«Δεν είναι το τραύμα που αρρωσταίνει τον άνθρωπο, αλλά η ασυνείδητη, απωθημένη, απελπιστική απόγνωση του να μην έχει μπορέσει να μιλήσει γι’ αυτό που έχει υποφέρει». Άλις Μίλερ

Πότε πότε, πάνε στο χωριό με τον άνδρα της. Το τελευταίο διάστημα όλο και πιο αραιά. Κάποιες φορές, κάνοντας τον γύρο του χωριού περνάει έξω απ’ το γενέθλιο σπίτι. Προσφυγικό. Για την ακρίβεια βουλγάρικο, όπως τα έλεγαν τότε. Είχε εγκαταλειφθεί από τους ιδιοκτήτες του. Είχαν φύγει στη Βουλγαρία μετά την Κατοχή. Παραχωρήθηκε όπως κι άλλα σε προσφυγικές οικογένειες. Τα δυο δωμάτια τα δώσανε στους γονείς της και τα άλλα δυο στην οικογένεια του θείου, αδελφού της μάνας. Ο διάδρομος κοινός. Έπειτα από μερικά χρόνια, καταχωρήθηκε στον θείο ως ανάπηρο πολέμου. Με δικαστική απόφαση μάλιστα, ύστερα από προσκόμιση σχετικού πιστοποιητικού. Τελικά έφυγε με την οικογένειά του εσωτερικός μετανάστης στην Αθήνα. Τώρα εγκαταλειμμένο και πάλι το σπίτι χάσκει ετοιμόρροπο.

Μόλις φτάνει εκεί, σταματά. Στέκεται για λίγο μπροστά στην έρημη αυλή σιωπηλή. Λες και κοιτάζει στο κενό. Σήμερα βλέπει το κοριτσάκι στο χαγιάτι να κλαίει. Ακούει τη μάνα να το ρωτά και να χτυπά. Την κυρα-Ευγενία να φωνάζει ζητώντας το τάλιρο. Τις γειτόνισσες μαζεμένες ένα μπουλούκι από κάτω να κοιτάζουν αδιάκριτα. Τα βλέπει σα να είναι τώρα. Να το χτυπά και να το ρωτά ξανά και ξανά αν πήρε το τάλιρο από τη Γιώτα, την κόρη της κυρα-Ευγενίας. Κάτω στην αυλή μαζεμένες όλες οι γειτόνισσες κι ανάμεσά τους η κυρα-Ευγενία να φωνάζει και να επιμένει να της δώσει η μάνα το κλεμμένο. Κι αυτό απορημένο να κλαίει, να την παρακαλά να σταματήσει. Να επαναλαμβάνει ότι δεν το πήρε, ότι δεν το έχει. Κι αυτή να ρωτά ξανά και ξανά και να χτυπά νευριασμένη μπροστά σε όλες τις γυναίκες. Για την τιμή και την υπόληψη. Ν’ αποδείξει ότι δεν μπορεί δικό της παιδί να είχε κλέψει. Κι αυτό να μην είναι πάνω από πέντ’-έξι ετών παιδάκι. Κι αν το είχε κλέψει, θα τολμούσε να το ομολογήσει τάχα; Έκλαιγε και την παρακαλούσε να σταματήσει κατατρομαγμένο. Ναι, αυτή η αίσθηση είχε μείνει στη μνήμη. Ο πόνος του και η μάνα να νοιάζεται για την υπόληψή της. Δεν την ένοιαζε η προσβολή του παιδιού, η βία που ασκούσαν όλοι μαζί πάνω του. Θα μπορούσε ίσως, παρά την ανέχεια, να δώσει ένα τάλιρο ή απλά να υποσχεθεί, για ν’ απαλλάξει το παιδί από τη βία και την ταπείνωση – αλλά δεν το έκανε. Μπορεί και να μην της πέρασε καν απ’ το μυαλό. Μπορεί και να μη σκέφτηκε ότι κουρέλιασε την παιδική ψυχή μπροστά στις γυναίκες της γειτονιάς. Μπορεί και να πονούσε κι αυτή μέσα της καθώς σήκωνε το χέρι. Ποιος ξέρει.

Έπαιζαν στο σπίτι της Γιώτας. Η μάνα της της είχε δώσει το τάλιρο και την έστειλε στον μπακάλη για ψώνια. Ακολούθησε και η Έλλη. Πήγαιναν τα δυο τους ανέμελα στον χωματόδρομο. Οι παιδικές πατούσες βούλιαζαν ξυπόλυτες στο χώμα. Έσερναν τα ποδαράκια τους χαζογελώντας. Χάζευαν το σύννεφο σκόνης που σήκωναν. Δε θυμάται ποιο απ’ τα δυο σκαρφίστηκε το παιχνίδι. Έκρυβαν με τη σειρά το τάλιρο στο χώμα και μετά το έψαχναν. Ενώ προχωρούσαν προς το μπακάλικο, έτρεχε το ένα μπροστά και το έκρυβε, ενώ το άλλο έψαχνε. Χαίρονταν μόλις το έβρισκαν βυθισμένο στα χώματα. Αυτό σηματοδοτούσε τη νίκη και την αλλαγή της θέσης στο κρύψιμο και ψάξιμο. Κάποια στιγμή, το έχασαν. Γύρισαν πίσω άπρακτα και θλιμμένα για το άδοξο τέλος του παιχνιδιού και το χάσιμο του τάλιρου. Μετά ήρθε η κυρα-Ευγενία κι άρχισε να φωνάζει αγριεμένη στην αυλή τους.

«Ευλαμπία, νέτση! Ευλαμπία, εύγα οξουκά!»[1] φώναζε αλαφιασμένη η κυρα-Ευγενία.

