Stuart Turton: «Ο Διάβολος και τα σκοτεινά νερά»

Ο Στιούαρτ Τέρτον δεν είναι άγνωστος στο ελληνικό κοινό. Μας συστήθηκε μέσα από το πρώτο του βιβλίο, Οι επτά θάνατοι της Έβελιν Χαρντκάστλ (μτφρ. Θοδωρής Τσαπακίδης, Εκδόσεις Μεταίχμιο 2020), ένα μυθιστόρημα που δεν άργησε να γίνει παγκόσμιο μπεστ σέλερ. Μάλιστα, οι αναγνώστες του Diastixo.gr τον γνωρίσαμε λίγο περισσότερο μέσα από τη συνέντευξη που μας παραχώρησε (δείτε εδώ), στην οποία μας μίλησε για τη συγγραφή, την καθημερινότητά του και τα σχέδια που κάνει για το μέλλον. Ένα από αυτά τα σχέδια ήταν και το δεύτερο βιβλίο του, Ο Διάβολος και τα σκοτεινά νερά (ομοίως, στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, μτφρ. Θοδωρής Τσαπακίδης). Αν το πρώτο βιβλίο τον έβαλε στον συγγραφικό χάρτη, το δεύτερο τον εδραιώνει. Βέβαια, η κατηγοριοποίηση του Τέρτον σε ένα συγκεκριμένο είδος, όπως και ο ίδιος δηλώνει, είναι μία απόπειρα που κρύβει ρίσκο. Το έργο του θα μπορούσε εύκολα να ανήκει σε περισσότερα του ενός είδους μυθιστορήματα. Φαντασίας, μυστηρίου, ιστορικό, αστυνομικό, τρόμου. Και συνδυάζει τα χαρακτηριστικά όλων αυτών αρμονικά.

Το βιβλίο μάς ταξιδεύει στο μακρινό 1634 και στην Τζακάρτα της Ινδονησίας, από όπου θα ξεκινήσει το εμπορικό πλοίο Σάαρνταμ με προορισμό το Άμστερνταμ της Ολλανδίας. Κατά το στάδιο της επιβίβασης, ο αναγνώστης γνωρίζει τους επιβάτες, με σημαντικότερους τους Σάμι και Άρεντ, οι οποίοι είναι ένα ντετεκτιβικό δίδυμο, αντίστοιχο των Σέρλοκ Χολμς και Τζον Ουότσον. Ωστόσο, ο πρώτος και εγκέφαλος του ντουέτου μεταφέρεται ως φυλακισμένος, κατηγορούμενος για ένα έγκλημα το οποίο δεν γνωρίζει. Πριν από τον απόπλου, λαμβάνουν χώρα αξιοπρόσεκτα περιστατικά, με κοινό παρονομαστή το μήνυμα «Το πλοίο δεν πρέπει να ξεκινήσει το ταξίδι του», αλλά η διοίκηση του πλοίου, για οικονομικούς λόγους, επιλέγει να το αγνοήσει και να εκκινήσει το ταξίδι κανονικά.

Δεν θα προλάβει να περάσει το πρώτο εικοσιτετράωρο πριν παρατηρηθούν αντίστοιχα ανεξήγητα φαινόμενα και στο Σάαρνταμ. Σύντομα, γίνεται αντιληπτό ότι μαζί τους ταξιδεύει και μία άλλη οντότητα, φερμένη από έναν άλλο κόσμο. Μια οντότητα που προσηλυτίζει ναύτες και επιβάτες, πραγματοποιώντας τις πιο μύχιες ευχές τους με αντάλλαγμα πλήρη υποταγή. Και ναι, ο πρωταγωνιστής Άρεντ δεν πιστεύει στο μεταφυσικό. Αλλά τι γίνεται όταν πιστεύουν όλοι οι υπόλοιποι; Και πανικοβάλλονται; Διότι ο πανικός έχει το εξής χαρακτηριστικό. Είναι μεταδοτικός. Και οι φουρτουνιασμένες θάλασσες ευνοούν τη μεταδοτικότητά του.

Αν το πρώτο βιβλίο τον έβαλε στον συγγραφικό χάρτη, το δεύτερο τον εδραιώνει.

