Το 2019, η Νεκταρία Αναστασιάδου κέρδισε το πρώτο βραβείο στον Ζωγράφειο Αγώνα, λογοτεχνικό διαγωνισμό που θεσμοθετήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον 19ο αιώνα. Το πρώτο της βιβλίο, Α Recipe for Daphne, γραμμένο στα αγγλικά, εκδόθηκε από τον οίκο American University in Cairo Press το 2021 και χαρακτηρίστηκε από την Washington Post ως «λαχταριστό ντεμπούτο, ίσως το πρώτο σύγχρονο αγγλόφωνο μυθιστόρημα που καταπιάνεται με τους Ρωμιούς της Πόλης». Η Ελίφ Σαφάκ, γράφοντας στους New York Times, το συμπεριέλαβε στη λίστα των αγαπημένων βιβλίων της για την Κωνσταντινούπολη. Το 2022, το βιβλίο προκρίθηκε στη βραχεία λίστα για το Runciman Award, έλαβε Εύφημη Μνεία στο Eric Hoffer Award και ήταν υποψήφιο για το Dublin Literary Award. Διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί σε ανθολογίες και στον Τύπο διεθνώς. Το μυθιστόρημά της Στα πόδια της αιώνιας άνοιξης, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη.

Πώς ξεκινά ο σχεδιασμός της συγγραφής ενός μυθιστορήματος;

Για μένα το ξεκίνημα είναι πάντα βασανιστικό. Έχω μια έμπνευση, είτε μια εικόνα, είτε μια φωνή, είτε το κομμάτι μιας ιστορίας. Κάθομαι να γράψω το πρώτο χειρόγραφο μέχρι το τέλος. Ο πρώτος χρόνος που γράφω ένα μυθιστόρημα είναι ο πιο δύσκολος. Ο δεύτερος δεν είναι και πολύ καλύτερος. Μόνο τον τρίτο χρόνο και μετά, όταν έχω τη σωστή φωνή και, πάνω απ’ όλα, τη σωστή δομή, ξεκινώ τη φάση που με αρέσει περισσότερο, την αναπτυξιακή επιμέλεια (developmental editing).

Τι σας έδωσε την ώθηση να γράψετε για την Κωνσταντινούπολη;

Γράφω για την Πόλη, επειδή είναι η μπελαλού αγάπη μου. Η πατρίδα μου και η εξορία μου. Το μέρος όπου είμαι και κάτοικος και ξένη, επειδή, αν και είμαι υπήκοος Τουρκίας, το όνομά μου είναι ελληνικό.

Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε το μυθιστόρημα Στα πόδια της αιώνιας άνοιξης;

Ήθελα να γράψω ένα μυθιστόρημα για τη φιλία ανάμεσα στους αδέσμευτους ανθρώπους. Έχω αρκετές φίλες δυνατές και μοναχικές, κουκουβάγιες που λέμε. Κάποιες δεν παντρευτήκανε ποτές. Άλλες είναι χήρες. Άλλες χωρισμένες. Αντιμετωπίζουν τον κόσμο με χαρά, χιούμορ και θάρρος άσχετα από συνθήκες ρομαντικές, οικονομικές, πολιτικές ή οικογενειακές. Το βιβλίο μου είναι μια εκδήλωση αγάπης όχι μόνο στις γυναίκες αυτές, αλλά γενικά στους αδέσμευτους και ελεύθερους ανθρώπους σε όλον τον κόσμο.

Η Αθηνά είναι μια ασυμβίβαστη Πολίτισσα που κοσκινίζει το παρελθόν της. Συνηθίζουν να το κάνουν οι σημερινοί άνθρωποι; Τολμούν μερικές φορές να κάνουν αυτοκριτική;

Αν η Αθηνά ήταν πρόσωπο υπαρκτό, δεν είμαι σίγουρη αν θα τολμούσε να κάμει την (ούτε καν πολύ ελαφρά) αυτοκριτική που κάμνει στο βιβλίο. Μπορεί να μη ζητούσε ποτές συγγνώμη από τη Νίνα και έτσι θα τέλευε η φιλία τους. Αλλά θέλω να πιστεύω στην Αθηνά του βιβλίου και στη δύναμη της αλλαγής, η οποία είναι προϊόν αυτοκριτικής.

