Bernard Minier: «Παγωμένος»

Πάνω από 800 σελίδες, όπου ο συγγραφέας Μπερνάρ Μινιέ καταφέρνει να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών του με ένα μυστήριο με πολλές διαστάσεις, που εκτυλίσσεται χειμώνα γύρω από μια μικρή πόλη στα γαλλικά Πυρηναία, στο βιβλίο του Παγωμένος, το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μίνωας σε μετάφραση της Χριστίνας Μανιά.

Οι λέξεις του μεταφέρουν τον αναγνώστη στο παγωμένο τοπίο των Πυρηναίων, εκεί που μοναξιά και ομορφιά συνυπάρχουν. «Εκεί ψηλά, στα δυόμισι χιλιάδες μέτρα, οι παγετώνες έβγαιναν από το σκοτάδι, λαμπυρίζοντας κάτω από το φως του ήλιου που εντούτοις παρέμενε κρυμμένος. […] Είχε ξαναρχίσει να χιονίζει. Ξαφνικά στα μέσα της πλαγιάς εμφανίστηκε η ομίχλη, και πριν το καταλάβει βρισκόταν βυθισμένος σ’ ένα εξωπραγματικό σύμπαν, με αόριστα περιγράμματα και μοναδική συντροφιά τα έλατα που ορθώνονταν μέσα στην ομίχλη σαν στοιχειωμένος στρατός, καθώς και τη χιονοθύελλα που έκανε τις νιφάδες να χορεύουν ανεξέλεγκτα γύρω από την καμπίνα...»

Ο Σερβάζ, ο αστυνομικός ντετέκτιβ, θα κληθεί επειγόντως να πάει στο Σεν Μαρτέν αφήνοντας την υπόθεση του φόνου ενός άστεγου στους συνεργάτες του, χωρίς να γνωρίζει ούτε την πόλη, ούτε τίποτα για την υπόθεση που θα αναλάβει. Όταν βρίσκεται μπροστά στην υπόθεση ενός κρεμασμένου αλόγου, δεν ξέρει αν θα πρέπει να θυμώσει για το ότι θεωρήθηκε πιο σημαντική υπόθεση το κρεμασμένο άλογο ενός από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη Γαλλία από τον φόνο ενός αστέγου ή να φοβηθεί με τη βιαιότητα του εγκλήματος και την απουσία οποιουδήποτε αποδεικτικού στοιχείου για το ποιος και γιατί το έκανε. Η κατάσταση περιπλέκεται όταν στον τόπο όπου βρέθηκε κρεμασμένο το άλογο θα βρεθεί το DNA ενός εγκληματία, που είναι φυλακισμένος στο Ινστιτούτο, ένα ίδρυμα για ψυχασθενείς εγκληματίες. Εγκληματίες από διάφορες χώρες, τους οποίους δεν μπορούν να διαχειριστούν κοινά ψυχιατρεία και φυλακές.

Μαζί με τον Σερβάζ στην εξιχνίαση της υπόθεσης μια ντόπια αστυνομικός, σύγχρονη αμαζόνα, η οποία οδηγεί μηχανή μέσα στα χιόνια, πιλοτάρει ελικόπτερο και δείχνει έτοιμη να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε πρόκληση. Ο Σερβάζ τη θαυμάζει, διότι κάνει όλα αυτά που ο ίδιος φοβάται. Φοβάται το ύψος, την ταχύτητα και ένα σωρό άλλα πράγματα. Γι’ αυτό και είναι πραγματικά γενναίος, αφού παρότι φοβάται θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο προκειμένου να αποδοθεί δικαιοσύνη.

Κάθε χαρακτήρας στο βιβλίο παρουσιάζεται με ιδιαίτερη φροντίδα και δεν είναι φανερό πότε και ποιος μπορεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο. Κάθε αστυνομικός, δικαστικός, ανακριτής που συμμετέχει έχει τις δικές τους ενδιαφέρουσες ιδιαιτερότητες, ενώ παράλληλα με τη διαλεύκανση της υπόθεσης οι πρωταγωνιστές έχουν να διαχειριστούν και τα δικά τους προσωπικά και οικογενειακά προβλήματα.

Το αστυνομικό μυστήριο γίνεται όλο και πιο περίπλοκο, ενώ ο αναγνώστης έχει πρόσβαση στις ίδιες πληροφορίες που έχει και ο Σερβάζ. Ο συγγραφέας δεν επιχειρεί να παραπλανήσει τον αναγνώστη και με δεδομένο ότι η ψυχολογία παίζει σημαντικό ρόλο σε όλο το βιβλίο, παρουσιάζει αρκετά στοιχεία για κάθε χαρακτήρα, προσφέροντας την πρόκληση για τη λύση του μυστηρίου. Για να λυθεί όμως το μυστήριο χρειάζεται κάτι περισσότερο από εξυπνάδα και «η εξυπνάδα αναπτύσσεται μόνο όπου υπάρχει αλλαγή και όπου υπάρχει κίνδυνος», όπως αναφέρει και ο ψυχίατρος του Ιδρύματος.

«Υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι: τα καθάρματα και οι άλλοι. Κι ο καθένας πρέπει να διαλέξει στρατόπεδο. Αν δεν το κάνετε, σημαίνει πως είστε ήδη στο στρατόπεδο με τα καθάρματα».