Ο αγαθός γίγαντας Άρεντ (πιθανώς, λογοπαίγνιο του Aren’t), ένας συμβολισμός του καλού Σαμαρείτη, παλεύει μόνος του απέναντι σε όλους και σε όλα για το σωστό και το δίκαιο. Αποκομμένος από την καθοδήγηση του μέντορά του, θα προσπαθήσει να εξηγήσει τι συμβαίνει στο πλοίο και την πηγή των φαινομένων. Σε αυτό του το εγχείρημα δεν θα είναι μόνος, γιατί θα έχει τη βοήθεια της ευρηματικής Σάρα.

Η Σάρα, ευφυής και διακοσμητική στον γάμο της με τον γενικό κυβερνήτη, είναι μόνον μία από τις πολλές και σημαντικές γυναίκες του βιβλίου. Το πρόβλημα για εκείνη είναι ότι το 1634 δεν επιτρεπόταν σε μία γυναίκα να είναι ούτε ευφυής, ούτε σημαντική. Το μοναδικό της καθήκον ήταν να φέρνει στον κόσμο παιδιά και να φοράει ιδιαίτερα άβολα φορέματα. Ο συγγραφέας δεν αφήνει ασχολίαστα τα στραβά της εποχής και φροντίζει να περάσει το μήνυμά του για τα κακώς κείμενα εκείνης της περιόδου. Η Σάρα –όπως και ο Άρεντ, αλλά και οι δευτερεύοντες-συμπληρωματικοί χαρακτήρες– είναι στέρεα δοσμένη, με πειστικότητα και αληθοφάνεια.

Ο Τέρτον είναι της σχολής της μεγάλης Άγκαθα Κρίστι. Και δεν το κρύβει. Έτσι, ο αναγνώστης γνωρίζει έναν έναν τους επιβάτες του πλοίου. Μαθαίνει την ιστορία τους και σταδιακά καλείται να ανακαλύψει ποιος από αυτούς ή ποιοι ή καλύτερα τι κρύβεται πίσω από τη σειρά ατυχών συμβάντων. Από την αρχή κιόλας της αφήγησης, η κάθε σελίδα βγάζει ένταση, μυστήριο, σασπένς και αγωνία. Και καθώς ξετυλίγεται μαεστρικά το κουβάρι του μυστηρίου του Σάαρνταμ, προκύπτουν στοιχεία για το δαιμόνιο που κάνει τους επιβάτες να ξενυχτούν από φόβο. Και όλα αυτά, μέσα στα κρύα και σκοτεινά νερά της θάλασσας.

Μετά το πρώτο του συγγραφικό εγχείρημα, Οι επτά θάνατοι της Έβελιν Χαρντκάστλ, ο Βρετανός συγγραφέας βρίσκει την ταυτότητά του. Όμως, δεν αμελεί να κάνει επίδειξη της φαντασίας του, που ομολογουμένως δεν γνωρίζει όρια. Ταυτόχρονα, ιντριγκάρει τον αναγνώστη και δεν του επιτρέπει να αφήσει κάτω το βιβλίο, παρακινώντας τον να διαβάσει λίγο ακόμα για να χορτάσει την περιέργειά του. Το φινάλε της ιστορίας είναι απλά απολαυστικό.

Θα περίμενε κάποιος ότι ένα σενάριο που εκτυλίσσεται στο πρώτο μισό του δεκάτου εβδόμου αιώνα θα συνοδευόταν από βαριά γραφή. Τότε, μάλλον αυτός ο κάποιος δεν γνωρίζει ότι ο Στιούαρτ Τέρτον είναι δάσκαλος της συγγραφής page-turner βιβλίων. Η ροή κυλάει αβίαστα, σαν νερό, με γλαφυρές περιγραφές, χιούμορ και ένταση.

st turton22 Η ελληνική έκδοση είναι χορταστική, σχολαστικά επιμελημένη και συνοδεύεται με χάρτη του πλοίου, αλλά και των χαρακτήρων. Στα θετικά της και η μετάφραση του Θοδωρή Τσαπακίδη, καθώς αντεπεξήλθε με ιδιαίτερη επιτυχία στις απαιτήσεις που συνεπάγεται η μετάφραση του συγκεκριμένου έργου.