Ο Άλμπερτ Μπερτράν Μπας γεννήθηκε το 1982 στη Βαρκελώνη. Έχει κάνει σπουδές δημοσιογραφίας, κινηματογράφου και σκηνοθεσίας στη Νέα Υόρκη. Εργάστηκε ως σεναριογράφος στον χώρο της διαφήμισης, γράφει το πρώτο του σενάριο για μια ταινία της Filmax και είναι διευθυντής επικοινωνίας στο Λιμάνι του Sitges-Aiguadolç. Το μυθιστόρημα Εκεί που πεθαίνει ο άνεμος  είναι το πρώτο του βιβλίο και έχει ήδη αρχίσει τη διεθνή πορεία του, καθώς επίκειται η έκδοσή του στα γαλλικά και τα ρωσικά, ενώ η κυκλοφορία του στα ελληνικά  από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος, σε μετάφραση της Αγγελικής Βασιλάκου, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Πώς ξεκινά η ιδέα της συγγραφής ενός μυθιστορήματος;

Όπως και κάθε άλλη πνευματική δημιουργία, ξεκινά με μια αρχική ιδέα, όμως το πιο σημαντικό είναι ότι αυτή η ιδέα πρέπει να μπορεί να σε συγκινήσει εσωτερικά. Θα πρέπει να είναι μια ιδέα ξεχωριστή, επειδή ξέρεις ότι η πορεία θα είναι μακρά και δύσκολη, και μόνο αν την αγαπάς πραγματικά θα έχεις την επιμονή να τη δεις να ολοκληρώνεται.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα της συγγραφής του μυθιστορήματος Εκεί που πεθαίνει ο άνεμος;

Είχα ξεκινήσει τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στον κινηματογράφο και στο σενάριο, και στην τάξη μού είχαν δώσει μια ιστορία για έναν γέρο άνδρα που τον βγάζουν από το σπίτι του. Ο καθηγητής μου με ρώτησε ποιος ακριβώς ήταν εκείνος ο άνδρας, εγώ σκέφτηκα τον παππού μου και τις ιστορίες που μας έλεγε κι έγραψα τα εξής: «Με λένε Όμηρο και διέσχισα τα Πυρηναία περπατώντας όταν ήμουν 15 χρονών. Μεγάλωσα ορφανός στους δρόμους της Βαρκελώνης και τα έχω πιει με τον Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Χαιρέτησα τον Χίτλερ κι έκανα έρωτα μέσα στο αμάξι του Φράνκο, έχω κάνει να σιωπήσει το Μολίνο (ιστορικό νυχτερινό κέντρο της Βαρκελώνης) κι έχω φιλήσει την Ωραία Ντορίτα (μυθική φιγούρα της ισπανικής νύχτας). Έχω μονομαχήσει κρατώντας το περίφημο σπαθί του Καθιστού Ταύρου κ έχω μεταφερθεί Εκεί που Πεθαίνει ο Άνεμος. Κοιμήθηκα ανάμεσα σε χαμένους θησαυρούς, ήπια μέχρι τελικής πτώσεως, γέλασα μέχρι δακρύων, ονειρεύτηκα, έκλεψα και σκότωσα. Κι ακόμα, έχω ερωτευτεί. Τρεις φορές. Τρεις φορές την ίδια γυναίκα». Όταν είδα γραμμένες αυτές τις φράσεις, κατάλαβα ότι η ιστορία μου είχε γεννηθεί.

Γιατί ο ισπανικός εμφύλιος παραμένει ένα μελανό σημείο της σύγχρονης ισπανικής ιστορίας;

Υποθέτω ότι κάθε πόλεμος είναι ένα μελανό σημείο στην ιστορία κάθε χώρας. Όμως στην Ισπανία υπάρχει μια έλλειψη ωριμότητας, επειδή αντί να αντιμετωπίσουμε τον εμφύλιο πόλεμό μας και να μιλήσουμε ανοιχτά γι’ αυτόν, επιλέξαμε τη σιωπή. Κι αυτό συνέβη σε μεγάλο βαθμό επειδή υπάρχουν ακόμα απομεινάρια του φρανκικού καθεστώτος –λίγα, αλλά πολύ ισχυρά– στις πιο βαθιές σφαίρες του κράτους. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι είμαστε μια νεαρή δημοκρατία. Δεν έχουν περάσει ούτε πενήντα χρόνια από τον θάνατο του δικτάτορα. Χρειαζόμαστε περισσότερο χρόνο και άλλες καινούριες γενιές.

