Ιάκωβος Θ. Μαρτίδης: συνέντευξη στη Χαριτίνη Μαλισσόβα
Το μήλο πάνω από τη μηλιά, το νέο βιβλίο του ψυχιάτρου και συγγραφέα Ιάκωβου Θ. Μαρτίδη, με υπότιτλο Tο αλφαβητάρι του «καταπληκτικού» γονιού, είναι η αφορμή της συζήτησής μας μαζί του. Ο Ιάκωβος Θ. Μαρτίδης γεννήθηκε το 1957 στη Δράμα, όπου και μεγάλωσε. Το 1975 πέρασε με υποτροφία στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στο πλαίσιο της εξειδίκευσής του στην Ψυχιατρική, εκπαιδεύτηκε, μεταξύ άλλων, στην οικογενειακή θεραπεία και στη θεραπεία ζεύγους. Τελείωσε με άριστα τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Κοινωνική Ψυχιατρική. Είναι μέλος διαφόρων επιστημονικών συλλόγων και εταιρειών που ασχολούνται με την ψυχική υγεία και την ψυχοθεραπεία, καθώς και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας για τη Γνωστική και τη Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία. Το 2011 εκδίδεται το βιβλίο του Η αγάπη στην πρίζα, με έμφαση στις συζυγικές σχέσεις και στο διαζύγιο, το 2016 το Πλάθοντας ευτυχισμένα παιδιά, ενώ το 2017 επανέρχεται με Τα μυστικά των άλλων. Όλα τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Αρμός.
Το νέο σας βιβλίο έχει τίτλο Το μήλο πάνω από τη μηλιά και υπότιτλο Το αλφαβητάρι του «καταπληκτικού» γονιού. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία;
Είναι ένα ψυχολογικό δοκίμιο γραμμένο με απλό, αλλά όχι απλοϊκό τρόπο, όπου αναλύονται 24 καίρια θέματα που αφορούν τις σχέσεις γονιών-παιδιών με βάση την ελληνική πραγματικότητα. Μέσα από δεκάδες παραδείγματα, φωτίζονται πολλές αθέατες πλευρές αυτών των σχέσεων. Είναι ένα βιβλίο χρηστικό και αξιοποιήσιμο όχι μόνον από τον γονιό, αλλά και από τον εκπαιδευτικό και γενικότερα από οποιονδήποτε ασχολείται με παιδιά με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Το βιβλίο αυτό «εκπαιδεύει» και βοηθά αποτελεσματικά τους γονείς να χτίσουν μια τρυφερή και ουσιαστική σχέση με τα παιδιά τους. Τους βοηθάει να αναθρέψουν παιδιά υπεύθυνα, χαρούμενα, συνεργάσιμα, ανεξάρτητα, προσφέροντάς τους ό,τι χρειάζονται για να ζήσουν μια ζωή με πληρότητα. Να βιώνουν καθημερινά το ευ ζην.
Ποιο είναι με λίγα λόγια το μίνιμουμ των στοιχείων που κάνουν έναν γονιό επαρκή;
Να αγαπάει το παιδί του ανιδιοτελώς, να του μεταδίδει την αίσθηση ότι αξίζει, να το ενθαρρύνει, να το οριοθετεί και να παίζει πολύ μαζί του. Να ασχολείται, γιατί έτσι το γνωρίζει. Έχει σημασία ο χρόνος που μοιράζεται ο γονιός με το παιδί του, ιδίως τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, και μεγαλύτερη βαρύτητα έχει ο ποιοτικός χρόνος. Διότι μπορεί ο γονιός να είναι σωματικά παρών για ικανό χρόνο, αλλά περισσότερο σημασία έχει αν είναι συναισθηματικά παρών.