Η μάνα βγήκε στο χαγιάτι να δει τι ήθελε και ξεσήκωνε τον κόσμο. Στην αρχή δεν παραξενεύτηκε. Συχνά χαλούσε τον κόσμο με τις φωνές της η κυρα-Ευγενία. Πάμφτωχη χήρα με πέντε παιδιά, δυο αγόρια και τρία κορίτσια. Στην προσπάθειά της να τα φέρει βόλτα, οι φασαρίες δεν έλειπαν απ’ το σπίτι, να τα θρέψει, να τα κουμαντάρει. Προσφυγικό χωριό και όλοι ήταν φτωχοί εκείνα τα χρόνια. Η κυρα-Ευγενία όμως ήταν απ’ αυτούς που είχαν τις μεγαλύτερες δυσκολίες. Πώς να θρέψει τόσα παιδιά μόνη γυναίκα χωρίς γη, χωρίς άνδρα στο σπίτι, χωρίς τίποτε. Ευτυχώς τη μικρή της κόρη, τη Γιώτα, την είχε υιοθετήσει μια Αμερικανίδα μέσω της ΟΥΝΡΑ.[2] Της έστελνε τακτικά δέμα με ρούχα και κάποια λεφτά, ίσως. Ήταν μεγάλη βοήθεια.

Πολλές φορές αναρωτιόταν η Έλλη μήπως τελικά είχε πάρει το τάλιρο. Μήπως έστω το είχε κρύψει σκόπιμα. Δεν μπόρεσε να θυμηθεί κάτι τέτοιο. Να το είχε απωθήσει από τον φόβο και την ενοχή μετά την κακοποίηση που είχε υποστεί απ’ τη μάνα; Δεν μπορούσε να βρει απάντηση. Αυτό που θυμόταν για την απώλεια του περιβόητου τάλιρου ήταν ο πόνος και η ντροπή που έθαψαν άδοξα το ανέμελο παιχνίδι τους στο χώμα. Πήρε βαθιά ανάσα και συνέχισε για τον γύρο του χωριού. Περιδιαβαίνοντας τα δρομάκια, χάζευε τα νοικοκυρεμένα σπίτια με τους ολάνθιστους κήπους. Κάθιζε όμως το βλέμμα της στα παλιά και ρημαγμένα σπίτια, μουρμουρίζοντας πότε πότε: «Χάσκουν οι πόρτες και τα παράθυρα/ οι ξεφτισμένοι σοβάδες/ οι μισογκρεμισμένοι τοίχοι τους».[3]

Είχε καιρό να πάει στο χωριό. Μπροστά στην αυλόπορτα της κυρα-Ευγενίας σε παράταξη σταθμευμένα αυτοκίνητα. «Καλησπέρα, γείτονες!» φώναζε κάθε φορά που περνούσε έξω απ’ την αυλή τους. Υπέργηρη πια, ζούσε μόνη. Τα παιδιά και τ’ αγγόνια σκόρπια από δω κι από κει. Άλλα στη Θεσσαλονίκη, άλλα στη Γερμανία. Το σπίτι στην άκρη του χωριού. Χαιρόταν να έχει κόσμο στα γύρω σπίτια, για να νιώθει κάποια ασφάλεια. Μπορεί να πέθανε, σκέφτηκε. Τελευταία δεν έβγαινε από το σπίτι. Η Έλλη ρώτησε τον Πάνο, που έμενε μόνιμα στο χωριό. Είχαν τα σαράντα, της είπε. Πάει και η κυρα-Ευγενία. Κάποιες φορές είχε σκεφτεί να την επισκεφτεί να της θυμίσει την παλιά ιστορία με το τάλιρο. Δεν το έκανε, δυστυχώς. Και το χειρότερο, ούτε με τη μάνα της το είχε κάνει. Δεν της μίλησε ποτέ όσο ζούσε για εκείνη την οδυνηρή ιστορία. Απέφευγαν να μιλάνε για τα παλιά με τη μάνα. Τώρα θα τα κουβαλάει μόνη της, μέχρι να πεθάνει κι αυτή.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Ποντιακά: νέτση = καλέ, οξουκά = έξω
[2] ΟΥΝΡΑ: διανομές σε ρούχα κ.λπ. μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ από τις ΗΠΑ
[3] «Χάσκουν...» (Λιγοστεύουν οι λέξεις, Δ. Κ.-Χ. 2017)

Η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη είναι κλινικός ψυχολόγος (Msc) της Σχολής Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ουψάλα. Είναι μέλος της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης (ΕΛΘ) και μέλος της Εταιρίας «Η συντροφιά της Karin Boye» (Karin Boye Sällskapet). Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές: Λιγοστεύουν οι λέξεις (Μελάνι, 2017), Διαδρομές (Γαβριηλίδης, 2015), Συναισθηματικό αλφαβητάρι (University Studio Press, 2009), Ο Δρόμος (Εκδόσεις Δήμου Σερρών, 2006), καθώς και το δίγλωσσο βιβλίο σουηδικής ποίησης σε δική της μετάφραση Δέρμα από πεταλούδες – Επιλογές σουηδικής ποίησης (intellectum, 2018). Ποιήματα, μεταφράσεις, διηγήματα και κριτικές αναγνώσεις της έχουν δημοσιευτεί στα: ΘΕΥΘ, Νέα Εποχή, http://www.poiein.gr, http://staxtes.com/, http://www.intellectum.org, http://frear.gr/, http://fractalart.gr/, https://tokoskino.me, άλλες λογοτεχνικές σελίδες, περιοδικά και ποιητικές ανθολογίες, όπως και μεταφρασμένα ποιήματά της στα αγγλικά, ιταλικά, γερμανικά και βουλγαρικά.

Twitter