο λόγος για τον οποίον ο Έλγιν απέσπασε τα γλυπτά του Παρθενώνα είναι πολύ καθαρός, αλλά σκόπιμα αγνοείται από το Βρετανικό Μουσείο. Πήρε τα γλυπτά με σκοπό να τα μεταφέρει στo αρχοντικό του στη Σκοτία και να διακοσμήσει μ’ αυτά την κατοικία του. Δεν είχε την άδεια του Σουλτάνου, όπως τόσοι άνθρωποι πιστεύουν στην άγνοιά τους (δεν έχει βρεθεί ποτέ κανένα επίσημο έγγραφο). Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο τα γλυπτά κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο ήταν η χρεοκοπία που αντιμετώπισε ο Έλγιν επιστρέφοντας στη Βρετανία. Τα γλυπτά κατάφεραν να φτάσουν μέχρι το Λονδίνο – και η βρετανική κυβέρνηση του έδωσε 35.000 λίρες, με τις οποίες κάλυψε τα έξοδά του για τη διετή αποστολή του, στη διάρκεια της οποίας απέσπασε με τη βία τα γλυπτά και τα μετέφερε στην πατρίδα του. Άρα η απλή απάντηση στο ερώτημά σας είναι ότι τα κίνητρα της πράξης του ήταν η αρπακτικότητα, η αλαζονεία, η πεποίθηση ότι του ανήκουν δικαιωματικά επειδή εκπροσωπεί μια ανώτερη κοινωνία – ή απλώς τα πήρε επειδή μπορούσε.
Είναι δίκαιο το αίτημα των Ελλήνων να επιστρέψουν οι Βρετανοί τα αρχαία στην Ελλάδα;
Βεβαιότατα. Ασφαλώς. Χωρίς καμιά αμφιβολία. Και δεν πρέπει να δεχτείτε την προσφορά του δανεισμού. Τα γλυπτά δεν ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο για να τα δανείσει. Ανήκουν στην Ελλάδα. Και είναι κλεμμένα.
Είναι γνωστό το πάθος που έχετε για την Ελλάδα. Δεν απογοητεύεστε μερικές φορές από διάφορα γεγονότα εδώ, δε στενοχωριέστε;
Με στενοχωρεί πάντα να βλέπω την κυριαρχία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην Ελλάδα – το ίδιο συμβαίνει και στη Μεγάλη Βρετανία, νομίζω. Οι νέοι φαίνεται ότι διαβάζουν όλο και λιγότερο – τα μάτι τους είναι όλη την ώρα στα τηλέφωνά τους. Ελπίζω ότι το διάβασμα σύντομα θα αναγεννηθεί, επειδή τα βιβλία μάς δίνουν έναν τρόπο να δραπετεύσουμε και να κινητοποιήσουμε πολύ τη φαντασία μας. Τα βιβλία μάς διδάσκουν τη δύναμη της συγκέντρωσης και θρέφουν την ψυχή μας.
Τι θα προτείνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;
Βρείτε ένα βιβλίο, κουλουριαστείτε σε μια αναπαυτική καρέκλα και δραπετεύστε σε άλλους κόσμους, άλλες εποχές…
Μετάφραση από τα αγγλικά: Απόστολος Σπυράκης
Το ειδώλιο
Victoria Hislop
μετάφραση: Φωτεινή Πίπη
Ψυχογιός
σ. 576
ISBN: 978-618-01-5357-6
Τιμή: 22,20€