Οι γονείς έχουν συχνά ένα αίσθημα ότι δεν είναι επαρκείς. Ισχύει αυτό;
Γονιός δεν γίνεσαι άμα τη εμφανίσει του βρέφους. Συνήθως δεν είμαστε επαρκείς γονείς στην αρχή. Και είναι φυσιολογικό, με την έννοια του αναμενόμενου, γιατί είμαστε άπειροι. Αν όμως αγαπάμε τα παιδιά και έχουμε ανοικτή ματιά στη ζωή, μαθαίνουμε και σύντομα γινόμαστε επαρκείς. Και κάποιοι γίνονται εξαιρετικοί και καταπληκτικοί γονείς. Το βιβλίο βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση. Σε κάποιο σημείο γράφω: «Πολύ συχνά στις ομιλίες μου, μεταξύ σοβαρού και αστείου, αναφέρω πως στο πρώτο παιδί ο γονιός κάνει τις βασικές του σπουδές, στο δεύτερο το αγροτικό, στο τρίτο παιδί παίρνει την ειδικότητα και στο τέταρτο είναι σχεδόν έτοιμος να λειτουργήσει ως καλός και ώριμος γονιός, αφού όσα του έχουν “μάθει” τα τρία πρώτα παιδιά είναι επαρκή για να ασκήσει το πιο σπουδαίο επάγγελμα. Το επάγγελμα του γονιού». Η προηγούμενη διατυπωθείσα θέση έχει τουλάχιστον μία «αλήθεια» και δύο «ψέματα». Ο χώρος δεν μας επιτρέπει να αναλύσουμε ποια είναι η «αλήθεια» και ποια τα «ψέματα». Εννοείται ότι αυτά αναλύονται στο βιβλίο.
Από την πείρα σας, τα νεότερα ζευγάρια είναι καλύτεροι γονείς;
Νομίζω πως ναι. Στην παραδοσιακή οικογένεια οι γονείς αγωνίζονταν για την επιβίωση, το ζην. Το ευ ζην έμοιαζε πολυτέλεια. Σήμερα που έχουμε εξασφαλίσει το ζην –αν και η κρίση δημιούργησε πολλές οικογένειες που παλεύουν για την επιβίωση– νοιαζόμαστε για το ευ ζην. Επίσης, η συμμετοχή των μπαμπάδων στο μεγάλωμα και τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών σήμερα είναι σημαντική, πράγμα που δεν ίσχυε πριν από μερικές δεκαετίες για συγκεκριμένους λόγους. Ταυτόχρονα, τα βιβλία που υπάρχουν, οι εκπομπές που αναφέρονται σε ψυχοπαιδαγωγικά θέματα, το διαδίκτυο και οι σχολές γονέων βοήθησαν τους νέους γονείς να αποκτήσουν μια ευρύτερη και πιο ευαισθητοποιημένη ματιά στα πράγματα.
Το βιβλίο αυτό «εκπαιδεύει» και βοηθά αποτελεσματικά τους γονείς να χτίσουν μια τρυφερή και ουσιαστική σχέση με τα παιδιά τους. Τους βοηθάει να αναθρέψουν παιδιά υπεύθυνα, χαρούμενα, συνεργάσιμα, ανεξάρτητα, προσφέροντάς τους ό,τι χρειάζονται για να ζήσουν μια ζωή με πληρότητα. Να βιώνουν καθημερινά το ευ ζην.