Κατά πόσο μπορεί να είναι ένα βιβλίο αντικειμενικό, όταν γράφεται για τον εμφύλιο και για δυο διαφορετικές πολιτικές πλευρές;

Ποτέ δε μ’ ενδιέφερε η αντικειμενικότητα, αυτό που έψαχνα πάντα ήταν η αθωότητα, γι’ αυτό κι επέλεξα για ήρωα έναν νεαρό ορφανό, ελεύθερο από πολιτικές και ιδεολογίες. Χρειαζόμουν κάποιον που ανακαλύπτει τον κόσμο και τους ανθρώπους, που κάνει λάθη κι αντιλαμβάνεται πόσο περίπλοκη είναι η κοινωνία, η οποία μπήκε σ’ έναν πόλεμο και δεν ξέρει πώς να βγει από αυτόν. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα κι αν ένα βιβλίο είναι αντικειμενικό, ο αναγνώστης θα το βλέπει μέσα από τη δική του υποκειμενική σκοπιά.

Ποιος είναι ο απόηχος αυτών των γεγονότων σήμερα;

Κατά τη γνώμη μου, ο πιο σημαντικός απόηχος αφορά το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμα πολιτικά κόμματα –κάποια σημαντικά, μάλιστα– που δεν καταδικάζουν τον φρανκισμό, υπάρχουν γεγονότα για τα οποία τα κόμματα αυτά δεν νιώθουν καμία τύψη. Όμως η Ισπανία είναι μια θαυμάσια χώρα με πλούσιο πολιτισμό και ποικίλες καταβολές, που έχουν δημιουργήσει μια χώρα περίπλοκη. Πολλά από τα προβλήματα αυτά υπήρχαν άλλωστε και πριν από τον πόλεμο.

Ποτέ δε μ’ ενδιέφερε η αντικειμενικότητα, αυτό που έψαχνα πάντα ήταν η αθωότητα.

Ο Φράνκο είναι ένα πρόσωπο που κατακρίνεται για τις εγκληματικές του πράξεις. Με αυτές κατάφερε να διατηρηθεί για χρόνια στην εξουσία;

Ο φόβος ήταν ο κυριότερος παράγοντας που τον διατήρησε σε ισχύ, καθώς οι άνθρωποι φοβούνταν ότι θα ξανακυλήσουν στον πόλεμο. Αν όμως το δούμε από ευρύτερη σκοπιά, εκείνο που τον κράτησε ήταν η αδιαφορία των υπόλοιπων χωρών – κάποια πράγματα δυστυχώς δεν αλλάζουν ποτέ. Τα χρήματα, η εξουσία και η πολιτική πάντα θα υπερισχύουν της ηθικής και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Ο Φράνκο επέβαλε μια δικτατορία εξαφανίζοντας κάθε διαφορετική άποψη, η χώρα όμως ήταν ρημαγμένη και τη δεκαετία του ’50 ανοίχτηκε στη διεθνή σκηνή στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου, επειδή οι ΗΠΑ βρήκαν έναν πιθανό σύμμαχο για να εγκαταστήσουν βάσεις και στρατεύματα. Σε αντάλλαγμα, ο Φράνκο ζήτησε το σπάσιμο της διεθνούς απομόνωσης και την είσοδο στον ΟΗΕ.

Ο κεντρικός σας ήρωας είναι ο Όμηρος, ο οποίος τραβά πολλά βάσανα. Πώς παίρνει θάρρος να τα ξεπεράσει;

Χρησιμοποιώντας τα αμέτρητα αισθήματα που συγκρούονται εντός του. Φόβος εκδίκηση, έρωτας, μοναξιά, αναζήτηση της ευτυχίας… αποφασιστικότητα. Η αποφασιστικότητα είναι το στοιχείο που μας οδηγεί να πετύχουμε οτιδήποτε. Μερικές φορές δεν έχεις άλλη επιλογή απ’ το να προχωρήσεις, ειδικά όταν η ζωή σου βρίσκεται σε κίνδυνο.

Θα γνωρίσει τη Χλόη. Τι τον κάνει να την ερωτευτεί παράφορα;

Το να ερωτευτείς δημιουργεί παραφορά κι αν είναι ο πρώτος σου έρωτας τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα. Οι άνθρωποι μιλούν πάντα για τη δύναμη της πρώτης αγάπης – δεν είμαι της γνώμης πως είναι ό,τι καλύτερο, είναι όμως ό,τι πιο αγνό και αχαλίνωτο υπάρχει. Καταλαβαίνω πλήρως τον Όμηρο που την ερωτεύεται, κι εγώ στη θέση του το ίδιο θα έκανα. Είναι πολύ ιδιαίτερη. Ο χαρακτήρας της έχει έναν μαγνητισμό, γι’ αυτό νομίζω ότι τόσο πολλοί αναγνώστες με ρωτούν για τη Χλόη.

Ο πόλεμος φέρνεται αλύπητα και στους ερωτευμένους, σωστά;

Εφόσον ο έρωτας δεν δείχνει κανένα έλεος έτσι κι αλλιώς, φανταστείτε πώς είναι ο έρωτας στη μέση ενός πολέμου. Ο πόλεμος είναι το αντίθετο του έρωτα κι εδώ ακριβώς γεννιέται η σύγκρουση. Στο πλαίσιο της αφήγησης, όμως, ο πόλεμος λειτουργεί θετικά, επειδή ωθεί τους χαρακτήρες στα άκρα, γεμίζει τη ζωή τους με εμπόδια και κινδύνους κι επιπλέον προσθέτει αβεβαιότητα στον αναγνώστη, που αναρωτιέται αν οι ήρωες θα καταφέρουν να δουν ο ένας τον άλλον.