Γράφετε και για τα Σεπτεμβριανά. Γιατί θυμόμαστε εκείνα τα γεγονότα ακόμη και σήμερα;

Τα Σεπτεμβριανά είναι ένα τραύμα που δεν γιατρεύτηκε ποτές, επειδή τα θύματα δεν θέλησαν ή δεν μπόρεσαν να μιλήσουνε ανοιχτά για τους βιασμούς γυναικών, αντρών και παιδιών που γενήκανε εκείνη τη νύχτα. Τα σπασμένα να ξανασιάξανε, τα καμένα τα ξανακτίσανε, αλλά για τους βιασμούς σωπάσανε. Και ό,τι κρύβεται θεριεύει. Για τους βιασμούς και τα τραύματα των Σεπτεμβριανών έγραψα στο πρώτο μου μυθιστόρημα, A Recipe for Daphne, αλλά και στο μυθιστόρημα Στα πόδια της αιώνιας άνοιξης υπάρχουν αναφορές στα γεγονότα αυτά. Δεν γένεται να μην υπάρχουν, επειδή αφήσανε τα σημάδια τους απάνω στην αφηγήτρια, την Αθηνά.

Η Αθηνά θα συναντήσει μια παλιά αγάπη. Τι μπορεί να περιμένει από έναν παλιό εραστή;

Ο εραστής ο ίδιος στο βιβλίο λειτουργεί ως προορισμός για την Αθηνά, η οποία κάμνει ένα χρονικό ταξίδι με αναδρομές μέχρι τη συνάντησή τους. Ωστόσο, στη λογοτεχνία συνήθως τα ταξίδια είναι το σπουδαίο και όχι ο προορισμός.

Με γοητεύουν οι στιγμές όπου περιγράφετε την Πόλη και είναι οι αγαπημένες μου στο μυθιστόρημά σας. Γιατί ακόμη και σήμερα οι Έλληνες και οι Τούρκοι λατρεύουν την Πόλη;

Όχι μόνο οι Έλληνες και οι Τούρκοι, αλλά όλος ο κόσμος που έχει επισκεφτεί την Πόλη τη λατρεύει. Ίσως είναι η μοναδική θέση της απάνω στον Βόσπορο και στην Προποντίδα, οι εντυπωσιακοί λόφοι της, αλλά και το βυζαντινό και οθωμανικό άλας που νοστιμεύουνε τα πάντα. Και βέβαια τα βαπόρια· ποτές δεν πλήττω να περνώ τον Βόσπορο σε βαπόρι, όσες φορές και να το κάμνω.

Γράφω για την Πόλη, επειδή είναι η μπελαλού αγάπη μου. Η πατρίδα μου και η εξορία μου. Το μέρος όπου είμαι και κάτοικος και ξένη.

Κάθε πόλη γερνά και οι άνθρωποι αφήνουν τα ίχνη τους. Οι αλλαγές που έχουν γίνει τα τελευταία πενήντα χρόνια κατά πόσο βοήθησαν την Πόλη;

Η Πόλη είναι υπερφορτωμένη με ανθρώπους. Η γη δεν αντέχει τόσους. Αυτό είναι το μεγάλο μας πρόβλημα, ο υπερπληθυσμός, και όχι τα πολιτικά, όπως νομίζουνε πολλοί. Και όμως, δεν θέλω να είμαι μία λιγότερη. Βγαίνω από το σπίτι μου και λέγω «Δόξα τω Θεώ, ωραίος είναι ο μαχαλάς μου, ωραίος ο Βόσπορος, και παράδεισος το βαπόρι που πηαίνει όλη μέρα από τη μια πλευρά στην άλλη».

Πώς νιώσατε όταν σας βράβευσαν για το έργο σας;

Ο Ζωγράφειος Αγών είναι ένας λογοτεχνικός διαγωνισμός που θεσμοθετήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον δέκατο ένατο αιώνα. Τον κέρδισα το 2019. Στην κριτική επιτροπή ήταν ο Θανάσης Βαλτινός, η Κατρίν Βελισσάρη, η Κατερίνα Σχινά, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης και άλλοι. Όταν έμαθα ότι έχω κερδίσει το πρώτο βραβείο, βγήκε από μέσα μου ένα μεγάλο «επιτέλους». Επίσης, ήταν σημάδι για μένα ότι πρέπει να συνεχίσω να γράφω στα πολίτικα.

