Akwaeke Emezi: «Ο θάνατος του Βιβέκ Ότζι»
Από την αρχή γνωρίζουμε ότι ο Βιβέκ Ότζι έχει πεθάνει, εξάλλου το γράφει και ο τίτλος του βιβλίου του Ακουέκε Εμέζι, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Στερέωμα σε μετάφραση της Βίβιαν Στεργίου. Μια ιστορία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αστυνομική, αφού μέχρι το τέλος δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες θανάτου του Βιβέκ, κυρίως όμως μια τρυφερή ιστορία για τον έρωτα, τη φιλία, την οικογένεια. Μια ιστορία αγάπης.
Την οικογένεια του Βιβέκ τη γνωρίζουμε μέσα από ένα κινηματογραφικό πέρασμα που κάνει η ματιά του συγγραφέα, απομονώνοντας στιγμιότυπα σαν φωτογραφίες «παλιάς κοπής, απ’ αυτές με τις στρογγυλές γωνίες που φυλάσσονται σε άλμπουμ, ή κάτω από το γυαλί και τα σεμεδάκια που κοσμούν τα τραπεζάκια σαλονιού όλης της χώρας». Η χώρα δεν είναι άλλη από τη Νιγηρία και στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου υπάρχει μόνο μία πρόταση: «Έκαναν στάχτες την αγορά τη μέρα που πέθανε ο Βιβέκ Ότζι». Η Νιγηρία είναι μια χώρα όπου οι ταραχές είναι συχνές και αντιλαμβανόμαστε ότι ο θάνατος του Βιβέκ σχετίζεται με τις ταραχές αυτές.
Γνωρίζουμε την οικογένεια του Βιβέκ πριν αυτός γεννηθεί, την ίδια ημέρα που πέθανε η γιαγιά του και έχοντας το ίδιο σημάδι με αυτήν στο πόδι. Ένας αρρωστημένος φόβος είχε εισχωρήσει στον Τσίκα όταν κράτησε τον γιο του στην αγκαλιά του και είδε το σημάδι. Και τα άσχημα νέα για τον θάνατο της γιαγιάς του μικρού έφτασαν την επόμενη ημέρα. «Έπρεπε να το ξέρει… Πώς αλλιώς μπορούσε αυτό το σημάδι να μπει στον κόσμο πάνω σε μια άλλη σάρκα, αν δεν είχε πρώτα αποχωρήσει απ’ αυτόν;»
Τριγυρνώντας ο συγγραφικός φακός απομονώνει στιγμές της γνωριμίας των γονιών του. «Φωτογραφία: Το χέρι του Τσίκα πάνω στο δικό της, πριονωτά φύλλα τσακίζονται κάτω απ’ τις παλάμες τους, ένα ήσυχο φιλί εκεί που μπλέκονται οι ανάσες τους». Πρώτη αιτία καβγά μεταξύ των οικογενειών που θα ενώνονταν, η προίκα, για τον αντίθετο όμως από τον συνηθισμένο λόγο. Στη Νιγηρία την προίκα την έδινε ο άντρας, στην Ινδία όμως από όπου προερχόταν η Καβίτα, η μητέρα του Βιβέκ, την προίκα την έδινε η γυναίκα.
Στιγμές του ξεκινήματος της οικογενειακής ζωής μπερδεύονται με τις στιγμές που το σώμα του Βιβέκ βρίσκεται τυλιγμένο, μπροστά στην εξώπορτα. Στιγμές χαράς με στιγμές θρήνου μπλέκονται σε όλη τη διήγηση, αφού παρακολουθούμε τη ζωή του Βιβέκ, καθώς μεγαλώνει, ενώ ήδη γνωρίζουμε για τον πρόωρο θάνατό του.
Η Καβίτα συμμετέχει στον σύλλογο των αλλοδαπών γυναικών που έχουν παντρευτεί Νιγηριανούς. Γυναίκες από το Τέξας, τις Φιλιππίνες, από κάθε μέρος του πλανήτη, εγκατεστημένες στη Νιγηρία με άντρες Νιγηριανούς ανταλλάσσουν συνταγές και προσπαθούν να προσαρμοστούν, ενώ προβλήματα της διαφορετικής κουλτούρας προκύπτουν στις οικογένειες. Όπως η απαίτηση συζύγου να φέρει και δεύτερη σύζυγο στο σπίτι, κάτι που η κουλτούρα της Νιγηρίας επέτρεπε, βυθίζοντας στη δυστυχία τη σύζυγό του και δικαιώνοντας τους γονείς της που δεν ήθελαν να τον παντρευτεί. Γυναίκες που έσπρωχναν τα παιδιά τους το ένα στο άλλο, καταφέρνοντας να γίνουν φίλοι, όχι όμως πάντα με τον επιθυμητό συνδυασμό. Ο Βιβέκ θα γνωρίσει στην παρέα και τον Όζιτα, τον ξάδελφό του, με τον οποίο μεγαλώνουν μαζί σαν αδέλφια, με όλες τις αντιπαλότητες που υπάρχουν μεταξύ αδελφών, μέχρι τη ρήξη μεταξύ τους.