Συχνά συναντάμε βιβλία-συνταγές συμπεριφοράς, κάτι που δεν συμβαίνει στο Μήλο πάνω από τη μηλιά. Θέλετε να μας εξηγήσετε σε τι διαφέρει το δικό σας βιβλίο;
Είμαι πολύ επιφυλακτικός απέναντι σε βιβλία με συνταγές ανθρώπινης συμπεριφοράς. Το βιβλίο μου δεν δίνει έτοιμες λύσεις –άλλωστε, δεν υπάρχουν– τουναντίον δίνει θαυμάσιες ιδέες για το πώς οι γονείς θα επινοήσουν τις δικές τους τεχνικές και στρατηγικές, για να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζουν ανατρέφοντας τα παιδιά τους. Με άλλα λόγια, βοηθάει τους γονείς να διαμορφώσουν μία στάση ζωής που εξυπηρετεί πρόσωπα και πράγματα και προσφέρει μία ποιοτικότερη ζωή. Ενώ είναι ένα επιστημονικό σύγγραμμα, είναι γραμμένο με πολύ κατανοητό τρόπο, αποφεύγει να χρησιμοποιεί επιστημονικούς όρους και δεν ανατρέχει σε επιστημονικές θεωρίες. Τουναντίον, χρησιμοποιεί δεκάδες παραδείγματα από την ελληνική πραγματικότητα, πράγμα που το φέρνει πολύ κοντά στη ζωή του αναγνώστη.
Στην εισαγωγή αναφέρεστε σε δυο πολύ ενδιαφέροντα περιστατικά αναγνωστών σας, που διάβασαν τα βιβλία σας και άλλαξαν σε μεγάλο βαθμό τη στάση τους απέναντι στους δικούς τους γονείς. Είναι στόχος σας και η εκπαίδευση των παιδιών απέναντι στους γονείς;
Το βιβλίο γράφτηκε για τους γονείς. Όμως αφορά όλους τους ανθρώπους, ακόμη και εκείνους που δεν έχουν παιδιά, καθώς όλοι οι ενήλικες κάποτε υπήρξαμε παιδιά και το παιδί αυτό εξακολουθούμε να το κουβαλάμε μέσα μας. Και θα το κουβαλάμε μέχρι να πεθάνουμε, γιατί αυτό το παιδί δεν πεθαίνει. Μπορεί να καταπιέζεται, μπορεί να ντρέπεται, να φοβάται να εκδηλωθεί, μια που τώρα μεγαλώσαμε και υποτίθεται ότι γίναμε σοβαροί άνθρωποι, αλλά δεν πεθαίνει. Με αυτή την έννοια, μπορεί κάποιος ενήλικος γονιός να το διαβάσει μέσα από τον ρόλο του παιδιού ως προς τους γονείς του και να κατανοήσει ζητήματα που αφορούν τη σχέση με τους δικούς τους γονείς. Θέματα που αφορούν όχι μόνον το σήμερα, αλλά και το απώτερο παρελθόν. Και αυτό θα βελτιώσει τη σχέση και με τους γονείς του, αλλά και με τα παιδιά του.
Η λέξη «αλφαβητάρι» με βάζει στο σκεπτικό ότι ίσως πρέπει να βάζουμε τα πράγματα σε μια σωστή σειρά, να μελετάμε και να εκπαιδευόμαστε συνέχεια, να παίρνουνε τα πράγματα από την αρχή... Θέλετε να σχολιάσετε;
Η αλήθεια είναι πως στη ζωή πρέπει τα πράγματα να τα αξιολογούμε, να τα ιεραρχούμε, με άλλα λόγια να τα βάζουμε στη σωστή σειρά. Ο λόγος όμως που σκέφτηκα τη θεματολογία του βιβλίου να τη βάλω σε μία αλφαβητική σειρά είναι γιατί έτσι το βιβλίο γίνεται πιο οικείο, αφού όλοι γνωρίζουμε το ελληνικό αλφάβητο, και ταυτόχρονα η θεματολογία γίνεται περισσότερο ευκολομνημόνευτη. Επίσης, δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να αρχίσει από όποιο γράμμα θέλει, μια που τα είκοσι τέσσερα θέματα είναι αυτόνομα και ανεξάρτητα. Για παράδειγμα, κάποιος γονιός μού είπε ότι ξεκίνησε το διάβασμα από το γράμμα Ν, γιατί το παιδί του είναι ντροπαλό και στο γράμμα Ν πραγματεύομαι το θέμα «Ντροπαλό παιδί».