Γράφετε πως αν χρησιμεύει κάπου ο πόλεμος, είναι σ’ αυτό: στο να λαχταράς την ειρήνη. Μπορείτε να το σχολιάσετε;

Μερικές φορές δεν συνειδητοποιούμε την αξία αυτού που έχουμε, μέχρι να το χάσουμε. Μπορεί πάλι να το αντιλαμβανόμαστε, αλλά δεν το εκτιμούμε επειδή το θεωρούμε δεδομένο. Αυτό είναι λάθος. Η ζωή, η ειρήνη, η ευημερία είναι πολύ πιο εύθραυστες απ’ ό,τι νομίζουμε. Πρέπει να προσέχουμε τι λέμε και τι κάνουμε, όλα έχουν τις συνέπειές τους. Οι άνθρωποι που έχουν ζήσει κάποιον πόλεμο λένε ότι τίποτα δεν δικαιολογεί την έναρξή του, πρέπει να αποφεύγεται με κάθε κόστος. Φοβούμαι ότι αν χάσουμε την ιστορική μας μνήμη, θα υποπέσουμε ξανά στα σφάλματα του παρελθόντος.

Με το μυθιστόρημά σας μας δίνετε ένα εξαιρετικό μάθημα ιστορίας μέσα από τη λογοτεχνία. Αυτό βοηθά, άραγε, ένα βιβλίο να γνωρίσει εκδοτική επιτυχία;

Δεν το γνωρίζω. Αν στόχευα στην εκδοτική επιτυχία, πιθανόν να μην έγραφα ένα βιβλίο αυτής της κατηγορίας, άλλωστε σήμερα τα βιβλία που είναι της μόδας έχουν να κάνουν με αστυνομικές ιστορίες, θρίλερ ή επιστημονική φαντασία. Η αλήθεια είναι όμως ότι μου αρέσει η μείξη λογοτεχνίας και ιστορίας, είχα πάντα το πάθος της γραφής τέτοιων ιστοριών. Κι αν ο κόσμος απολαμβάνει, ενθουσιάζεται και ταυτόχρονα μαθαίνει κάτι, τότε ναι, έχω πετύχει τον στόχο μου.

Γράφοντας ένα αντιπολεμικό βιβλίο, καταφέρατε να γοητεύσετε το ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Συνέβη κάτι ανάλογο και στη χώρα σας;

Χαίρομαι πολύ που το βιβλίο γοήτευσε το ελληνικό αναγνωστικό κοινό, η αλήθεια είναι ότι και στις δυο χώρες η υποδοχή του κόσμου ήταν απίστευτη. Οι κριτικές που γράφτηκαν ήταν πολύ θετικές και είμαι ευτυχής που δέχομαι τόσα μηνύματα από το αναγνωστικό κοινό, τα οποία μου δίνουν τροφή για σκέψη, καθώς τα διαβάζω όλα. Εδώ στην Ισπανία είχα κάποιες δυσκολίες στην αρχή, επειδή το μυθιστόρημά μου –που ήταν και το πρώτο που εξέδωσα– βγήκε την περίοδο της πανδημίας, ωστόσο παρά τις δυσκολίες συνεχίζει την πορεία του και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Την άνοιξη θα εκδοθεί στα γαλλικά και στα ρωσικά, μου φαίνεται λίγο τρελό!

Ποια είναι η γνώμη σας για την Ελλάδα;

Αγαπώ τον αρχαίο πολιτισμό της χώρας σας – είναι αδύνατον να μην τον αγαπά κανείς, κατά κάποιον τρόπο όλος ο κοινωνικός και πολιτικός πολιτισμός μας βασίζεται στους Έλληνες. Έχω έρθει στην Ελλάδα τρεις-τέσσερις φορές, μου αρέσει πολύ και το πρώτο βιβλίο που έγραψα στη ζωή μου, όταν ήμουν 13 ετών, αφορούσε τον Φειδιππίδη, «τον πρώτο μαραθωνοδρόμο» – αγάπησα ιδιαίτερα εκείνη την ιστορία, ίσως την ξαναδώ κάποια στιγμή σύντομα. Επίσης, το θεωρώ βέβαιο ότι θα έρθω ξανά στην Ελλάδα!

Μετάφραση από τα αγγλικά: Απόστολος Σπυράκης

Εκεί που πεθαίνει ο άνεμος
Albert Bertran Bas
μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Κλειδάριθμος
σ. 592
ISBN: 978-960-645-299-4
Τιμή: 18,80€

Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης είναι συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• Στέλιος Παρασκευόπουλος: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Έλενα Χουζούρη: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Τατιάνα Αβέρωφ: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Τόλης Νικηφόρου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Ισίδωρος Ζουργός: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Twitter