Τόσο πρωτοπόρος που κατάφερε να μπερδέψει ακόμα και τη σοβιετική λογοκρισία, τόσο ανθρώπινος που αγαπήθηκε εξίσου από τους κριτικούς όσο και τους «απλούς» αναγνώστες, τόσο παγκόσμιος που η ποίησή του εξακολουθεί να μεταφράζεται σε ολοένα και περισσότερες γλώσσες. Ο 81χρονος Μπεσίκ Καραναούλι, ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους ποιητές της Γεωργίας, συστήνεται πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό με το εμβληματικό, μεγάλης έκτασης ποίημά του Η σακατεμένη κούκλα, που μεταφράστηκε στο πλαίσιο της ενότητας «Ποίηση από όλο τον κόσμο» των Εκδόσεων Βακχικόν. Γραμμένο το 1972 σε ελεύθερο στίχο, ο οποίος μέχρι τότε δεν υφίστατο στη γεωργιανή λογοτεχνική παράδοση, το ρεαλιστικό, συχνά κυνικό ποίημα συμπυκνώνει ολόκληρη τη ζωή ενός καθ’ όλα συνηθισμένου άνδρα στις λίγες ώρες που μεσολαβούν από το ξημέρωμα ως τη νύχτα. Ο Μπεσίκ Καραναούλι έχει εκδώσει πάνω από 20 ποιητικές συλλογές και δύο μυθιστορήματα. Έχει προταθεί δύο φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας από την κυβέρνηση της Γεωργίας, ενώ το 2015 τιμήθηκε με τη σημαντικότερη λογοτεχνική διάκριση της χώρας του, το βραβείο SABA.

Η ποίηση που μεταφράζεται, συχνά χάνει τον ρυθμό και το νόημά της, όμως ορισμένα έργα αγγίζουν βαθιά τον αναγνώστη σε όποια γλώσσα κι αν αποδοθούν. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της παγκόσμιας ποίησης;

Η αληθινή ποίηση πάντοτε καταπιάνεται με ζητήματα και νοήματα που αφορούν όλους τους ανθρώπους, ανεξάρτητα από το πολιτισμικό, εθνικό και γλωσσικό τους υπόβαθρο. Επομένως, αν η μετάφραση διατηρεί την ουσία της ποίησης, τον βασικό λόγο για τον οποίο γράφτηκε το ποίημα, τότε οπωσδήποτε θα αγγίζει τις καρδιές των φίλων της ποίησης σε όλο τον κόσμο. Η ποίηση είναι από μόνη της παγκόσμια γλώσσα.

Πάνω από τέσσερις δεκαετίες έχουν περάσει από τότε που γράψατε τη Σακατεμένη κούκλα. Πόσα έχουν αλλάξει από τότε, μέσα σας και γύρω σας;

Πώς θα μπορούσε να έχει αλλάξει κάτι; Το ποίημα αφηγείται την ιστορία ενός ανθρώπου, ενός καθημερινού ανθρώπου, που πασχίζει να νικήσει τον φόβο και να δώσει ένα νόημα στην ύπαρξή του στη διάρκεια μίας και μοναδικής ημέρας – η οποία αρχίζει το πρωί, όταν ο άνδρας ξυπνά, και τελειώνει με την άφιξη της νύχτας. Εντούτοις, η αναδρομή στον χρόνο είναι πιο σύνθετη, καλύπτει μια ολόκληρη ζωή. Η εισαγωγική σημείωση του βιβλίου προέρχεται από τον μεγάλο Γεωργιανό ποιητή Βάσα-Πασαβέλα: «Εις μάτην ξοδεύουμε τη ζωή μας, εις μάτην φτάνουμε στο μνήμα». Τα πιο σημαντικά πράγματα, όπως η γέννηση και ο θάνατος, δεν αλλάζουν στο πέρασμα του χρόνου.

Σε αυτό το διάστημα, ανακαλύψατε γιατί οι άνθρωποι, όπως ο ήρωας του ποιήματος, είναι αδύνατον να νιώσουν ευτυχισμένοι με αυτό που είναι;

Αυτό που ξέρω είναι πως ο άνθρωπος ακόμα δεν έχει φτάσει στην Ιθάκη του. Η οδύσσειά του συνεχίζεται.

Η ποίηση είναι από μόνη της παγκόσμια γλώσσα.

Επανέρχεστε ποτέ σε παλαιότερα έργα σας ή προτιμάτε να τα αφήνετε στην ησυχία τους;

Δεν έχω διαβάσει τα παλαιότερα έργα μου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι απλά ξεκουράζονται ήσυχα πάνω στα ράφια. Βρισκόμαστε σε διαρκή διάλογο: κάθε έργο που έχω γράψει είναι ζωντανό, πάλλεται και καθορίζει τι θα γράψω στο μέλλον.

Πως εξηγείτε το γεγονός ότι πολλοί έφηβοι γράφουν ποιήματα, αλλά ελάχιστοι συνεχίζουν ως το τέλος της ζωής τους;

Ναι, υπάρχει αυτή η διαδεδομένη πεποίθηση πως η ποίηση είναι καλή μόνο για την έκφραση ρομαντικών αισθημάτων όπως ο έρωτας, το πάθος και ούτω καθεξής, τα οποία αρμόζουν στη νιότη. Θεωρώ πως αυτή είναι μια πολύ επιφανειακή προσέγγιση. Η ποίηση δεν έχει ηλικία.

Τι ρόλο διαδραματίζει η ποίηση στη γεωργιανή κουλτούρα και ταυτότητα;

Στη γεωργιανή κουλτούρα η ποίηση είναι η ύψιστη τέχνη. Δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό φαινόμενο, είναι ο φακός μέσα από τον οποίο οι Γεωργιανοί βλέπουν τον κόσμο. Οι Γεωργιανοί σκεπτόμαστε με μεταφορές. Η μεταφορά συνδέει όλες τις διαφορετικές περιοχές της Γεωργίας, τα βουνά και τις κοιλάδες της. Η μεταφορά είναι ένας τρόπος σκέψης για ολόκληρο το έθνος, και ίσως γι’ αυτό τα σπουδαία ποιητικά έργα –τόσο λαϊκά όσο και λόγια– ενδημούν στη Γεωργία από αρχαιοτάτων χρόνων.

Κατά τη γνώμη σας, τι μπορεί να μας διδάξει η τρέχουσα πανδημία;

Η πανδημία είναι μία δοκιμασία την οποία βιώνουμε όλοι πάνω στη Γη. Αυτή η αόρατη απειλή έχει ακινητοποιήσει τον πλανήτη και έχει εγκλωβίσει τους ανθρώπους του μέσα στα σπίτια τους. Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε αυτή την παύση για να κάνουμε μία νέα αρχή. Είναι σαν ο χρόνος να έχει σταματήσει και όλοι να περιμένουμε ένα θαύμα. Για μένα, η απομόνωση έχει λειτουργήσει ως πηγή έμπνευσης. Εργάζομαι μέρα και νύχτα. Γνωρίζω από την εμπειρία μου πως, μακροπρόθεσμα, όλες οι αλλαγές είναι για καλό.

Η σακατεμένη κούκλα
Μπεσίκ Καραναούλι
Μετάφραση: Πηνελόπη Ζαλώνη
Εκδόσεις Βακχικόν
σ. 78
ISBN: 978-960-638-151-5
Τιμή: 10,60€

Twitter