Ενώ είναι ένα επιστημονικό σύγγραμμα, είναι γραμμένο με πολύ κατανοητό τρόπο, αποφεύγει να χρησιμοποιεί επιστημονικούς όρους και δεν ανατρέχει σε επιστημονικές θεωρίες. Τουναντίον, χρησιμοποιεί δεκάδες παραδείγματα από την ελληνική πραγματικότητα, πράγμα που το φέρνει πολύ κοντά στη ζωή του αναγνώστη.
Τα βιβλία σας έχουν μεγάλη επιτυχία στο αναγνωστικό κοινό. Θεωρείτε ότι μέρος της οφείλεται στο ότι είναι γραμμένα από έναν επιστήμονα που γνωρίζει καλά την ελληνική πραγματικότητα;
Θεωρώ πως η όποια επιτυχία των βιβλίων μου έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο αναγνώστης είναι ικανοποιημένος που υπάρχουν πολλά παραδείγματα από την ελληνική πραγματικότητα που τον αφορούν και τον αγγίζουν άμεσα. Επίσης, έχει να κάνει και με το συγγραφικό ύφος. Ο τρόπος γραφής είναι άλλοτε λιτός, άλλοτε αφηγηματικός και, όπου χρειάζεται, γίνεται αναλυτικός. Κάποιες φορές είναι προτρεπτικός, χωρίς όμως να γίνεται διδακτικός και αφοριστικός. Ενθαρρύνει και απενοχοποιεί τους γονείς. Τα βιβλία μου είναι γραμμένα με «προφορικό» τρόπο, δηλαδή είναι σαν να μιλάει άμεσα ο συγγραφέας με τον αναγνώστη. Κάτι άλλο που έχει συγκινήσει τον κόσμο και έχει αγαπήσει τα βιβλία είναι ότι είναι χρηστικά, αξιοποιήσιμα και έχει διαπιστώσει ότι τον βοηθούν αποτελεσματικά στο να αντιμετωπίζει καλύτερα τα όποια θέματα τον απασχολούν.
Είναι το ανά χείρας βιβλίο σας συμπληρωματικό ως προς το Πλάθοντας ευτυχισμένα παιδιά;
Είναι συμπληρωματικό και ταυτόχρονο ανεξάρτητο. Είναι συμπληρωματικό, καθώς πραγματεύεται άλλα είκοσι τέσσερα θέματα που αφορούν τις σχέσεις γονιών-παιδιών και υπό την έννοια αυτή συμπληρώνει το Πλάθοντας ευτυχισμένα παιδιά, αφού τα θέματα που πραγματεύονται τα δύο βιβλία είναι συνολικά σαράντα οκτώ. Από την άλλη είναι αυτόνομο, καθώς το ένα βιβλίο δεν προϋποθέτει την ανάγνωση του άλλου και, μάλιστα, κάποιος μπορεί να ξεκινήσει από Το μήλο πάνω από τη μηλιά και εν συνεχεία να διαβάσει το Πλάθοντας ευτυχισμένα παιδιά, που εκδόθηκε το 2016.
Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου;
Προς το παρόν, όχι. Χρειάζεται να πάρω λίγο χρόνο, κάποια απόσταση, να ξεκουραστώ και λίγο, καθώς οι υποχρεώσεις που προκύπτουν από τα μέχρι τούδε εκδοθέντα βιβλία είναι πολλές. Ωστόσο, υπάρχουν μερικές καλές ιδέες. Και επειδή υπάρχει το μεράκι και η θέληση, αν είμαι γερός, οπωσδήποτε κάποια στιγμή θα υπάρξει και συνέχεια.
Το μήλο πάνω από τη μηλιά
Το αλφαβητάρι του «καταπληκτικού» γονιού
Ιάκωβος Θ. Μαρτίδης
Αρμός
336 σελ.
ISBN 978-960-615-111-8
Τιμή €17,00