Ποια μέρη θα μας προτείνατε να επισκεφτούμε, όταν ταξιδέψουμε στην Πόλη;

Προτείνω να πάτε στο Üç Yıldız, το οποίο εμφανίζεται ως το ζαχαροπλαστείο του Μουχαρρέμ και στα δυο μυθιστορήματά μου. Εκεί να πάρετε λοκούμια μαστίχας, μπαντέμ εζμεσί (αμυγδαλόπαστα) ή γλυκό τριαντάφυλλο. Να χαρείτε την ξύλινη μπουαζερί, τα γλυκά αρώματα, τις αριστοκρατικές βιτρίνες. Όπως λέει η αφηγήτρια του βιβλίου μου, η Αθηνά: «Σε όλη την Πόλη, μόνο το σπίτι μου και το κατάστημα του Μουχαρρέμ έχουνε μείνει ίδια».

Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;

Θα ήθελα να τους δώσω ένα γράμμα από την αφηγήτρια του μυθιστορήματος:

Αγαπητέ μου αναγνώστη,

Σήμερα μπορεί να είναι η πρώτη φορά που διαβάζεις Πολίτικα ελληνικά. Αν είσαι συμΠολίτης μου, Έλληνας του Βορρά, Αλεξανδρινός, Κύπριος, Σμυρνιός, Ίμβριος ή Τενεδιός, Πόντιος, ακόμα και νησιώτης, δεν φοβούμαι. Εμείς μεταξύ μας συνεννοούμαστε.

Αν είσαι όμως Αθηναίος ή Έλληνας του Νότου, υπάρχει περίπτωση να παραξενευτείς, διότι τα πιο πολλά βιβλία που έχουνε γραφτεί μέχρι τώρα για την Πόλη είναι στα δικά σας κεντρικά ελληνικά, στολισμένα με κομμάτι Πολίτικα· με άλλα λόγια, σαν παστίτσιο πασπαλισμένο με μοσχοκάρφι (που λέτε εσείς «γαρίφαλο»). Και όμως, μανίτσα μου, το παστίτσιο Πολίτικο φαγί δεν είναι όσο μοσχοκάρφι κι αν βάλεις.

Εγώ γράφω, μιλώ και μαγειρεύω όπως έμαθα από τον συγχωρεμένο μου πατέρα, τον Αβραάμ, αιωνία του η μνήμη.

Εντάξει, με λες, αλλά θα έχει αστερίσκους και σημειώσεις, έτσι; Ή τουλάχιστον ένα γλωσσάρι στο τέλος;

Όχι, μανίτσα μου. Λυπούμαι. Οι αστερίσκοι σκοτώνουνε τα μασάλια της Πόλης. Εγώ καλύτερα θα κάμω. Δεν θα ξεχάσω ούτε στιγμή τι ξεύρεις και τι δεν ξεύρεις και, αν με εμπιστευτείς να σε πάρω από το χέρι και να σε πάγω ταξίδι, υπόσχουμαι ότι θα διεις αρκετές πινακίδες, ώστε να μην χάσεις ποτές τον δρόμο σου. Και έτσι θα μπορέσεις να καθίσεις μαζί μας σαν φίλος ή συγγενής, όχι σαν τουρίστας που χώνεται μέσα στην εκκλησία, βγάζει μερικές φωτογραφίες και συνεχίζει το τουρ στο Πέρα χωρίς να έχει γνωρίσει ούτε έναν Ρωμιό.

Εμείς εδώ είμαστε, ό,τι και να λένε οι «ειδήσεις» σας. Αν θέλεις να μας γνωρίσεις, θα πρέπει να ανοίξεις τα αυτιά, τα μάτια, την καρδιά και το μυαλό σου. Διάβασε και άκουγε την Πόλη που σε μιλεί.

Σε καλές μέρες,

Αθηνά Αρζουχαλτζή

Στα πόδια της αιώνιας άνοιξης
Νεκταρία Αναστασιάδου
Εκδόσεις Παπαδόπουλος
σ. 440
ISBN: 978-960-484-952-9
Τιμή: 18,98€

Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης είναι συγγραφέας.

Άλλα κείμενα:

• Raynor Winn: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Στέλιος Παρασκευόπουλος: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Έλενα Χουζούρη: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Τατιάνα Αβέρωφ: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
• Τόλης Νικηφόρου: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Twitter