Στην πόλη φτάνει και η Ντιάζ, μια νεαρή που ειδικεύεται στην εγκληματική ψυχολογία, προκειμένου να δουλέψει στο Ινστιτούτο και να ασχοληθεί ιδιαίτερα με τους ασθενείς που έχουν διαπράξει τα πιο ειδεχθή εγκλήματα. Η Ντιάζ από την αρχή αναρωτιέται εάν έκανε καλά που επιδίωξε αυτή τη δουλειά, ενώ σύντομα ένας τρόφιμος θα την προειδοποιήσει για τον κίνδυνο που ελλοχεύει. «Οδηγούσε προσεκτικά μέσα στη μουντάδα και τη μαυρίλα του χειμωνιάτικου πρωινού. Τα μεγάλα φώτα της έγδερναν τους κορμούς από τα έλατα και τις οξιές. [...] Ο στόχος τους ήταν να απομονώσουν αυτούς τους ανθρώπους από όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Τους έχουν εγκλωβίσει στο πιο θλιβερό, στο πιο απόμακρο μέρος που μπορούσαν να βρουν. Μου σηκώνεται η τρίχα βλέποντας αυτή την κοιλάδα...» Και το Ινστιτούτο από κοντά είναι ακόμα πιο τρομακτικό, καθώς οι ασθενείς βρίσκονται κάτω από την επήρεια μιας «φαρμακευτικής Χιροσίμα». «Εδώ η βία δεν είναι ποτέ μακριά – ούτε ο κίνδυνος. […] Παράλληλα όμως είναι ένα μέρος πιο ασφαλές από κάποιες γειτονιές στις μεγάλες πόλεις».

Η αφήγηση ρέει και σε απορροφά η λευκότητα του τοπίου. Η αγωνία είναι έντονη, τα μυστικά μιας μικρής πόλης πολλά και οι ανατροπές διαδέχονται η μια την άλλη, με τέλος που ξαφνιάζει. Πόσο βαθύ μπορεί να είναι ένα τραύμα, ακόμα κι όταν δεν φαίνεται; Μήπως οι πραγματικά ψυχοπαθείς βρίσκονται έξω από τα ψυχιατρικά ιδρύματα;

Η ατμόσφαιρα στο ψυχιατρείο ανατριχιάζει· το ηλεκτροσόκ χρησιμοποιείται όχι για θεραπεία αλλά για τιμωρία και οι τρόφιμοι που βρίσκονται εκεί δεν φαίνεται να είναι οι χειρότεροι. Κάποιοι από αυτούς θα μπορούσαν να είχαν επανενταχθεί στην κοινωνία, εάν δεν είχαν πέσει στα χέρια ψυχιάτρων με υπερβάλλοντα ζήλο, οι οποίοι αφού τους διέγνωσαν ως τρελούς τούς μετέτρεψαν σε τρελούς.

Σε ένα μυθιστόρημα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και κοινωνικό, ο συγγραφέας περνάει ανάλαφρα τα διάφορα «κατηγορώ» που αφορούν τη σύγχρονη κοινωνία, σε όποια χώρα και να κατοικεί κανείς. «Στη Γαλλία, όταν θέλουν να κρύψουν τις περικοπές σε προσωπικό και σε προϋπολογισμό, πολλαπλασιάζουν τις συγκεχυμένες έννοιες, “ποιοτική πρόοδος”, “ετήσια αξιολόγηση απόδοσης”, “νοσηλευτική διάγνωση”». Διαβάζοντας κανείς αυτές τις φράσεις, δεν μπορεί παρά να χαμογελάσει πικρά, καθώς ακούγονται συχνά από τα χείλη Ελλήνων πολιτικών.

Ένα παιδάκι που φτιάχνει χιονάνθρωπο θα κάνει τον Σερβάζ να χαμογελάσει, σε ένα περιβάλλον όπου η κακία κυριαρχεί, θα προβληματιστεί όμως όταν θα δει το παιδί να βάζει ένα όπλο στον χιονάνθρωπο και θα κλείσει τα μάτια του, όταν το πιτσιρίκι θα τοποθετήσει μια νεκρή γάτα μπροστά στον χιονάνθρωπο. Τίποτα δεν είναι αθώο, ακόμα κι αν αρχικά φαντάζει ως τέτοιο, και ο ντετέκτιβ αναρωτιέται πόσο τα βιντεοπαιχνίδια έχουν επηρεάσει τα παιδιά. Το παιδί με τον χιονάνθρωπο, τους έφηβους που σκότωσαν τον άστεγο και είναι πιθανόν ότι θα καταφέρουν να τους αθωώσουν οι πλούσιοι γονείς τους.

Ο Σερβάζ θα αναγκαστεί να κάνει επιλογές που δεν αρέσουν στους ανωτέρους του, στους ανθρώπους των γραφείων, που βρίσκονται μακριά από τη δράση, στη «ζώνη αραιής ικανότητας». «Ο Πουζόλ είχε μεγάλο στόμα και μικρό μυαλό, δύο πράγματα που συνήθως πάνε αντάμα. […] Ο Σερβάζ τον θεωρούσε τη ζωντανή απόδειξη του πώς ένας ηλίθιος μπορεί να ανεβεί ψηλά, αν υπάρχουν άλλοι ηλίθιοι πιο πάνω από αυτόν».

be minier23 Ένα αστυνομικό κοινωνικό μυθιστόρημα, όπου η ανάγκη για εκδίκηση κυριαρχεί αδιαφορώντας για το τίμημα. Και τελικά ο Σερβάζ θα δικαιωθεί σε αυτό που πιστεύει: «Υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι: τα καθάρματα και οι άλλοι. Κι ο καθένας πρέπει να διαλέξει στρατόπεδο. Αν δεν το κάνετε, σημαίνει πως είστε ήδη στο στρατόπεδο με τα καθάρματα».