Μια ιστορία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αστυνομική, αφού μέχρι το τέλος δεν γνωρίζουμε τις συνθήκες θανάτου του Βιβέκ, κυρίως όμως μια τρυφερή ιστορία για τον έρωτα, τη φιλία, την οικογένεια. Μια ιστορία αγάπης.
Από την αρχή οι γονείς του Βιβέκ αναγνωρίζουν την ιδιόρρυθμη φύση του γιου τους, την υπερβολική ευαισθησία του. Για τον λόγο αυτό ο Τσίκα θα φροντίσει να απομακρύνει τον γιο του από το σπίτι και να τον στείλει σε ένα οικοτροφείο, όπου τα αγόρια γίνονται άντρες. Ο Βιβέκ δεν φαίνεται να παραπονιέται παρότι το σώμα του θα γεμίσει καψίματα από τσιγάρο και άλλες πληγές, ενώ είναι φανερό ότι τα πιο ευαίσθητα αγόρια σε ένα τέτοιο περιβάλλον δεν γίνονταν άντρες αλλά αναλάμβαναν άλλους ρόλους.
Η ψυχολογική κατάρρευση θα τον οδηγήσει στο σπίτι, μακριά από το πανεπιστήμιο στο εξωτερικό, που ήταν το όνειρο της μητέρας του, κλεισμένο στον εαυτό του, αφήνοντας το σώμα του να πεινάει και τα μαλλιά του να μακραίνουν. Τότε θα μπουν στη ζωή του οι παιδικές του φίλες από τις γυναίκες του συλλόγου και θα τον τραβήξουν έξω από το σπίτι, δημιουργώντας τη δική τους φυσαλίδα ασφάλειας. Στο σπίτι της Τζούτζου θα περνάει πλέον τον χρόνο του, συχνά θα κοιμάται εκεί, αφού «ο ένας χωρούσε στον μοναχικό κόσμο του άλλου» και μπορούσαν να εκμυστηρευτούν σχεδόν οτιδήποτε ο ένας στον άλλον. Εκεί θα επανασυνδεθεί με τον ξάδελφό του, ο οποίος έχει διανύσει τον δικό του δρόμο αυτογνωσίας.
Ποιητική η γραφή, δημιουργεί έντονες εικόνες, νιώθεις τα αρώματα και την ατμόσφαιρα της χώρας, τη φασαρία της αγοράς, την ισορροπία μεταξύ του νέου και του παραδοσιακού, τις διαφορετικές κουλτούρες που αναμειγνύονται. Οι ερωτικές σκηνές έντονες, τρυφερές: «Το στόμα του μαλάκωσε κάτω από το δικό μου και μετά με φίλησε κι αυτός, με το χέρι του σαν γερμένο λουλούδι στο στήθος μου, που τα πέταλά του έτρεμαν σαν να τα φυσούσε αεράκι». Οι αφηγητές εναλλάσσονται με τον πεθαμένο Βιβέκ, που παίρνει τον λόγο ακόμα και μετά τον θάνατό του.
Η μητέρα του Βιβέκ από την αρχή αναζητάει την αλήθεια για τον θάνατο του γιου της, αρνείται να συμβιβαστεί με την εξήγηση του ατυχήματος: «Μπορείς να κυνηγάς την αλήθεια, αλλά ποιος μπορεί να αποφύγει τη στιγμή του δισταγμού όταν αναρωτιέσαι εάν πραγματικά θέλεις αυτό που αναζητούσες; Η Καβίτα ήξερε ότι το πράγμα μέσα στον φάκελο είχε αρκετή δύναμη για να τη διαλύσει, τόση που επέτρεψε στους φίλους του γιου της να μείνουν ενωμένοι εναντίον της τόσο πολύ καιρό ακόμα και μπροστά στο νεκρό παιδί της, ακόμα και παρά το πένθος της». Φωτογραφίες είναι αυτές που θα αφήσουν στο χέρι της σε έναν φάκελο οι φίλοι του γιου της, δείχνοντάς της μια αλήθεια που δεν ήθελε να υποψιαστεί.
Οι άνθρωποι συνεχίζουν να υπάρχουν και μετά τον θάνατό τους, μας λέει με τον τρόπο της η ιστορία. «Ο χρόνος έχει χάσει το νόημα που είχε άλλοτε. Δεν με πειράζει πια. Τώρα βλέπω πώς λειτουργούν τα πράγματα, απ’ αυτή εδώ την πλευρά. Γεννήθηκα και πέθανα. Θα επιστρέψω». Μπορεί η ψυχή να περνάει σε ένα άλλο σώμα ή μπορεί απλώς να συνεχίζει να υπάρχει μέσα στη σκέψη των αγαπημένων: «Βλέπεις, με κρατούσαν ζωντανό με τον πιο γλυκό τρόπο που γνώριζαν».
Ο θάνατος του Βιβέκ Ότζι
Akwaeke Emezi
μετάφραση: Βίβιαν Στεργίου
Στερέωμα
320 σελ.
ISBN 978-618-5617-26-4
Τιμή €21,00
